Górnicy to grupa zawodowa, która w czasie pandemii koronawirusa pracuje. To zaś u wielu z nich powoduje stres związany z obawą nie tylko o swoje zdrowie, ale także dobro najbliższych.
Z myślą o tych, którzy chcieliby zasięgnąć porady specjalisty psychologa, Trybuna Górnicza i portal netTG.pl Gospodarka i Ludzie uruchomiły e-mail: psycholog@nettg.pl, na który można przysyłać pytania do psychologów z Polskiej Grupy Górniczej i Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego.
Odpowiedzi udzielać będą Anna Bentkowska, psycholog kierująca Sekcją Rozwoju Zawodowego w Departamencie Wsparcia HR PGG, oraz Monika Konwerska i Katarzyna Cichy-Szczepańska z zespołu psychologów CSRG.
– Reakcja na stres fizyczny jest u ludzi podobna, natomiast reakcja na stres psychologiczny może być różna. W zależności od osobowości człowieka, jego cech charakteru, wcześniejszych doświadczeń życiowych i jego uwarunkowań biologicznych, np. funkcjonowania jego układu nerwowego, w różnym stopniu reagujemy na stres. W obliczu podobnych sytuacji ludzie mogą stosować różne strategie zaradcze. Większość stresorów prowadzi do pojawienia się nieprzyjemnego stanu wewnętrznego i pogorszenia nastroju – podkreśla Anna Bentkowska, której artykuł na temat stresu i radzenia sobie z nim można już przeczytać na netTG.pl.
Na netTG.pl publikowane będą systematycznie artykuły w rubryce Psychoodporność – baza wiedzy psychologicznej na czas kryzysu.
– Kryzys związany z nowym i trudnym dla wszystkich zagrożeniem zdrowotnym wymaga wsparcia psychologicznego dla osób działających szczególnie w specyficznych branżach, do których należy m.in. górnictwo – tłumaczy Andrzej Sączek, dyrektor Departamentu Wsparcia HR PGG.
Ideę pomocy psychologicznej dla pracowników w czasach pandemii z aprobatą przyjęli zarówno Jerzy Janczewski, wiceprezes ds. pracowniczych PGG, jak i Piotr Buchwald, prezes CSRG w Bytomiu.
Na Wasze pytania specjaliści czekają pod adresem: e-mail: psycholog@nettg.pl
STRES - JAK SIĘ CHRONIĆ
Ten tytuł nosi artykuł przygotowany przez Annę Bentkowską, psycholog z Polskiej Grupy Górniczej, w ramach cyklu „PSYCHOODPORNOŚĆ - baza wiedzy psychologicznej na czas kryzysu”.
Aktualnie wszyscy skupieni są na doraźnych działaniach walki z koronawirusem, zabezpieczaniu swojego zdrowia i ochronie swoich bliskich. Dla ochrony organizmu i jego dobrego funkcjonowania ważne jest również obniżenie poziomu stresu, który wpływa na skuteczność działania naszego układu immunologicznego.
Co to jest stres? To ogólny termin opisujący reakcję fizjologiczną i psychologiczną na coś, co wyprowadziło organizm ze stanu równowagi. Bodźce mogą mieć charakter fizyczny lub psychologiczny, więc może to być np. zranienie się podczas wypadku lub długotrwała izolacja. Reakcja na stres fizyczny jest u ludzi podobna, natomiast reakcja na stres psychologiczny może być różna. W zależności od osobowości człowieka, jego cech charakteru, wcześniejszych doświadczeń życiowych i jego uwarunkowań biologicznych np. funkcjonowania jego układu nerwowego, w różnym stopniu reagujemy na stres. W obliczu podobnych sytuacji ludzie mogą stosować różne strategie zaradcze. Większość stresorów prowadzi do pojawienia się nieprzyjemnego stanu wewnętrznego i pogorszenia nastroju.
