Zjeżdżając kilkaset metrów pod ziemię lub wchodząc do hali turbin w elektrowni, rzadko zastanawiamy się nad tym, co tak naprawdę trzyma ten cały technologiczny świat w ryzach. Naszą uwagę przykuwają potężne maszyny, kombajny ścianowe wgryzające się w caliznę czy gigantyczne kotły parowe. Jednak prawdziwa walka o ciągłość wydobycia i produkcji energii toczy się na poziomie mikro – tam, gdzie materiał styka się z brutalnym, agresywnym środowiskiem. Woda kopalniana to często chemiczny koktajl o zasoleniu, przy którym Morze Martwe wydaje się być źródlaną wodą, a opary w instalacjach odsiarczania spalin potrafią „zjeść” zwykłą konstrukcję stalową szybciej, niż trwa jedna szychta. W tych warunkach korozja to nie problem estetyczny, to realne zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i stabilności całego systemu energetycznego kraju.
Dlatego właśnie inżynieria materiałowa w ostatnich dekadach musiała wykonać gigantyczny skok naprzód. Czas prostych rozwiązań i łatania dziur minął bezpowrotnie, ustępując miejsca precyzyjnemu doborowi stopów do konkretnych zadań. Na pierwszy plan wysuwa się tutaj stal nierdzewna, materiał, który w branży wydobywczej i energetycznej przeszedł drogę od „drogiej fanaberii” do standardu zapewniającego spokój ducha głównym mechanikom. To fascynujące, jak dodatek chromu, niklu czy molibdenu potrafi zmienić zwykłe żelazo w pancerz odporny na ataki kwasów, wysokich temperatur i ciśnienia. Nie chodzi tu już tylko o to, żeby rura nie przeciekała. Chodzi o to, by instalacja pracowała bezawaryjnie przez lata, w miejscach, gdzie wymiana elementu wiąże się z zatrzymaniem pracy całego zakładu na wiele dni.
Gdy środowisko mówi „sprawdzam”
Wydawać by się mogło, że metal to metal – twardy, zimny, wytrzymały. Jednak w starciu z chemią fizyka ciał stałych bywa bezlitosna. W środowisku kopalnianym mamy do czynienia z wilgotnością sięgającą 100 procent, wysoką temperaturą i obecnością agresywnych chlorków. Dla zwykłej stali węglowej to wyrok śmierci. Zastosowanie w takich warunkach nieodpowiedniego materiału to proszenie się o kłopoty, a awarie, jak wiadomo, lubią zdarzać się w najmniej odpowiednim momencie. Tutaj z pomocą przychodzi wiedza ekspercka. Współczesna hurtownia stali nierdzewnej, taka jak chociażby stalesia.com, dla sektora przemysłowego pełni rolę swoistego „lekarza pierwszego kontaktu”. Dostawca musi rozumieć, że rura do instalacji odwadniania kopalni musi mieć inną specyfikację niż blacha osłonowa w elektrowni wiatrowej na Bałtyku.
Kluczem do sukcesu jest zjawisko pasywacji. To niesamowita cecha stali nierdzewnych, polegająca na tworzeniu się na ich powierzchni niewidocznej, szczelnej warstewki tlenków, która odcina metal od niszczącego wpływu otoczenia. Co ciekawe, warstwa ta ma zdolność samonaprawy – jeśli zostanie uszkodzona mechanicznie, np. przez uderzenie urobku, w obecności tlenu odtwarza się sama. To trochę jak organizm, który leczy zadrapanie. Właśnie ta cecha sprawia, że stal nierdzewna jest niezastąpiona w budowie wymienników ciepła, rurociągów przesyłowych czy elementów konstrukcyjnych platform wiertniczych. Inwestycja w stopy wyższej klasy, takie jak stale typu Duplex, które łączą w sobie cechy stali austenitycznych i ferrytycznych, pozwala na redukcję grubości ścianek rurociągów przy zachowaniu tej samej wytrzymałości, co z kolei przekłada się na lżejsze i tańsze w montażu konstrukcje.
Ekonomia przestojów, czyli dlaczego taniej znaczy drożej
W branży energetycznej i górniczej pojęcie „kosztu” definiuje się inaczej niż w handlu detalicznym. Cena zakupu materiału to wierzchołek góry lodowej. Prawdziwe koszty generują przestoje remontowe i awarie. Wyobraźmy sobie blok energetyczny wyłączony z pracy z powodu korozji wżerowej kluczowego elementu instalacji chłodzenia. Straty liczone są w milionach złotych na dobę, nie wspominając o karach umownych za niedostarczenie mocy do sieci. W tym kontekście, różnica w cenie między zwykłą stalą a odpowiednio dobranym gatunkiem stali kwasoodpornej staje się pomijalna. Decydenci coraz częściej patrzą na wskaźnik LCC (Life Cycle Cost), czyli koszt cyklu życia produktu. Okazuje się, że materiał, który jest na starcie dwukrotnie droższy, w perspektywie 20 lat eksploatacji jest trzykrotnie tańszy, bo nie wymaga malowania, konserwacji i ciągłych wymian.
Odpowiedzialność za dobór materiałów spoczywa na projektantach, ale równie ważna jest rola dostawcy. Rynek zalewany jest materiałami z Dalekiego Wschodu o wątpliwej jakości, które „na papierze” spełniają normy, ale w trudnych warunkach poddają się korozji znacznie szybciej. Dlatego w przemyśle ciężkim tak ważna jest certyfikacja i pewność pochodzenia surowca. Profesjonalna hurtownia stali nierdzewnej to partner, który dostarcza nie tylko towar, ale i atesty hutnicze, gwarantujące, że skład chemiczny stopu jest zgodny z zamówieniem. W Stalesia doskonale wiedzą, że w tej branży nie ma miejsca na „jakoś to będzie”. Każdy element, od śruby po wielki arkusz blachy, jest ogniwem łańcucha, od którego zależy bezpieczeństwo energetyczne.
Patrząc w przyszłość, wyzwania będą tylko rosnąć. Transformacja energetyczna, rozwój technologii wodorowych czy geotermia stawiają przed materiałami jeszcze wyższe wymagania. Wodór jest paliwem niezwykle wymagającym, potrafiącym wnikać w strukturę metalu i powodować jego kruchość. To kolejne pole bitwy dla inżynierów materiałowych i kolejne wyzwanie dla dostawców, by zapewnić dostęp do najnowocześniejszych stopów na rynku. Niezależnie od tego, czy mówimy o tradycyjnym węglu, czy o futurystycznych reaktorach jądrowych, na końcu zawsze jest materiał, który musi wytrzymać próbę ognia, wody i czasu.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
