Początek roku jest trudny i bardzo pracowity

O wyzwaniach dla górnictwa w 2020 roku - rozmawia z Trybuną Górniczą wiceminister aktywów państwowych Adam Gawęda.

Początek roku wiąże się z wysoką temperaturą dyskusji wokół górnictwa. Jak ocenia pan sytuację branży?
To już prawie tradycja, że styczeń jest czasem gorącej dyskusji i debat o sektorze, czasem, gdy strona społeczna formułuje swoje uwagi związane z warunkami płacowymi i zabezpieczeniem socjalnym. Ten rok rozpoczyna się podobnie. Musimy wziąć pod uwagę również to, że jest to rok bardzo szczególny, bo chcemy kontynuować i realizować bardzo ważne inwestycje, które ustabilizują branżę górniczą. Jednocześnie otoczenie zewnętrzne - rynki europejskie i światowe oraz Unia Europejska wysyłają niepokojące sygnały, na które musimy szybciej reagować. Początek roku jest więc trudny i bardzo pracowity. 

Strona społeczna jako jeden z najistotniejszych problemów wskazuje trudności ze zbytem węgla i rosnący stan zapasów.
Poziom zapasów musi niepokoić i zdecydowanie lepsza byłaby sytuacja, w której węgiel od razu trafiałby do nabywcy. Szukając powodu, musimy przywołać tu wcześniejsze uwarunkowania z lat 2016-2017. Ze względu na zaniedbania inwestycyjne w latach 2012-2014, z kulminacyjnym rokiem 2015, w kolejnych latach zabrakło nam potencjału wydobywczego - rozciętych pól eksploatacyjnych i wysokowydajnych ścian. Zmniejszona produkcja węgla miała wpływ na nasz krajowy rynek. Spółki energetyczne zostały praktycznie zmuszone do tego, by zaimportować węgiel i nie dopuścić do spadku poziomu zapasów poniżej limitu wskazanego w rozporządzeniu o kontroli stanu zapasów paliw w przedsiębiorstwach energetycznych. Jednak węgiel zakontraktowany przez nie wówczas był, w moim przekonaniu, na zbyt wysokim poziomie. To skutkuje dzisiaj tym, że na rynku mamy nagle dużo więcej węgla niż energetyka zawodowa i rynek potrzebują. Dodatkowo nałożyły się na to działania o charakterze spekulacyjnym. Prywatni importerzy, widząc szansę, by w ten rynek wejść, zakontraktowali większą ilość węgla niż rynek był w stanie wchłonąć. Dzisiaj umowy wieloletnie podpisane przez spółki wydobywcze z energetyką są elementem stabilizującym. To element, który powoduje, że przyszłość jest w miarę stabilna, co nie znaczy, że spółki nie są zmuszone do podejmowania działań związanych ze zdobyciem kolejnych rynków zbytu, bo przecież dla zalegającego węgla najlepiej znaleźć odbiorcę jak najszybciej. 

Odbiorcę w Europie?
Najlepiej jak najbliżej, bo wówczas koszty transportu są niskie. Rynek europejski, choć dość szczelnie zagospodarowany przez prywatnych graczy, posiada pewne rezerwy, które są wyszukiwane przez Węglokoks. Dzięki temu pojawiają się dodatkowe możliwości upłynnienia węgla w krajach Europy Południowej. 

Czy w pana opinii to właśnie Węglokoks powinien być operatorem, który - jak to było kiedyś - skupi w swoich rękach kompetencje związane z eksportem, a może i handlem w kraju?
Co do sprzedaży krajowej, to decyzje o zawieraniu kontraktów i umów podejmują same spółki wydobywcze i ja nie będę w to absolutnie ingerował. W moim przekonaniu Węglokoks posiada największe kompetencje, wiedzę i doświadczenie w zakresie eksportu i importu węgla i powinien móc te atuty wykorzystać. Powinien być graczem o międzynarodowej randze, utrzymać placówki w Austrii i Czechach oraz wykorzystać je, by szukać stabilnych odbiorców, gwarantujących dobrą marżę samej spółce, jak i partnerom, na rzecz których będzie świadczył usługi. 

A co z importem? Czy jego poziom nadal jest zbyt wysoki?
Poziom importu jeszcze jest zbyt wysoki, ale zauważalny jest jego dynamiczny spadek. Porównując rok 2019 i 2018 widzimy, że po dziesięciu miesiącach import węgla, głównie energetycznego, zmniejszył się o 2,5 mln t. Byłbym usatysfakcjonowany, gdyby ta tendencja się utrzymała, a polscy producenci – głównie spółki Skarbu Państwa – byli w stanie zaspokoić naszych odbiorców i cały nasz rynek. To oczywiście sytuacja bliska ideału, niemal nieosiągalna, ale im bliżej tego ideału, tym poziom mojej satysfakcji będzie wyższy. 

