- Przed uczelnią, przed szkolnictwem wyższym nie rysuje się bezproblemowa przyszłość. Dostrzegam kilka takich raf, które - w mniejszym lub większym stopniu - są dla nas niebezpieczne... - mówi w rozmowie z Trybuną Górniczą prof. dr hab. inż. Tadeusz Słomka, rektor elekt Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Od 1 września będzie Pan rektorem AGH. Gratuluję! A jednocześnie troszkę współczuję. Nielekkie czasy przed Jego Magnificencją i Akademią Górniczo-Hutniczą...
Nie powiem, cieszy fakt, że grono elektorów powierzyło mi zaszczytny obowiązek kierowania tak renomowaną uczelnią. To zaszczyt dla mnie i nie są to kurtuazyjne słowa. Z drugiej strony, gdy ogłoszono wyniki wyborów, poczułem, jaki ciężar odpowiedzialności teraz na mnie spoczywa. Będę rektorem po wielkim poprzedniku... Rektor Tajduś uczynił niezwykle wiele dla uczelni, wspomnijmy tylko o nowych inwestycjach: Centrum Informatyki, Centrum Nanotechnologii, Centrum Ceramiki, a teraz rozpoczynamy kolejną ważną inwestycję - Centrum Energetyki. Zainicjował w praktyce budowę drugiej AGH. Mam poczucie, że muszę dorównać tempu wytyczonemu przez - już za kilka miesięcy - mego poprzednika.
Tempo wytyczone przez profesora Tajdusia było wsparte unijnymi funduszami...
Tak, ale również własnymi środkami, wypracowanymi przez uczelnię i pozyskanymi od przemysłu, bo AGH zawsze miała bardzo dobre relacje z przemysłem. Wiele uczelni narzeka, że trudno im pozyskać wsparcie finansowe ze strony przemysłu, ale nie AGH. Dlatego też niecała połowa budżetu Akademii pochodzi z dotacji Ministerstwa Edukacji Narodowej. Resztę uczelnia wypracowuje: z grantów, umów z przemysłem, odpłatnego kształcenia... Cztery lata to szmat czasu, jednak nie ukrywam, że chciałbym, by moja kadencja nie był gorsza od kadencji mego poprzednika.
Ciężar odpowiedzialności to czasem ciężar pewnych obaw. Czy rektor elekt ma takie?
Nie będę ukrywał, że nie, że przed uczelnią, przed szkolnictwem wyższym rysuje się bezproblemowa przyszłość. Dostrzegam kilka takich raf, które - w mniejszym lub większym stopniu - są dla nas niebezpieczne... Coraz bardziej widoczny będzie niż demograficzny. Z prognoz wynika, że do 2020 roku w Małopolsce liczba studentów spadnie o około 30 procent. Za mojej kadencji populacja absolwentów szkół średnich, potencjalnych studentów AGH, zmniejszy się o 20 procent.
Trzeba będzie, można by rzec, walczyć o absolwenta...
Tak. Trzeba będzie konkurować z innymi uczelniami, przedstawiając najlepszą ofertę, która przyciągnie większy procent absolwentów tej mocno zmniejszającej się populacji. Jesteśmy Akademią Górniczo-Hutniczą i długo jeszcze będziemy działać pod tą pełną tradycji nazwą. Trzeba jednak być świadomym, że górnictwo i hutnictwo jest dziś niesłychanie obudowane innymi naukami - ścisłymi, wysokich technologii, społecznymi, a nawet humanistycznymi. Mamy kilka unikatowych kierunków, na przykład odlewnictwo i ceramika. Jako pierwsi zaczęliśmy kształcić bioinżynierów. W sumie oferta Akademii jest bogata, będziemy ją rozszerzać. Jestem przekonany, że poradzimy sobie z kłopotami wynikającymi z niżu demograficznego.
Nakłady państwa na szkolnictwo są coraz niższe. To musi budzić obawy.
Na razie finansowanie jest stabilne, ale przyszłość może budzić obawy. Jednocześnie siłą rzeczy skłania, zmusza, obliguje - różnie to można określić - do szukania źródeł finansowania zewnętrznego. W podziale funduszy unijnych kończy się perspektywa 2007-2013, zaczyna się co prawda następna, do 2020 roku, ale realne środki finansowe pojawią się w 2016 roku, czyli pod koniec mojej kadencji. Na szczęście mamy już zagwarantowane środki na finansowanie takich inwestycji, jak budowa Centrum Energetyki czy rozbudowa Wydziału Zarządzania. Na to mamy pieniądze. Trzeba będzie się mocniej starać, by pozyskiwać wsparcie finansowe z przemysłu oraz Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, bo właśnie z tych dwóch instytucji, finansujących badania naukowe, można otrzymać spore fundusze, ale by tak się stało, trzeba przedstawić bardzo dobre projekty grantowe. I nie ukrywam, że jest to dla nas duże wyzwanie.