Hans Selye reakcję stresową nazwał „Ogólnym zespołem adaptacyjnym” i stwierdził, że składa się z trzech faz. W I fazie zwanej fazą alarmową, kiedy spostrzegamy zagrożenia organizm mobilizuje siły do walki, aktywuje układ sympatyczny, który w momencie zadziałania przygotowuje nas do „walki lub ucieczki”, przyspiesza oddech, podnosi tętno i ciśnienie krwi, dostarcza więcej tlenu do mięśni. Tym samym zostaje wyłączony układ parasympatyczny, odpowiedzialny m.in. za funkcjonowanie układu odpornościowego, którego prawidłowe działanie w sytuacji pandemii jest niezbędne. W fazie II czyli w fazie odporności organizm mobilizuje się do przywrócenia stanu równowagi.
Długotrwały stres ogranicza nasze rezerwy energetyczne i przejawia się uczuciem zmęczenia, więc istotne jest, żeby włączyć wszelkie dostępne sposoby radzenia sobie ze stresem. W fazie III - wyczerpania, przedłużająca się reakcja stresowa prowadzi do wyczerpania i uszkodzeń organizmu mogących być przyczyną zmian w organizmie związanych ze stresem np. zmian w układzie odpornościowym, sercowo-naczyniowym.
Mamy teraz wiele obszarów, które są objęte naszą troską i zmartwieniem na przyszłość. Na planie zawodowym jest to charakter pracy grupy zawodowej, do której należymy, możliwość zarażenia się koronawirusem, zabezpieczenie wystarczającej ilości środków ochrony, zmiana organizacji pracy, absencje współpracowników związane ze stanem zdrowia, kwarantanną czy opieką nad dziećmi. Pracodawcy i instytucje państwowe starają się jak najlepiej odnaleźć się w tej sytuacji, która jest dla nas wszystkich nowa. To są idealne warunki do powstania reakcji stresowej - zaistniało coś, z czym jeszcze nie wiemy jak sobie poradzić, nie mamy wypracowanych wcześniej wzorców działania w takiej sytuacji, bo jej jeszcze nie było, uczymy się radzić sobie z tym na bieżąco. Każdy radzi sobie inaczej. Jedni są bardziej odporni na sytuacje stresowe, inni mniej.
Dużo zależy od naszej oceny sytuacji stresowej i naszego stosunku do niej. Sytuacja sprzyja nasileniu występowania zachowań szkodliwych dla zdrowia np. palenia papierosów, nadużywania alkoholu czy substancji psychoaktywnych lub złych nawyków żywieniowych. Stres również może działać mobilizująco, mówimy wtedy o pożytecznym eustresie, kiedy człowiek jest pobudzony i gotowy do działania.
W sytuacji zmiany organizacji codziennego życia, kiedy nagromadziło się wiele czynników, z którymi nie bardzo wiemy jak sobie poradzić i z naszymi reakcjami na nie, mówimy o dystresie. Najczęstsze źródła stresu to brak poczucia kontroli i przewidywalności sytuacji, konflikt wewnętrzny oraz trudności życia codziennego. Brak znajomości skutecznych metod redukcji stresu oraz atmosfera strachu i niepewności może objawiać się np. zachowaniami agresywnymi dającymi upust emocji m. in. w hejcie, co obecnie spotyka ludzi zarażonych koronawirusem. Pomoc i wsparcie od innych ludzi może łagodzić szkodliwe skutki stresu, łączmy nasze wysiłki.
Wszyscy z niecierpliwością oczekują teraz rozwiązań systemowych, które zabezpieczą nasz byt i naszą przyszłość czy zmian poleceń w związku z pandemią, ale w oczekiwaniu na te zmiany zapoznajmy się z możliwościami obniżenia stresu czyli skupmy się na tym na co mamy osobisty wpływ. Zacznijmy od siebie. Musimy to przetrwać i przeczekać w jak najlepszej kondycji psychicznej.