Obecna struktura branży ukształtowała się trzy lata temu, lecz od tej chwili zmieniła się sytuacja z dostępnością do złóż oraz kondycja finansowa wielu podmiotów. Czy w związku z tym przyszedł czas na jej przemodelowanie?
Każdy czas i moment jest właściwy, by poprawiać nie tylko efektywność, ale i strukturę funkcjonowania poszczególnych aktywów, tych bezpośrednio związanych z wydobyciem, jak i jego otoczeniem. Ciągle powinniśmy dążyć do tego, by elementy wzajemnie zależne, decydujące o dobrym funkcjonowaniu branży systematycznie poprawiać, wprowadzać nowe rozwiązania, organizacyjne systemy pozwalające na lepsze wykorzystanie parku maszynowego i potencjału wydobywczego. Zatrzymanie tego procesu spowodowałoby, że zaczęlibyśmy się cofać. Działania te są widoczne, a zwrócę uwagę na najpoważniejsze: to zakup kombajnu urabiająco-kotwiącego Bolter Miner, który wprowadzony na kopalnię realizuje proces drążenia wyrobisk na dużo wyższym poziomie niż tradycyjny system eksploatacji. Unowocześniamy górnictwo, powodujemy, że jest coraz bardziej bezpieczne, podnosimy wydajność wykorzystując to, co najwartościowsze, czyli wiedzę i kompetencje naszych pracowników, zarówno tych związanych z produkcją, jak i tych, którzy planują i projektują to nowoczesne górnictwo. Wszystkie te elementy muszą ze sobą dobrze współgrać. 

Czy planowana jest konsolidacja kopalń bądź ruchów?
Odbyły się przeglądy złożowe i inwestycyjne. W przypadku Taurona Wydobycie został przygotowany plan naprawczy, który będzie przedstawiony w najbliższych dniach. W przypadku Polskiej Grupy Górniczej nad programem poprawy efektywności i ewentualnej konsolidacji aktywów pracuje specjalny zespół. To jest jednak proces i na tym etapie bardzo trudno mówić o finalnych rozstrzygnięciach. Wypracowane propozycje muszą być przeanalizowane pod kątem ekonomicznym i technicznym, a następnie przyjęte przez stronę społeczną. Trudno więc dzisiaj mówić o końcowym modelu. Z pewnością będziemy chcieli wykorzystać system organizacji, który się sprawdził w kopalni ROW, gdzie skonsolidowane są cztery ruchy i ta synergia przynosi coraz lepsze wyniki ekonomiczne i wydobywcze. 

Przed Polską Grupą Górniczą w najbliższych miesiącach stoi poważne wyzwanie w postaci spłaty pierwszej transzy obligacji. Czy spółka poradzi sobie z tym obciążeniem?
To pytanie powinno być skierowane bezpośrednio do zarządu, ja jestem przekonany, że tak. To nie są tematy łatwe, bo bardzo mocno wiążą się z oczekiwaniami płacowymi załogi i trzeba znaleźć optymalny model dla spółki, by mogła sprawnie funkcjonować, nie popadła w długi i mogła zrealizować element oczekiwany przez stronę społeczną. A to powinno być ściśle powiązane z osiąganymi wynikami wydobywczymi i finansowymi. O takim systemie mówi się od kilku lat i jestem przekonany, że zarząd będzie szedł w tym kierunku. 

Wraz z nowym podziałem kompetencji pomiędzy resortami dział związany z energią znalazł się w Ministerstwie Klimatu. Czy to nie utrudni relacji pomiędzy energetyką a górnictwem?
Nadzór właścicielski nad działem energia i wszystkimi spółkami tej branży pozostał w Ministerstwie Aktywów Państwowych, z kolei część regulacyjna, która dotyka funkcjonowania i kierunków rozwoju, będzie w Ministerstwie Klimatu. Natomiast spółki górnicze, zarówno w nadzorze, jak i regulacji, pozostaną w Ministerstwie Aktywów pod nadzorem właścicielskim mojej skromnej osoby. 

Jaka jest prognoza wyniku finansowego branży za ubiegły rok?
Ubiegły rok był dobry pod względem zrealizowanych inwestycji. Realizacja planu wydobywczego najprawdopodobniej będzie na założonym poziomie. W związku z tym, że dzisiaj na rynkach europejskich mamy dość duże spadki cenowe, musimy się bardzo dobrze przygotować, by poziom satysfakcji, który wynika z planu zrealizowanego w roku 2019, mógł być utrzymany. Zawsze chcielibyśmy więcej, ale nie zawsze jest to możliwe. Moim zdaniem spółki bardzo mocno zaangażowały się w procesy rzetelnego wykonania zadań i mówię tu zarówno o PGG, jak i Jastrzębskiej Spółce Węglowej, a pozytywne symptomy widoczne są też w Tauronie Wydobycie. 

Co będzie największym wyzwaniem dla górnictwa w 2020 roku? Polityka klimatyczna?
Założenia polityki klimatycznej są nam znane od dawna, jednak proponowane przez Unię Europejską szybkie przejście do neutralności klimatycznej (ma to nastąpić w roku 2050 – przyp. red.) w sytuacji, w której Polska się w tej chwili znajduje, jest nie tyle ambitne i bardzo kosztowne, co technologicznie nierealne. Chodzi o to, by dojście do „nowego zielonego ładu”, przy wykorzystaniu instrumentów sprawiedliwej transformacji, uwzględniało możliwości krajów członkowskich. Powinniśmy, tak jak zapisano to w konkluzjach, nie tylko otrzymać czas na odpowiedzialną transformację, ale również środki finansowe adekwatne do tak kosztownych procesów. To bardzo poważne wyzwanie i jako kraje członkowskie UE powinniśmy wspólnie zagwarantować bezpieczne dostawy energii dla wszystkich.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.