Wydobycie węgla kamiennego w Polsce sukcesywnie spada. W 2023 r. polskie górnictwo węgla kamiennego wydobyło łącznie 48 352,6 tys. t węgla handlowego, w tym 36 428,5 tys. t węgla energetycznego. W 2023 r. sprzedaż węgla na rynek krajowy obniżyła się o 40,6 proc. w porównaniu do 2011 r. Spadek krajowego wydobycia, wzrost kosztów produkcji oraz zmieniające się realia rynkowe powodują, że konieczne jest wdrożenie nowoczesnych narzędzi wspierających bilansowanie podaży i popytu na węgiel oraz poprawę efektywności eksploatacji zasobów. Odpowiedzią na te potrzeby jest projekt DynGOSP (Dynamic Governance of Supply and Production) – inteligentna platforma węglowa Polski, której celem jest stworzenie kompleksowego systemu bilansowania surowca w warunkach transformacji energetycznej.
Nie ma wątpliwości, że transformacja energetyczna Polski wymaga danych, prognoz i odpowiedzialnych decyzji. Z analiz IGSMiE PAN i raportów Najwyższej Izby Kontroli wynika jasno: brak spójnego systemu informacji o zasobach surowcowych prowadzi do chaosu w planowaniu energetycznym. Polska wciąż nie posiada krajowych standardów cyfrowego modelowania złóż, a decyzje często zapadają bez pełnych danych. Ponadto transformacja naszej energetyki nie może zaczynać się i kończyć na likwidacji kopalń. Polska potrzebuje systemu, który zapewni bezpieczeństwo, przewidywalność i kontrolę nad procesami energetycznymi. I taki właśnie cel przyświeca projektowi DynGOSP, określanemu mianem platformy bezpiecznej transformacji energetycznej. Innowacyjna platforma informatyczna połączy górnictwo, logistykę i energetykę w jeden system analityczny, zapewniając bezpieczeństwo energetyczne państwa w perspektywie do 2050 r.
Górnictwo z energetyką w jednej parze
– Jesteśmy właśnie świadkami powstania nowoczesnego projektu badawczo-technicznego opracowanego przez IGSMiE PAN, ITG KOMAG i Ministerstwo Energii, którego celem jest wsparcie bezpiecznej transformacji polskiej energetyki poprzez wykorzystanie danych, analityki i sztucznej inteligencji. Nie chodzi o utrwalanie starego modelu energetyki, lecz o to, by państwo miało kontrolę nad procesem jej przekształcania. Brak informacji to dziś największe zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego – tłumaczy dr hab. inż. Artur Dyczko, dyrektor Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu–PIB, który podczas tegorocznej konferencji KOMTECH szczegółowo omawiał projekt.
Pilotaż obejmuje trzy kopalnie Południowego Koncernu Węglowego – ZG Brzeszcze, ZG Janina i ZG Sobieski – a po zakończeniu testów system zostanie rozszerzony na kolejne 16 zakładów. Docelowo, po 2029 r. DynGOSP ma objąć wszystkie podmioty wydobywcze, a także operatorów energetycznych i logistycznych.
Platforma zintegrowana z systemami kopalń i elektrowni umożliwi automatyczne raportowanie do WUG, URE i GUS, dając administracji państwowej dostęp do danych w czasie rzeczywistym. Pozwoli to szybciej reagować na sytuacje kryzysowe, symulować scenariusze miksu energetycznego i planować inwestycje z większą precyzją. Umożliwia ponadto zarządzanie zmianą energetyczną kraju w sposób bezpieczny, racjonalny i oparty na liczbach. System będzie integrował dane o zasobach surowców, górnictwie, logistyce i energetyce w spójny model planowania bezpieczeństwa energetycznego państwa. Wśród zastosowanych rozwiązań znajdują się m.in. technologie opracowane przez ITG KOMAG – w tym system ciągłej inwentaryzacji zwałów i hałd z wykorzystaniem dronów i modeli 3D.
