Żaden górnik nie straci pracy

Wszelkiego rodzaju decyzje związane z przyszłością zakładów górniczych są na bieżąco konsultowane ze stroną społeczną, która jest informowana o zamiarach restrukturyzacyjnych proponowanych przez Ministerstwo Energii – podkreśla KRZYSZTOF TCHÓRZEWSKI, minister energii.

Minął rok od objęcia przez pana stanowiska ministra energii. Był to czas dynamicznych przekształceń restrukturyzacyjnych branży górniczej. Które z nich uważa pan za najistotniejsze z punktu widzenia przyszłości sektora?
Rzeczywiście, ostatni rok nie był łatwy, ale wiele się zmieniło. Zrestrukturyzowana została Kompania Węglowa, a w jej miejsce powstała Polska Grupa Górnicza, do której weszła tylko działalność wydobywcza, a mienie i działalność pozagórnicza pozostały w KW. To pozwala obniżyć koszty wydobycia. W latach 2016-2022 spółka zakłada realizację programu inwestycyjnego wynoszącego łącznie około 10 mld zł. Te pieniądze zostaną przeznaczone głównie na uzyskanie dostępu do nowych pokładów węgla i usprawnienia służące poprawie efektywności wydobycia. Powstanie PGG i zapewnienie jej stabilnego finansowania oraz uzgodnienie ze stroną społeczną kierunku i zakresu dalszych działań naprawczych uchroniło Kompanię Węglową od niekontrolowanej upadłości likwidacyjnej. I to jest w trakcie realizacji. Ważnym etapem w naszych działaniach jest także akceptacja przez Komisję Europejską programu pomocowego dla sektora węglowego. To kolejny krok na drodze do odbudowy i rozwoju tej niezwykle istotnej gałęzi polskiej gospodarki.

Udało się również zmienić ustawę o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego.
To z kolei przedłużyło aż do końca 2018 r. możliwość zbywania kopalń do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. Zakończony został proces nieodpłatnego zbycia do SRK kopalni Anna, a kopalnia Brzeszcze trafiła do spółki Nowe Brzeszcze - Grupa Tauron. Podpisane zostało porozumienie pomiędzy zarządem Jastrzębskiej Spółki Węglowej a obligatariuszami, dotyczące warunków dalszej działalności Grupy Kapitałowej JSW i spłaty obligacji. Rozpoczęliśmy również prace nad programem dla sektora górnictwa węgla kamiennego na lata 2016-2030. Przystępujemy do restrukturyzacji Katowickiego Holdingu Węglowego, który jest w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej. Już w grudniu rozpoczynamy restrukturyzację kapitałową tej kolejnej znaczącej spółki w sektorze węglowym.

Jak ocenia pan wyniki pracy zespołów audytowych?
Bardzo pozytywnie. Opracowania, które powstały w ramach tych zespołów, powołanych przez rady nadzorcze spółek: KW, JSW oraz KHW, były i wciąż są pomocne w działaniach restrukturyzacyjnych. Komisja audytowa wskazuje nie tylko nieprawidłowości, ale także sugeruje rozwiązania naprawcze, które są wykorzystywane w procesach restrukturyzacyjnych. Obecnie trwają prace zespołu audytowego w SRK.

Jaki jest stosunek górników do zmian zachodzących w sektorze węglowym?
Wszelkiego rodzaju decyzje związane z przyszłością zakładów górniczych są na bieżąco konsultowane ze stroną społeczną, która jest informowana o zamiarach restrukturyzacyjnych proponowanych przez ME. Związkowcy są świadomi sytuacji, w jakiej od lat znajduje się polski sektor górnictwa węgla kamiennego i tego, że proponowane do tej pory rozwiązania ratunkowe nie gwarantowały zatrudnienia w przyszłości. Najważniejsze są miejsca pracy. Nasz program naprawy dla górnictwa węgla kamiennego zakłada, że żaden górnik pracy nie straci. Ci pracownicy, którzy zdecydują się skorzystać z osłon socjalnych, tj. urlopów górniczych czy też jednorazowych odpraw (do 12-krotności miesięcznego wynagrodzenia) dla pracowników powierzchniowych, zostaną przeniesieni do SRK.

W rozmowie, którą przeprowadziliśmy przed rokiem, wskazywał pan na konieczność wyeliminowania błędów zarządczych w górnictwie, przywrócenia racjonalności ekonomicznej oraz obniżenia kosztów jego funkcjonowania. Czy te ambitne zamierzenia udało się zrealizować?