Biorąc pod uwagę biologiczny mechanizm powstawania stresu, najbardziej efektywnym sposobem obniżenia jego poziomu jest wysiłek fizyczny i uprawianie sportu. Teraz mamy ograniczone możliwości, ale jak najbardziej jest to do zrealizowania również w domu. Dzięki ruchowi nasz organizm wydziela hormony, które sprzyjają obniżeniu poziomu stresu. Ruch jest dobrym rozwiązaniem, kiedy czujemy, że wzmagają się w nas negatywne emocje, które mogą prowadzić do agresji fizycznej lub słownej.
Treningi umysł-ciało, o których się teraz wiele mówi w mediach mają na celu nie pozbycie się stresujących bodźców lecz zaadaptowanie się do nich i wzmocnienia poczucia kontroli. Techniki różnego rodzaju relaksacji czy brzusznego oddychania skutecznie obniżają reakcję układu nerwowego na stres. Tego typu treningi poprawiają nastrój i funkcjonowanie układu odpornościowego. Wykonywane w grupie, z pomocą mediów, gwarantują wsparcie społeczne i budują poczucie wspólnoty.
Można próbować sobie zorganizować swoją własną przestrzeń. Poczucie prywatności nawet na małej powierzchni, daje również poczucie kontroli nad sytuacją. Pamiętajmy o zrozumieniu różnych reakcji domowników, uszanowaniu ich emocji lub tego, że ktoś nie chce o nich rozmawiać. Nie oceniajmy i przez to nie obciążajmy jeszcze dodatkowo osób przebywających blisko nas.
Strategie radzenia sobie ze stresem zorientowane na emocje są skuteczniejsze, gdy nie ma możliwości zmiany sytuacji. To może być poszukiwanie zrozumienia i wsparcia innych osób, potraktowanie sytuacji stresowej jako wyzwanie, zaangażowanie w różne czynności, które odwracają uwagę od stresora. Poznajemy teraz lepiej innych ludzi, poświęcamy więcej czasu w domu na rozmowy. Mamy dostępne online dobra kultury, wystawy, przedstawienia oraz audiobooki, podcasty, filmy itp.
Może to być również wyrażanie swoich emocji, dzielenie się nimi. Niektórym osobom pomaga technika opisywania trudnej sytuacji w szczegółach, robią to na piśmie, ale nie rozpowszechniają tych zapisów, chodzi o zaakceptowanie opisanych przeżyć. Dla niektórych jest teraz szansa na wejście w duchowość i różne formy modlitwy. Mamy wpływ na to, co dzieje się w naszym otoczeniu i w naszej głowie czyli naszych myślach, emocjach, zachowaniu.
Niektórzy ludzie są bardziej odporni na stres. Mają poczucie zaangażowania i kontroli, postrzegają sytuacje stresowe raczej jako wyzwania i wykazują tendencję do bycia optymistami. Badania wykazały, że poczucie humoru może zmodyfikować ocenę sytuacji stresowej i poprawiać funkcje odpornościowe organizmu.
Strategie zorientowane na problem są skuteczne, gdy istnieje taka możliwość. Pomaga wtedy zaplanowanie krok po kroku, jak poradzę sobie z danym stresorem, jak mogę złagodzić jego działanie. Poszukiwanie konkretnej porady, wsparcia i informacji to kolejna możliwość w tej strategii i warto wykorzystać tu wiedzę specjalistów. Obecnie specjaliści różnych dziedzin są dostępni i są gotowi pomagać online. Jeśli ktoś nie radzi sobie np. z silnym lękiem, warto nawiązać kontakt i skorzystać z pomocy. Zachęcajmy się wzajemnie do działania. Zachowanie codziennych rytuałów i organizacji zadań, bardzo sprzyja również naszej lepszej kondycji psychicznej.
Więcej cierpliwości i spokoju nam wszystkim życzę. Teraz szczególną uwagę musimy zwracać na ochronę swojego zdrowia i innych ludzi, zabezpieczać się jak najlepiej. To wszystko minie. Nawet jak się wirus pojawi kolejny raz, będziemy już wiedzieli jak postępować w sytuacji zagrożenia. Będziemy bogatsi o swoje własne doświadczenia, które nam posłużą.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
