O środowisku ponad podziałami

- Polityka klimatyczna nie jest w żaden sposób przygotowana i nie ma programu. To wszystko dzieje się ad hoc, od jednej konferencji COP do następnej. Nie ma programu mówiącego, jak będziemy działać i w jaki sposób będziemy mierzyć skuteczność tych działań - mówi KAZIMIERZ GRAJCAREK, koordynator Międzyzwiązkowego Zespołu ds. Projektu PRE_COP24.

W drugim tygodniu sierpnia centrale związkowe wraz z górniczymi pracodawcami organizują konferencję Społeczny PRE_COP24. Skąd wzięła się potrzeba zorganizowania tego wydarzenia?
Uznaliśmy, że taki projekt jest potrzebny, bo obecnie nikt nie zajmuje się skutkami światowej i europejskiej polityki klimatycznej. Chcemy podjąć ten temat, co już zresztą wielokrotnie robiliśmy na różnego rodzaju spotkaniach związkowych i konferencjach organizowanych przez polityków czy Komisję Europejską. Tam wielokrotnie, ale bez większego efektu, próbowaliśmy przekonywać, że skutki społeczne polityki klimatycznej to kwestia, którą trzeba się zająć. A te skutki mają bardzo konkretny wymiar – można je zobaczyć i obliczyć, w przeciwieństwie do skutków założeń politycznych, które są bardzo trudne do zobrazowania. Bardzo istotną rzeczą jest to, co się robi w sprawie polityki klimatycznej, ale ważne jest, żeby ściągnąć te działania ze sfery politycznej i przełożyć na praktyczne i skuteczne działania na rzecz środowiska.

Związkowcy od dawna podkreślają, że najbardziej dotkliwym skutkiem społecznym jest likwidacja miejsc pracy w przemyśle. Dlaczego tak się dzieje i czy da się ten proces zatrzymać?
Dzieje się tak dlatego, że polityka klimatyczna nie jest w żaden sposób przygotowana i nie ma programu. To wszystko dzieje się ad hoc, od jednej konferencji COP do następnej. Nie ma programu mówiącego, jak będziemy działać i w jaki sposób będziemy mierzyć skuteczność tych działań. Najczęściej jest również tak, że nie ma odpowiedzialnego za to, co się dzieje. Ponosimy potężne koszty ekonomiczne i społeczne, a nikt za to nie ponosi konsekwencji. Nie przesądzam w tym momencie, czy działania, o których mówimy są dobre, czy złe.

Czy problemem jest również to, że nie wszystkie państwa przystąpiły do porozumienia klimatycznego i mamy do czynienia ze zjawiskiem przenoszenia emisji do państw mniej rozwiniętych?
Dla nas to nie jest najistotniejsza sprawa. Większym problemem jest to, że niektóre państwa przystąpiły do porozumienia, złożyły konkretne deklaracje, a teraz ich nie realizują albo realizują je tylko częściowo – np. ograniczają emisję dwutlenku węgla przez likwidację miejsc pracy, ale działań polegających na tworzeniu nowych miejsc pracy już nie ma. Rządy państw – sygnatariuszy porozumień klimatycznych deklarowały, że dadzą ogromne pieniądze na politykę klimatyczną i jej skutki, ale tych pieniędzy nie ma. Program realizowany jest tylko w części i kończy się na ograniczeniu emisji dwutlenku węgla. Nic więcej się nie dzieje. I tutaj pojawia się podstawowa różnica pomiędzy naszymi propozycjami i propozycjami UE i ONZ. My mówimy, że chcemy podnieść sprawność energetyczną wszystkich paliw, natomiast stanowisko unijne mówi, tak, należy to robić, ale bez węgla.

Czy biorąc pod uwagę unijną politykę dekarbonizacyjną, węgiel da się obronić?
Jak najbardziej, to da się zrobić. Nie patrzymy na całą sprawę jedynie jako związkowcy, ale również jako obywatele. Z tej perspektywy węgiel jest narodowym bogactwem, to nie jest surowiec, który każdy posiada i może w każdej chwili mieć. Wykorzystanie węgla jako paliwa jest najprostszym, żeby nie rzec wręcz prostackim rozwiązaniem – wystarczy podpalić i się grzać. Ale węgiel jest także półproduktem stosowanym w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym czy metalurgicznym. Mając tę świadomość, zamykanie kopalń byłoby zwykłym marnotrawstwem. Temu się kategorycznie sprzeciwiamy. Dziś trudno określić, jakie będą nowe technologie wykorzystania węgla, ale obojętnie czego nie dotkniemy w naszym otoczeniu, to jest to węgiel. Ten pierwiastek jest wszędzie. Dlatego mówienie o dekarbonizacji jest nonsensem. To jak mówienie o życiu bez oddychania! Dekarbonizacja jest głównie rozwiązaniem politycznym, które nie ma nic wspólnego z ekonomią ani ochroną środowiska. W Belgii emisja dwutlenku węgla przypadająca na jednego mieszkańca jest większa niż Polsce, ale o tym się nie mówi. Za to przez cały czas się powtarza, że Polska jest państwem węglowym. Analogiczna sytuacja jest w przypadku Niemiec. Podczas gdy my rocznie zużywamy w energetyce 45-50 mln t węgla brunatnego, w Niemczech jest to 170 mln t. Kto o tym mówi? Jeśli policzymy, ile energii z węgla wytwarza się średnio na jednego mieszkańca w państwach UE, to okaże się, że Polska wcale nie jest liderem.