Moją opinię na ten temat potwierdziły m.in. wyniki prac zespołów audytowych, powołanych przez rady nadzorcze KW, KHW i JSW. Stwierdza się w nich, m.in. że przyczyn trudnej sytuacji górnictwa upatrywać należy nie tylko w spadku cen węgla, ale również w braku odpowiedniego nadzoru właścicielskiego nad spółkami, w braku właściwej polityki sprzedaży i odpowiedniego zbilansowania produkcji w stosunku do potrzeb rynku i kierunków sprzedaży. To także kwestia nieskutecznie prowadzonych działań restrukturyzacyjnych i naprawczych oraz złego wykorzystania zasobów kopalń. Audytorzy zauważają, że zabrakło systemowych rozwiązań pozwalających na skuteczne i efektywne zarządzanie planowaniem produkcji i optymalnego dostosowania planów produkcyjnych do najkorzystniejszych kierunków i możliwości sprzedaży. Zrobiliśmy dużo na płaszczyźnie legislacyjnej i organizacyjnej.

Wprowadziliśmy przepisy umożliwiające wydłużenie możliwości finansowania z dotacji budżetowej działań likwidacyjnych i polikwidacyjnych realizowanych przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń. Wydłużyliśmy możliwość nieodpłatnego zbywania nieprodukcyjnego majątku kopalń do tej spółki. Kopalniom przekazanym do SRK daliśmy możliwość dopłat do bieżących strat produkcyjnych do końca 2016 r., spłaty zaległych zobowiązań wobec ZUS do końca 2017 r., zbywania na rzecz SRK nie tylko zorganizowanych części zakładu górniczego, ale także poszczególnych składników tego majątku. Efekty tych działań są obiecujące. Koszty jednostkowe za dziewięć miesięcy 2016 r. zmniejszyły się o prawie 12 proc. w stosunku do ubiegłego roku. Strata na sprzedaży węgla zmniejszyła się w tym okresie o ok. 0,6 miliarda złotych, a wskaźnik płynności bieżącej zwiększył się z 0,5 do 0,7. Są zatem oznaki, że działania restrukturyzacyjne przynoszą pozytywne efekty. Jeszcze 2017 r. będzie rokiem ratowania, ale w 2018 r. przyjdzie czas na rozwój górnictwa.

Po opanowaniu trudności, z którymi borykały się Kompania Węglowa (poprzedniczka PGG) i Jastrzębska Spółka Węglowa, przyszła kolej na Katowicki Holding Węglowy. Ta spółka ma jeszcze szansę na autonomiczną egzystencję, czy też jedyną ścieżką jest połączenie z Polską Grupą Górniczą?
Sytuacja KHW jest bardzo skomplikowana. Wypracowanie optymalnej ścieżki restrukturyzacji wymaga dokładnego skoordynowania wielu czynników: oczekiwań wierzycieli, w tym obligatariuszy, możliwości i warunków pozyskania kapitału od inwestorów zewnętrznych, skuteczności i konsekwencji prowadzenia operacyjnej restrukturyzacji na poziomie spółki i poszczególnych kopalń, a także rozmów ze stroną społeczną. Prowadzone działania są wielokierunkowe, analizowanych jest kilka scenariuszy działań. Przyznaję, że połączenie KHW z PGG jest poważną propozycją, ale analizowane są sposoby jej realizacji.

Konsolidacja producentów węgla energetycznego pod jednym szyldem była już w przeszłości rozważana. Takie rozwiązanie jest brane pod uwagę?
Nie wykluczam takiego działania. Jednakże najpierw trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, jakie efekty chcemy uzyskać i jakimi środkami? Muszą one być z góry określone. Reorganizacja musi być szczegółowo przedstawiona w zadaniach, możliwościach ich realizacji i konsekwencjach wdrożenia. Muszą one dać branży górniczej możliwość stabilnego funkcjonowania. 

Wydaje się, że jednym z największych wyzwań dla branży w nadchodzącym roku będzie pozyskanie środków na proces inwestycyjny. Czy wobec dystansu instytucji finansowych do inwestycji w węgiel ministerstwo ma jakiś plan awaryjny?
Spółki już dziś muszą zadbać o przygotowanie wydobycia i przeróbki pod kątem dostosowania wolumenu i jakości produkcji do potrzeb rynku - czyli efektywnej sprzedaży węgla. Mam na myśli rentowną sprzedaż przy optymalnym współczynniku rotacji zapasów. Jeżeli chodzi o finansowanie inwestycji, to proszę pamiętać, że PGG została już dokapitalizowana. Ostatnia transza dokapitalizowania zostanie przekazana spółce w styczniu 2017 r. Również dla KHW opracowywane są możliwe ścieżki restrukturyzacji, w tym dokapitalizowanie przez inwestorów zewnętrznych. Zarówno w przypadku PGG, jak i KHW uzyskane finansowanie będzie przeznaczone także na inwestycje. Coraz wyżej wyceniana giełdowa JSW czerpie środki z działalności podstawowej, choć – przyznaję – nie bez problemów. Dokapitalizowanie spółek węglowych przebiega na zasadach rynkowych. Inwestorzy angażując swoje środki finansowe oczekują zysku w czasie określonym w biznesplanach. Nie mam zatem wątpliwości, że po okresie intensywnej restrukturyzacji środki na inwestycje, w perspektywie średniookresowej będą dostępne.

