Coraz lepsze poznawanie dzieła śląskich noblistów staje się koniecznością, choćby tylko z tego powodu, że osiągnęli oni efekty, które do dzisiaj dobrze służą całej ludzkości.
Opisując prezentowane tu sylwetki śląskich noblistów korzystałem z trzech podstawowych źródeł. Przede wszystkim z opracowania Piotra Greinera – „Nobliści ze Śląska” wydanego przez Dom Współpracy Polsko – Niemieckiej w Gliwicach (2005) oraz z autobiograficznych tekstów noblistów prezentowanych przez portal internetowy The Nobel Prize oraz z popularnego portalu encyklopedycznego wikipedia.pl .
Przedstawiamy Reinharda Seltena, laureata Nagrody Nobla w 1994 r.
Reinhard Selten – ekonomista eksperymentalny
Czwartym po Fritzu Haberze, Friedrichu Bregiusie i Maxie Bornie, noblistą urodzonym we Wrocławiu był Reinhard Selten, który przyszedł na świat 5 października 1930 roku.
Jego ojciec był właścicielem firmy zwanej „kółkiem czytelniczym”. Była to wypożyczalnia czasopism, która przynosiła niezłe dochody w czasach wielkiego kryzysu, kiedy wielu ludzi nie stać było na ich nabycie. Szeroki asortyment magazynów wypożyczano klientom na tydzień. Im starszy folder, tym niższa opłata.
W połowie lat trzydziestych Selten senior musiał sprzedać firmę ze względu na swe żydowskie pochodzenie. Z tego też powodu młody Reinhard musiał w wieku 14 lat opuścić szkołę i pozostawała mu jedynie kariera niewykwalifikowanego pracownika.
Jak pisze w swojej autobiografii „Na szczęście okazało się, że nie miało to większego znaczenia, ponieważ po około pół roku moja mama, moi bracia, siostra i ja wyjechaliśmy z Wrocławia jednym z ostatnich pociągów ewakuacyjnych.”
Początkowo w powojennych Niemczech pracował jako robotnik rolny. W 1947 roku wrócił do szkoły. Gimnazjum ukończył w 1951 r., jego zainteresowania koncentrowały się na matematyce, ale również na innych specjalnościach, jak na astronomii i fizyce. Spowodowało to, że jego studia matematyczne przeciągnęły się do 1957 r.
O dalszej karierze zadecydował przypadek, kiedy zauważył ogłoszenie o zapisach na seminarium profesora Ewalda Burgera, wykładowcy wyższej matematyki dla ekonomistów. Zapisał się na to seminarium i pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską poświęconą teorii gier kooperacyjnych.
Po doktoracie z matematyki w 1961 r. został zaproszony przez Oskara Morgensterna, współtwórcę nowoczesnej teorii gier, do Princeton, gdzie poznał większą część najwybitniejszych wtedy specjalistów w tej dziedzinie. W 1965 r. został członkiem grupy teoretyków gier wynajętych przez firmę badawczą MATHEMATICA do pracy przy projektach dla Agencji Kontroli Zbrojeń i Rozbrojenia.
Grupa często spotykała się przez kilka dni w pobliżu Waszyngtonu. Współpracował z Johnem C. Harsanyim przy negocjacjach na podstawie niepełnych informacji, ale wykonał też inne prace nad modelami odstraszania nuklearnego.
Grupa nie opracowała niczego, co miałoby wartość praktyczną dla Agencji Kontroli Zbrojeń i Rozbrojenia, niemniej jednak odniosła duży sukces, ponieważ dokonano tam ważnych postępów teoretycznych, np. w analizie powtarzanych gier z niekompletną informacją (Aumann, Maschler i Stearns).
Za pionierskie prace w dziedzinie analizy równowagi w teorii gier niekooperacyjnych Selten otrzymał w 1994 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii (wspólnie z Johnem Harsanyi i Johnem Nashem).
Jest współtwórcą ekonomii eksperymentalnej, założycielem pierwszego w Europie laboratorium eksperymentów ekonomicznych na uniwersytecie w Bonn; tę część swoich zainteresowań naukowych zawsze uważał za szczególnie ważną.
Jeden z doktorantów Seltena, Marcin Malawski z Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, w obszernym tekście w Decyzjach, tak wspomina tego niezwykłego naukowca: - Kilkanaście lat temu (jeszcze przed Nagrodą Nobla) podczas uroczystości nadania mu doktoratu honoris causa uniwersytetu w Bielefeld Selten w podziękowaniu pozwolił sobie na pewną autorefleksję na temat swej kariery naukowej. Dlaczego właściwie osiągnął w nauce znacznie więcej niż wielu jego kolegów, skoro w odróżnieniu od nich nie pracował po dwadzieścia godzin na dobę? Jego odpowiedź jest prosta: „weil ich süchtig bin” (ponieważ jestem uzależniony).
I oczywiście nie chodzi mu o banalne uzależnienie od pracy, tylko o potrzebę zaspokojenia ciekawości badawczej. Wydaje mi się, że to stwierdzenie ma głębszy sens. Uczonemu oczywiście potrzebna jest pracowitość i wytrwałość, talent też nie zaszkodzi, ale chyba najważniejszą rzeczą jest ciekawość”.
Wrocławska Akademia Ekonomiczna w 1996 r. uhonorowała Reinharda Seltena tytułem doktora honoris causa. Tytuł ten w 2010 r., nadał mu Uniwersytet w Białymstoku. Przy tej okazji podkreślono, że był on też wielkim propagatorem esperanto idei języka międzynarodowego. Esperantystką była także jego pierwsza żona (i w ten sposób się poznali).
W ostatnich latach życia Selten ciężko chorował; opiekowała się nim wtedy jego druga żona, Polka, która ze względu na niższe koszty opieki sprowadziła go w 2016 r. do Poznania, gdzie zmarł 23 sierpnia i został pochowany na cmentarzu w Miłostowie.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