Dlaczego ten zdroworozsądkowy pogląd nie przebija się do europejskiej opinii publicznej?
Przy stole negocjacyjnym siedzą tylko przedstawiciele dwóch stron – politycy i naukowcy, na dodatek tylko wybrani. My proponujemy, żeby to był stół czworoboczny. Żeby zasiedli przy nim politycy i naukowcy, reprezentujący wszystkie poglądy, a dodatkowo przedsiębiorcy i pracodawcy, a jako czwarta reprezentacja strona związkowa. Politykę klimatyczną powinniśmy wypracować wspólnie. To oczywiście nie jest możliwe od razu na nadchodzącej konferencji COP, ale chcielibyśmy wystąpić z taką inicjatywą, aby było to możliwe na następnych szczytach klimatycznych. Kolejnym krokiem jest podsumowanie dotychczasowych działań, bo konferencje klimatyczne odbywają się już od ćwierćwiecza. Dobrze byłoby policzyć, ile na te działania wydał świat, sprawdzić, jakie osiągnięto cele i ocenić, jakie to przyniosło skutki społeczne. To wszystko chcielibyśmy zrobić już w rozszerzonym gronie, obejmującym również pracodawców i związki zawodowe.

Jak pogodzić powstrzymanie globalnego ocieplenia z działaniami, których konsekwencją nie jest likwidacja miejsc pracy i jakie są wasze propozycje takich rozwiązań?
Każdy proces powinien przebiegać pod kontrolą, a obecne działania związane z polityką klimatyczną pod żadną kontrolą nie są. Taką kontrolę powinni sprawować przedstawiciele wspomnianych już czterech stron. Każdy z nas przecież reprezentuje ten sam interes, czyli chęć życia w czystym środowisku, ale każdy zaprezentuje swoją drogę dojścia do tego celu, która bierze pod uwagę różne aspekty. Będziemy zwracali uwagę na to, żeby polityka klimatyczna przynosiła jak najmniejsze straty społeczne. Godzimy się na stopniową likwidację tzw. czarnych miejsc pracy, ale twierdzimy, że przed ich likwidacją powstać powinny „miejsca zielone”. Dzisiaj się tak nie dzieje. Namawiamy do prowadzenia polityki nieskupiającej się jedynie na jakimś obszarze, ale polityki światowej, która na dodatek będzie obejmowała rzeczywiste, a nie pozorowane działania. Proponujemy, żeby wszystkie paliwa miały równe prawa. Naukowcy powinni zająć się natomiast dostosowaniem palenisk, tak, aby nie było istotne, co wkładamy do pieca, tylko co wychodzi z komina. Kolejną kwestią jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla, ale nie przez likwidację miejsc pracy, tylko przez ograniczenie zużycia węgla, które uzyskamy dzięki ocieplaniu i izolowaniu budynków. Powinno się również rozpocząć proces wykorzystania uwalnianego dwutlenku węgla. Nie chodzi o ten emitowany przez przyrodę, bo takiej ilości nie damy rady zagospodarować, ale o ten, za który odpowiada człowiek. Naukowcy mówią, że jest to możliwe. Pożądany efekt można osiągnąć poprzez zalesianie i rozwój odpowiednich kultur leśnych i rolnych. Obecnie z opłatami za emisję dwutlenku węgla państwa mogą robić, co chcą, a te pieniądze można by przeznaczyć właśnie na program zalesiania.

Czego związki zawodowe oczekują po sierpniowej konferencji Społeczny PRE_COP24?
Chcemy pokazać, że o środowisku powinniśmy rozmawiać ponad podziałami. Wśród gości zaproszonych na konferencję są związkowcy z całego świata. Chcemy im powiedzieć, jakie są nasze propozycje, a z drugiej strony poznać ich punkt widzenia. Konferencja będzie otwarta i każdy będzie mógł powiedzieć, co myśli, nie obrażając przy tym innych. Zaprosiliśmy też polityków bez zaglądania w partyjne legitymacje. Dla nas jednym z najważniejszych celów jest wzajemna edukacja. To również największe wyzwanie, bo wysłuchanie strony, która ma inne zdanie, bywa bardzo trudne i każdy musi się do tego mentalnie przygotować.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.