Niż demograficzny i utrudniony, by tak to określić, dostęp do źródeł finansowania to jedyne, co wywołuje obawy u rektora elekta?
Widzę też na horyzoncie trzecią rafę. Starzeje się nam kadra profesorska. W Akademii pracuje ponad pięciuset profesorów. Praktycznie nie ma u nas profesorów, którzy przekroczyli siedemdziesiąty rok życia. Jednak w ciągu najbliższych pięciu lat 25 procent kadr profesorskiej osiągnie wiek emerytalny. I tych, którzy przejdą na emerytury, muszą zastąpić młodzi profesorowie. Był taki kilkunastoletni okres, w którym ograniczono przyjęcia młodych pracowników nauki, w efekcie czego powstała luka kadrowa. Usiłujemy ją zapełnić - własną kadrą, bo przybywa nam młodych profesorów, a także - nie ukrywam - transferami z zewnątrz. AGH i Kraków to wystarczająco dobre marki, by były atrakcyjne nie tylko dla naszych, polskich profesorów. Sumując to wszystko, sądzę, że AGH w najbliższych czterech latach utrzyma obecny stan posiadania...
Pan profesor powiedział w jednym z wywiadów, że chciałby, by AGH było polskim Cambrigde...
Moje hasło wyborcze brzmiało: "AGH najlepszą uczelnią w Polsce". W światowych rankingach o kilka punktów wyprzedza nas Uniwersytet Jagielloński, ale też my wyprzedzamy uczelnie warszawskie czy śląskie. Robimy wszystko, by Akademia była polskim Cambridge, czy może bardziej Oksfordem lub Harvardem. Musimy postawić na kształcenie w języku angielskim, by ściągnąć do siebie zagranicznych studentów. To ma dla uczelni nie tylko wymiar prestiżowy, ale także ten przyziemny, finansowy.
Na kształceniu można zrobić. To prawda. A czy rektorowi elektowi podoba się dwustopniowy system kształcenia wyższego? Inżynier górnik po siedmiu semestrach...
Mnie specjalnie się ten system nie podoba, ale tak się składa, że chyba wszystkie uczelnie europejskie, poza Oksfordem, go zaakceptowały. AGH jest uczelnią państwową. I jeśli Polska zdecydowała się przyjąć dwustopniowy system kształcenia wyższego, to go realizujemy. To prawda, ten system jest dość powszechnie krytykowany, zwłaszcza na uczelniach technicznych. Niektóre zawody, takie choćby, jak górnik, dla uzyskania uprawnień wymagają odpowiedniej liczby praktyk, zajęć i tym podobnych. W cztery lata, a w zasadzie w trzy i pół roku, ostatnie sześć miesięcy poświęcane jest bowiem na pisanie pracy dyplomowej, nie da się sprostać takim wymaganiom. Potem zostają tylko trzy semestry na realizację pracy magisterskiej... Może dlatego czasami mówi się, że kształcimy "małych inżynierów" i "małych magistrów".
W AGH niewielu jest zwolenników nowego systemu. Byłem zdecydowanym zwolennikiem systemu jednolitego, magistersko-inżynierskiego, szczególnie dla tak specyficznego zawodu, jakim jest górnik. Wcześniej wespół z dziekanami wydziałów górniczych uczelni technicznych usiłowaliśmy wywalczyć dla tego kierunku możliwości kształcenia w systemie jednolitym, takie prawo wywalczyli sobie lekarze i farmaceuci, lecz niestety nie udało się. Wspomnę o inicjatywie Konferencji Rektorów Uczelni Technicznych, którą kieruje profesor Antoni Tajduś, obecny rektor AGH, by kształcenie na takich uczelniach przebiegało w trybie cztery lata plus dwa lata, przy założeniu, że na tym drugim etapie, magisterskim, obowiązywać będą mniejsze limity przyjęć, by taka reforma nie kosztowała państwa więcej od obecnie realizowanego systemu. Na razie nie ma decyzji pozytywnej, ale sprawę, jak to się mówi, będziemy drążyć.
A może dwustopniowy system kształcenia to wstęp do wprowadzenia częściowo odpłatnego szkolnictwa wyższego. Pierwszy stopień - zgodnie z Konstytucją RP - za darmo. Drugi, magisterski - za pieniądze?
Powiem tak: dla studenta nauka powinna być bezpłatna. Z czego ta bezpłatna nauka będzie finansowana - czy z bonów edukacyjnych, czy z jakiejś formy powszechnego opodatkowania - to już rzecz do dyskusji. Sądzę, że w przyszłości jej nie unikniemy.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
