W polskich kopalniach roczna ilość metanu uwalnianego w czasie eksploatacji węgla od kilkunastu już lat przekracza 900 mln m sześc., co pod względem potencjału cieplarnianego porównywalne jest z emisją równoważną ok. 20 mld m sześc. dwutlenku węgla.
Główną przyczyną rosnącego wydzielania metanu w trakcie wydobycia węgla jest m.in. wzrost głębokości eksploatacji i związana z tym wyższa metanowość udostępnianych pokładów. Katowicki Oddział Agencji Rozwoju Przemysłu zestawił dane dotyczące wydzielania i emisji metanu z kopalń w 2016 r. Wynika z nich, że w przedsiębiorstwach górniczych w procesie eksploatacji węgla wydzieliło się całkowicie 922,2 mln m sześc. metanu, czyli o 0,1 proc. mniej niż w roku 2015.
- Niekorzystny od kilku lat trend wzrostu ilości wydzielanego metanu został zahamowany. Oczywiście można powiedzieć, że ograniczenie to jest spowodowane spadkiem produkcji węgla oraz liczby kopalń, w których prowadzona jest eksploatacja, ale z drugiej strony wpływ na to miała racjonalna gospodarka złożem i prowadzenie wydobycia węgla w nowych rejonach o bardziej sprzyjających warunkach górniczo-geologicznych, a przede wszystkim w rejonach mniej metanowych. Wymownym miernikiem jest jednak metanowość bezwzględna eksploatowanych ścian, która w 2016 r. wyniosła 1543,33 m sześc. metanu na minutę i była niższa w stosunku do poprzedniego roku o 5,6 proc. - informuje Henryk Paszcza, dyrektor katowickiego Oddziału ARP.
Zagrożenie metanem i możliwość jego zagospodarowania dostrzegane jest nie tylko w czynnych kopalniach, lecz także w kopalniach likwidowanych. Wymiernym tego przykładem jest ujmowanie metanu i jego zbywanie dla odbiorców przemysłowych z kopalni Jas-Mos, przekazanej nie tak dawno do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. Kolejną kopalnią, w której zastosowane będzie podobne rozwiązanie dotyczące ujęcia i zagospodarowania metanu, będzie kopalnia Krupiński, która w ostatnim dniu marca znalazła się w strukturach SRK. Dla umożliwienia ujęcia i zagospodarowania metanu z kopalń przekazywanych do SRK, dokonano zmiany zapisów w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. 30 listopada 2016 r. zmodyfikowano w ustawie zapis art. 8f, który umożliwia wydobywanie metanu w przestrzeni objętej planem ruchu likwidowanego zakładu górniczego bez uzyskania zgody na koncesję, jeżeli jest to podyktowane ochroną środowiska lub zapewnieniem bezpieczeństwa likwidowanego zakładu górniczego.
Istotne jest także to, że coraz większa ilość wydzielonego metanu zostaje ujęta w powierzchniowych stacjach odmetanowania.
Jak wyjaśnia Henryk Paszcza, kopalnie zwalczają zagrożenie metanowe instalując specjalne systemy metanometrii, odpowiednio przewietrzając wyrobiska i stosując systemy odmetanowania. Od wielu lat następuje stopniowy rozwój odmetanowania podziemnego i gospodarczego wykorzystania ujętego metanu w instalacjach ciepłowniczo-energetycznych. Metan ujęty w procesie odmetanowania zagospodarowany jest głównie poprzez wykorzystanie w kotłowniach (dla kotłów różnego typu), suszarniach flotokoncentratu oraz przekazywany odbiorcom przemysłowym. Część wydzielanego metanu ujmowana jest w stacjach przypowierzchniowych zlokalizowanych bezpośrednio w kopalniach. W powierzchniowych stacjach odmetanowania w 2016 r. ujęte zostało 346,6 mln m sześc. metanu, co w porównaniu do 2015 r. stanowiło zwiększenie ilości ujętego gazu o prawie 5 proc. Na potrzeby własne przedsiębiorstwa górnicze wykorzystały 147,6 mln m sześc., co stanowi już wzrost 8,1 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Jak podkreśla dyrektor Paszcza, większe wykorzystanie przez przedsiębiorstwa górnicze wydzielającego się z górotworu metanu zmniejsza jego emisję do atmosfery, co oprócz ograniczenia skutków efektu cieplarnianego ma istotne znaczenie dla obniżenia kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa z tytułu opłat emisyjnych. Jest to istotne zwłaszcza w aspekcie planowanego od 2021 r. wprowadzenia metanu do europejskiego systemu handlu emisjami ETS.
Podkreślenia wymaga fakt, iż we własnych instalacjach górnictwo w 2016 r. wyprodukowało z wykorzystaniem metanu 270 312 MWh energii elektrycznej oraz 760 296 GJ energii cieplnej.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