– W trakcie prezentacji projektu na tegorocznej konferencji KOMTECH wielu uczestników pytało: jak to możliwe, że w czasie, gdy Europa odchodzi od węgla, Polska tworzy system zarządzania produkcją i dystrybucją węgla? Otóż, to nie system dla węgla. To system dla państwa, a jego celem jest poprawa wiedzy o istniejących zasobach surowcowych. Jeśli transformacja ma być bezpieczna i racjonalna, musimy wiedzieć, czym naprawdę dysponujemy, jak tym zarządzamy i jakie skutki przynoszą nasze decyzje – wskazuje dalej Artur Dyczko.
Cały łańcuch wartości
DynGOSP jest z pewnością jednym z najbardziej ambitnych programów technologicznych w historii polskiego górnictwa. Jego celem jest stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania surowcami i produkcją energii do 2050 r. – Lecz nie po to, by utrwalać przeszłość, ale by zbudować racjonalny, nowoczesny model bezpieczeństwa surowcowego państwa – zapewniają jego twórcy. Obejmuje cały łańcuch wartości – od złoża po odbiorcę – i pozwala monitorować wydobycie, przeróbkę, logistykę, zapasy oraz dystrybucję węgla w czasie rzeczywistym. Wykorzystując modele złóż zgodne ze standardem JORC Code, dane z GUS, ARP, kopalń i elektrowni oraz prognozy makroekonomiczne, DynGOSP umożliwi dynamiczne prognozowanie zapotrzebowania, optymalizację transportu i symulację scenariuszy kryzysowych.
– Nie można transformować energetyki bez informacji. Polska potrzebuje pełnej transparentności danych surowcowych, aby decyzje polityczne, ekonomiczne i środowiskowe opierały się na faktach, a nie intuicji – przekonywał podczas konferencji Artur Dyczko.
Poza tym, DynGOSP to najważniejszy projekt w polskim górnictwie od trzech dekad. Jest współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, a jego pilotaż wspiera Południowy Koncern Węglowy. Prace rozpoczęły się 1 kwietnia 2023 r., a zakończenie planowane jest na koniec 2026 r. Zostanie zatem stworzona jedna platforma informacyjna dla administracji sektora energetycznego, integrująca dane o zasobach, wydobyciu, logistyce i dystrybucji.
– Wydaje się naturalne, że rolę partnera w tym procesie powinien pełnić Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, rozwijający w swym Oddziale Górnośląskim koncepcję Centrum Geoinformacji i Cyberbezpieczeństwa – wskazuje dalej Artur Dyczko.
Reasumując – DynGOSP to narzędzie odpowiedzialnego planowania, pozwalające racjonalnie bilansować potrzeby energetyczne państwa z jego możliwościami surowcowymi. I nie chodzi bynajmniej o ideologiczne spory o „za” czy „przeciw” węglowi, lecz o utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego i gospodarczej stabilności kraju. Będzie bowiem możliwe przewidywanie skutków konkretnych decyzji, planowanie alternatyw i prowadzenie transformacji całego sektora w sposób bezpieczny dla gospodarki i społeczeństwa.
I choć projekt powstaje w cieniu debat o przyszłości węgla, jego znaczenie wykracza daleko poza ten surowiec. To model cyfrowego zarządzania zasobami, który może znaleźć zastosowanie także w innych sektorach gospodarki. Nie chodzi bowiem o to, by węgiel „zniknął, lecz by Polska po raz pierwszy w historii dokładnie wiedziała, jak, gdzie i po co go wykorzystuje – zanim go zabraknie” – zwracają uwagę eksperci.
– Wierzę, że współdziałanie trzech ośrodków – IGSMiE PAN, ITG KOMAG i PIG-PIB – tworzy solidny fundament cyfrowej tarczy bezpieczeństwa surowcowego i energetycznego Polski, łączącej analitykę, geologię i nowoczesne technologie w jeden spójny system wspierający transformację kraju – podsumowuje Artur Dyczko.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
