Powodzenie transformacji regionów węglowych zależy od jej pełnej integracji z szeroką polityką rozwojową państwa - ocenia think-tank WiseEuropa w opublikowanym w środę raporcie.
Analitycy zwrócili uwagę, że transformacja nie może być traktowana jako odrębny projekt, lecz powinna być elementem skoordynowanych działań w obszarach inwestycji, polityki przemysłowej, strategii rozwoju regionalnego czy reform instytucjonalnych. Postulują przy tym powołanie lidera transformacji: instytucji bądź pełnomocnika rządu.
Za kluczowe zdiagnozowane uwarunkowanie transformacji regionów węglowych WiseEuropa uznaje dotychczasowy brak strategii państwa w tym zakresie. Harmonogramy odejścia od węgla są niepewne (co utrudnia decyzje lokalne), a transformacja nie jest powiązana z krajowymi projektami rozwojowymi. Wskazuje też na brak koordynacji z inwestycjami strategicznymi (jak energetyka jądrowa czy duże projekty przemysłowe), które mogłyby lokować się w regionach pogórniczych. Brak wizji i zintegrowania transformacji ze strategią kraju powoduje, że proces ten odbywa się w próżni, zamiast korzystać z synergii.
Think-tank akcentuje w raporcie, że transformacja regionów węglowych w Polsce musi być częścią krajowej strategii rozwoju, obejmującej m.in. politykę energetyczną, przemysłową, edukacyjną i regionalną.
Brak takiej integracji prowadzi do chaosu decyzyjnego, opóźnień i wzrostu kosztów. Powodzenie transformacji zależy od silnego, spójnego przywództwa, skutecznego zarządzania i długofalowej wizji. Analitycy przestrzegają, że brakuje wiodącego ośrodka decyzyjnego, który koordynowałby te zmiany.
Drugim uwarunkowaniem jest dostosowanie tempa zmian do możliwości. Unijne cele klimatyczne sugerują szybkie działania, ale gospodarka i społeczeństwo nie nadążają za tym - co powoduje opóźnienia i napięcia. Ważne jest uwzględnienie bezpieczeństwa energetycznego - transformacja powinna być zabezpieczona alternatywnymi źródłami energii i surowcami.
Trzecim czynnikiem jest według think-tanku różna sytuacja regionów węglowych i konieczność zadbania o sprawiedliwość społeczną. Silniejsze regiony (jak woj. śląskie) mają lepsze warunki rozwoju niż słabsze, dlatego wsparcie powinno zapobiegać pogłębianiu się nierówności.
WiseEuropa przestrzega, że transformacja będzie akceptowalna społecznie, gdy poza zamykaniem kopalń zaoferuje się nowe miejsca pracy, inwestycje i poprawę jakości życia.
Jednak aby w pełni wykorzystać szanse i ochronić się przed zagrożeniami, regiony węglowe muszą najpierw usunąć wewnętrzne słabości. Najpoważniejsze z nich to: brak koordynacji działań, nieskuteczne zarządzanie i mało zdywersyfikowana gospodarka lokalna. Dopóki te problemy nie zostaną rozwiązane np. poprzez usprawnienie instytucji, efektywniejsze wydatkowanie funduszy i przyciąganie nowych inwestycji, regiony nie będą w stanie wykorzystać nawet dużych dostępnych środków ani rozwijać się w nowych kierunkach. Niezbędna jest przy tym synergia zarządzania na wszystkich poziomach: połączenie centralnej koordynacji z zaangażowaniem władz lokalnych, społeczeństwa i biznesu.
Analitycy WiseEuropa zalecają ustanowienie silnego systemu zarządzania transformacją - powołanie centralnego organu lub pełnomocnika rządu ds. transformacji, wyposażonego w realne kompetencje decyzyjne i kontrolne. Taki lider procesu powinien przygotować plan działań (z harmonogramem wygaszania kopalń i rozwojem alternatywnych branż) i zapewnić spójne przywództwo, eliminując chaos decyzyjny. Ich zdaniem niezbędna jest stabilność tej polityki, zapewniająca ciągłość działań i pewność kierunku transformacji.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
