W Rudzie Śląskiej mieszkania komunalne znajdują się na terenie dawnego szybu Franciszek. Takich widoków nie mają chyba żadni lokatorzy w Polsce...
Dawny budynek straży pożarnej kopalni Wawel. Jeszcze niedawno trudno się było nim zachwycić. A dzisiaj? Jest wyremontowany, wypucowany i czeka na nowych lokatorów. Ruda Śląska oddała w nim właśnie siedem mieszkań komunalnych. Budynek ma cechy zamkowej wieży i wyposażony jest w liczne ornamenty.
Widoki z okna? Niepowtarzalne. Z jednej strony wieża szybowa, maszyna wyciągowa, kotłownia z kominem, z drugiej dawne stajnie. Jest jeszcze kuźnia, warsztaty elektryczne i dawna rozdzielnia. Dla miłośników lokalnej historii i górniczego dziedzictwa miejsce wymarzone. A do tego, jak zapewnia miasto, z potencjałem. Powstaną tu kolejne mieszkania, a cały kompleks ma być architektoniczną perełką.
Szyb Franciszek należał do kopalni Brandenburg, która zakończyła działalność jako kopalnia Wawel w 1997 r. To najprawdopodobniej najstarsza kopalnia na Górnym Śląsku – o ten tytuł rywalizuje jedynie z kopalnią Emanuelssegen (Murcki).
Zachować przemysłowe dziedzictwo
Nowe mieszkania mają powierzchnię od ok. 26 do ok. 67 mkw. Nie byłoby ich, gdyby nie rewitalizacja i restauracja budynku dawnej straży pożarnej szybu Franciszek, a także przestrzeni znajdującej się wokoło.
Szczęśliwi posiadacze mieszkań odebrali 4 listopada klucze od władz miasta.
– Mieszkania znajdują się w pięknym miejscu, wiele osób było zaangażowanych w to, by one tutaj powstały. Rejon szybu Franciszek to teren szczególny dla naszego miasta. Działa już tutaj Lokalne Centrum Tradycji, teraz rewitalizacja ma nową odsłonę – mówił w czasie przekazania lokatorom kluczy Michał Pierończyk, prezydent miasta. – Mamy też kolejne plany, niedługo to miejsce jeszcze się zmieni, wierzę, że będzie jednym z piękniejszych w Rudzie Śląskiej. Pojawią się tutaj jeszcze mieszkania wspomagane – dodał.
Do zabytkowych wnętrz już wprowadzają się lokatorzy. – Bardzo się cieszymy na nasze nowe mieszkanie. Wiele razy tutaj bywaliśmy z całą rodziną, mamy zdjęcia z czasów, gdy szyb był w ruinie – opowiada Katarzyna Kitel, która do mieszkania wprowadzi się razem z tatą Ignacym. – Dziadkowie i pradziadkowie byli związani z górnictwem, pracowali na kopalniach, w tym między innymi na kopalni Wawel. Nigdy byśmy nie pomyśleli, że będziemy mieszkać w takim miejscu. Jest urokliwe, w pokojach mamy zabytkowe krokwie – dodaje.
Ich sąsiadką będzie Irena Lesiak. – Miałam wcześniej trzypokojowe mieszkanie, ale ono jest już dla mnie za duże. Mąż pracował na kopalni Halemba, chyba każdy z nas ma w rodzinie kogoś związanego z górnictwem. Będzie dobrze na nowym miejscu, musi być – mówi pani Irena.
Miasto zamierza adaptować na mieszkania kolejne budynki znajdujące się w zabytkowym kompleksie. W ten sposób ma powstać 8 mieszkań wspomaganych, czyli przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami oraz przewlekle chorych.
– Pozyskaliśmy na ten cel ponad 21,6 mln zł w ramach dofinansowania unijnego. Środki pozwolą nie tylko na utworzenie nowych mieszkań, ale także na przebudowę zdegradowanych budynków poprzemysłowych – nadszybia i maszynowni oraz zagospodarowanie przestrzeni wspólnych i utworzenie świetlic wielofunkcyjnych czy stref rekreacji – wylicza Aleksandra Skowronek, wiceprezydent miasta.
– Systematyczne oddawanie do użytku nowych mieszkań komunalnych to dla nas jeden z priorytetów. Szczególnie cieszy nas, że udało się to zrealizować w historycznym miejscu, przywracając blask poprzemysłowej zabudowie i nadając jej nowe funkcje – dodał prezydent Pierończyk.
Rewitalizacja i restauracja budynku wyniosła nieco ponad 6,8 mln zł. W tej kwocie ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie z Rządowego Funduszu Polski Ład.
Trochę historii
Szyb Franciszek został wydrążony w 1857 r. jako szyb wydobywczy i przez przeszło pół wieku pełnił tę funkcję. Poza nim do zespołu zabudowań należą budynki nadszybia, kotłowni, straży pożarnej, administracji, rozdzielni oraz stacji ratowniczej. Większość zabudowań powstała w drugiej połowie XIX w., a reszta na początku XX w. Do dziś stanowią jeden z najpiękniejszych i najstarszych zabytków przemysłowych na terenie miasta. Od 1984 r. szyb Franciszek figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
– Obiekty wchodzące w skład szybu Franciszek posiadają wyróżniające cechy artystyczne – piękne detale architektury, czytelny układ założenia, zachowaną oryginalną tkankę budowlaną – wymieniał dr inż. arch. Łukasz Urbańczyk, ówczesny miejski konserwator zabytków w Rudzie Śląskiej, w momencie przekazywania obiektu miastu przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń. – To materialna pamiątka historii górnictwa oraz związanej z nim kultury robotniczej i jednocześnie pozostałość po pierwszej kopalni węgla kamiennego na tym terenie – kopalni Brandenburg.
Nie zachowały się dane dotyczące autora pierwszych powstałych obiektów na terenie szybu Franciszek. Od 1907 r. kolejne zabudowania były projektowane przez Hansa von Poellnitza, architekta i kierownika zarządu budów w koncernie Ballestremów. – Nie zachowały się też wszystkie budynki tworzące zespół zabudowy, ale do dziś można podziwiać usytuowaną w środkowej części kompleksu 22-metrową, dwupodziałową wieżę wyciągową, budynek nadszybia oraz wieżę wieńczącą budynek straży pożarnej z ceglanymi, ozdobnymi elewacjami – podkreślał dr inż. arch. Łukasz Urbańczyk.
Kopalnia Brandenburg zaczęła funkcjonować w 1770 r., ale nadanie pola do eksploatacji nastąpiło już w 1752 r. Początkowo kopalnia należała do barona Franciszka von Stechowa, by w 1798 r. przejść na własność rodziny Ballestremów. W drugiej połowie XIX w. jej głównymi szybami wydobywczymi były: Franciszek, Johann (ok. 1860 r.) i Baptysta (ok. 1869 r.).
Po podziale Górnego Śląska zakład znalazł się w granicach Rzeczypospolitej. Nazwę Brandenburg zmieniono na Wawel. W 1936 r. doszło do połączenia z kopalnią Walenty w jeden zakład Walenty-Wawel. W 1971 r. doszło do fuzji z kopalnią Paweł i od tej pory zakład nosił nazwę Wawel. W 1995 r. nastąpiło połączenie kopalń Wawel i Pokój.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
