Osiedle patronackie kopalni Dębieńsko w Czerwionce-Leszczyny to 84 budynki zbudowane na 15 ha. Zdaniem architektów to jedna z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych takich kolonii. Osiedle zaprojektowano tak, by tworzyło przemyślaną całość, choć każdy budynków jest inny. Znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Układ urbanistyczny kolonii jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. A/1550/95 z 10 listopada 1995. To bez wątpienia jedna z najciekawszych atrakcji poprzemysłowego Śląska.
- Domy wyróżniają się ciekawymi detalami dekoracyjnymi: glazurowaniem, deskowaniem, murem pruskim, a także dachem mansardowym czy charakterystycznym wolim oczkiem w dachu. Inwestorem kolonii był koncern Zjednoczone Huty Królewska i Laura - właściciel kopalni Dębieńsko. Cały kompleks projektował mistrz budowlany Stork z Czerwionki, etatowo pracujący dla koncernu – czytamy na portalu familoki.com.pl.
Odkrycie w 1788 r. pokładów węgla kamiennego przyśpieszyło rozwój. W Czerwionce i okolicach szybko zaczęły powstawać kolejne niewielkie zakłady górnicze. Te małe kopalnie oraz należące do nich pola górnicze były kolejno skupowane przez koncern Zjednoczone Huty Królewska i Laura, który 2 listopada 1898 r. uruchomił kopalnię Dubensko (od 1922 r. Dębieńsko).
Na przełomie XIX i XX wieku zaczęto budować osiedle patronackie. Do wybuchu II wojny światowej postawiono w centrum Czerwionki 121 budynków dla robotników i urzędników.
- Wybudowano także 4 domy sypialne dla nieżonatych - (jeden z nich w latach 20. XX wieku przystosowano do celów sakralnych i do dziś mieści się tam kościół pw. NSPJ - ul. 3 Maja obok hali targowej), w których, znajdowało się 580 miejsc sypialnych. Mieszkali tam górnicy spoza zaboru pruskiego oraz z biedniejszych rejonów Włoch. Obok domu sypialnego uruchomiono przystanek kolejowy Dubenskogrube. Wybudowano także wille dla kierowników ruchu (obecnie przedszkole ul. Młyńska) oraz dyrektora kopalni (ul. 3 Maja). W pobliżu tej ostatniej znalazł się okazały park oraz korty tenisowe. Zbudowano też 4 domy urzędnicze, w jednym z nich mieści się obecnie komisariat policji (ul. 3 Maja) – informuje familoki.com.pl.
I dalej czytamy: - Osiedle patronackie w Czerwionce, jak na swoje czasy, było nowoczesne, kompleksowe i samowystarczalne - znajdowało się w nim wszystko, co potrzebne pracownikowi do życia: kościół, szkoła, sklep, pralnia, suszarnia, magiel, piekarnia i lokal mieszkaniowy. Każdy z budynków miał własne podwórze, ogródek warzywny o wielkości ok. 150 m kw. z kilkoma zasadzonymi już drzewami owocowymi. Obok budynków mieszkalnych wybudowano także budynki gospodarcze, a w nich komórki - po dwie na każdego lokatora - na trzymanie drobnego inwentarza, względnie na opał oraz ustęp. Osiedle zaopatrzono także w niezbędną infrastrukturę - rynsztoki, sieć wodociągową i elektryczną. Wewnątrz budynków lub przed wejściem do każdego z nich, znajdowały się punkty poboru wody oraz specjalne, metalowe uchwyty do czyszczenia butów. Do każdego mieszkania należała także obszerna piwnica, dwie do czterech rodzin dysponowały wspólnym strychem do suszenia bielizny.
Wejścia do domów usytuowano na ich tyłach lub bokach. Poszczególne z nich mieściły od czterech do ośmiu mieszkań z kuchniami. Mieszkania robotnicze miały od 40 do 70 m kw., a urzędnicze były większe. Ubikacje zlokalizowano w budynkach gospodarczych. Na osiedlu była też pralnia i piekarnia chleba (obecnie Miejski Ośrodek Kultury przebudowany w latach 70. XX wieku), szkoła (ul. Szkolna - zachowane wejście) i ochronka (ul. Wolności 11, obecnie przedszkole, częściowo rozbudowane).
Samorząd prowadzi prace rewitalizacyjne osiedla, także z wykorzystaniem środków unijnych. W 2017 r. osiedle dołączono do Szlaku Zabytków Techniki. W 2015 r. zostało one laureatem konkursu Top Inwestycje Komunalne 2015 (dot. rewitalizacji Familoków). Główne atrakcje to Izba Tradycji (przy Centrum Informacji Turystycznej) oraz plac rekreacyjno-wypoczynkowy z fontanną, siłownią pod chmurką, stołami do tenisa oraz skateparkiem, ścieżką edukacyjną. Na terenie osedla cyklicznie odbywają się imprezy: Industriada, Zielona Wyspa Śląsk, Europejskie Dni Dziedzictwa oraz Święto Makówek.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Zapomniano o jeszcze jednych familokach przy ulicy Kościuszki i Głowackiego . Włodarze się tam za bardzo nie postarali o odnowę tych familoków. Bo coś co jest po za centrum nie jest warte uwagi.
Wspaniałe osiedle, które ma w sobie nadal wielki potencjał! Oby zawsze znalazły się środki na odnowienie i oczyszczanie familoków, to nasze śląskie dziedzictwo!