Czy zakładana jest ściślejsza niż dotąd konsolidacja górnictwa z energetyką?
Energetyka jest naturalnym partnerem i inwestorem dla sektora węgla kamiennego. Jednak należy pamiętać, że wszelkie zaangażowanie energetyki w sektor wydobywczy musi być uzasadnione ekonomicznie i przeprowadzone na zasadach biznesowych. Produkty polskich spółek węglowych są różnorodne – począwszy od węgla energetycznego, poprzez węgiel koksowy, koks, metan, ciepło, a skończywszy na produktach chemicznych. Dlatego występuje zaangażowanie kapitałowe, ale organizacyjnego połączenia nie przewiduję. Obecność spółek energetycznych na giełdzie zobowiązuje je do merytorycznego i transparentnego podejmowania decyzji.

Wielokrotnie zwracał pan uwagę na skalę nadpodaży węgla na polskim rynku. W Polsce znajdzie się miejsce dla nowych kopalń, których budowę planują prywatni inwestorzy?
Polska posiada bogate złoża surowców mineralnych, w tym także węgla kamiennego i brunatnego. Z tego powodu krajowa energetyka oparta była i będzie na węglu, który jest naszym dobrem narodowym. Odejście od węgla w energetyce byłoby szkodliwe dla bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Kraj potrzebuje węgla. Jednak pojawiają się pytania: czy musi to być węgiel z polskich kopalń?
Odpowiedzią na to pytanie są działania podejmowane przez rząd, a odnoszące się do uzdrowienia polskiego górnictwa węgla kamiennego. Będą one kontynuowane aż do skutku. Oczywiście prywatni inwestorzy mogą budować w Polsce nowe kopalnie węgla kamiennego, zgodnie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Co zaś się tyczy importu, to do końca sierpnia obecnego roku do Polski napłynęło 5,2 mln t węgla z zagranicy, z czego najwięcej, bo 3,2 mln t - z Federacji Rosyjskiej. Około 1 mln t to węgiel australijski, głównie koksowy. Ten problem będziemy mieć na uwadze w dalszych działaniach.

Na Śląsku, jako anegdotę powtarza się, że Spółka Restrukturyzacji Kopalń staje się największym przedsiębiorcą górniczym. Przewiduje pan jakąś nową rolę dla tego podmiotu?
Spółka Restrukturyzacji Kopalń została utworzona dla specjalnych celów. Jej zadania określono w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Jej podstawowym przedmiotem działalności jest prowadzenie kopalni, zabezpieczenie kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalni, zagospodarowywanie majątku zbędnego, tworzenie nowych miejsc pracy, w szczególności dla pracowników kopalń przenoszonych do SRK. Wykonuje te czynności głównie z dotacji budżetowej oraz innych źródeł finansowania, a także ze środków pozyskanych ze sprzedaży majątku. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przede wszystkim unijnymi, w ramach tej spółki możliwe jest finansowanie dopłat do bieżących strat produkcyjnych tylko do końca 2016 r. Dotyka to kopalni Makoszowy, która z końcem bieżącego roku kończy wydobycie. Styczeń i luty 2017 to okres kończenia wydobycia, ale już bez dopłat. Górnicy tej kopalni, którzy nie kwalifikują się do urlopu górniczego, zostaną zatrudnieni w PGG. Żadnemu z nich nie grozi zwolnienie.

Górnictwo węgla kamiennego się kurczy. Czy dla Śląska istnieje jakaś gospodarcza alternatywa, która zapewniłaby regionowi rozwój, a ludziom pracę?
Powstał projekt porozumienia na rzecz zintegrowanej polityki rozwoju województwa śląskiego. Mówi się w nim o rewitalizacji, reindustrializacji i metropolizacji. Założyliśmy, że powinno się zastosować powiązane ze sobą mechanizmy. Mam tutaj na myśli mechanizmy: kapitałowo-finansowy, współzarządzania partnerskimi przedsięwzięciami, sieciowej współpracy międzynarodowej; tworzenia udogodnień skierowanych tak do grup społecznych, jak i do sektora przedsiębiorstw. Realizacja projektu powinna zapewnić rozwój regionalny dla Śląska, a ludziom zagwarantować pracę.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.