- Zarówno ilość, jak i rodzaj surowców niezbędnych dla krajowej gospodarki ulega i będzie ulegać częstym i dynamicznym zmianom, dlatego Polityka Surowcowa Państwa powinna te zjawiska przewidywać oraz określać działania, które zapewniają niezachwiany dostęp do najważniejszych dla krajowej gospodarki surowców – wyjaśnił PIOTR DZIADZIO, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, główny geolog kraju i pełnomocnik rządu ds. polityki surowcowej państwa w rozmowie z portalem netTG.pl.
- Polityka Surowcowa Państwa ma być ważnym elementem Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jakie znaczenie ma mieć PSP dla krajowej gospodarki i jak będzie się ona wpisywać w zmiany, które mają mieć miejsce w górnictwie węgla kamiennego oraz brunatnego?
- Zarówno ilość, jak i rodzaj surowców niezbędnych dla krajowej gospodarki ulega i będzie ulegać częstym i dynamicznym zmianom, dlatego Polityka Surowcowa Państwa powinna te zjawiska przewidywać oraz określać działania, które zapewniają niezachwiany dostęp do najważniejszych dla krajowej gospodarki surowców. Odnosząc się do zmian w zakresie zapotrzebowania na węgiel kamienny oraz brunatny, trzeba podkreślić, że stopniowy spadek zapotrzebowania na te surowce jest nieunikniony, co jest ściśle związane z polityką klimatyczną UE. Dokonująca się zatem w tym zakresie przemiana sprzyja dynamicznemu wzrostowi zapotrzebowania na surowce wykorzystywane do produkcji m.in. instalacji OZE, ale i takich jak np. woda termalna.
- PSP opiera się na ośmiu celach. Jednym z nich jest zapewnienie odpowiednich warunków prawnych dla obecnych i przyszłych inwestorów. Do tej pory było z tym różnie. Muszę tu przywołać przypadek koncernu Prairie Mining, który domaga się od polskiego rządu odszkodowania w kwocie ponad 4 mld zł. Jak obecnie przedstawia się sytuacja w tej kwestii?
- Polityka Surowcowa Państwa określa kierunki interwencji, wśród których znajduje się również konieczność dokonania zmian przepisów prawa, natomiast precyzyjne rozwiązania ujęte zostaną we właściwych aktach prawnych. Równolegle do trwających prac nad Polityką Surowcową Państwa przygotowywana jest także nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego, które oczekuje obecnie na wpis do wykazu prac Rady Ministrów. Z chwilą jego dokonania, dokument poddany zostanie konsultacjom publicznym. Co do kwestii koncernu Prairie Mining aktualnie przygotowywana jest odpowiedź na pozew złożony 3 czerwca 2021 r. do Trybunału Arbitrażowego. Rzeczpospolita Polska ma 5 miesięcy na ustosunkowanie się do zawartych w nim zarzutów.
Z uwagi na przygotowywanie stanowiska w tym zakresie nie chciałbym odnosić się do szczegółów.
- Inne cele zapisane w polityce to m.in. zapewnienie dostępu do surowców ze złóż kopalin oraz ich ochrona. W jaki sposób mają być one chronione i jak ma być zapewniany ten dostęp?
- Wzmocnienie ochrony złóż kopalin zostało uwzględnione w projekcie nowelizowanej ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Ideą proponowanych rozwiązań jest określenie strategicznych złóż surowców, które podlegać będą szczególnej ochronie w dokumentach planistycznych. Ta szczególna ochrona powinna przejawiać się w określaniu takiego sposobu zagospodarowania terenu znajdującego się ponad złożem, który nie wykluczy możliwości ewentualnego wydobycia.
- Głównym aktorem w procesie transformacji polskiej energetyki ma być gaz, a potem znaczącą rolę ma odegrać atom. Jeśli chodzi o błękitne paliwo, to potentatem nie jesteśmy. Czy zatem polityka przewiduje rozpoznanie nowych jego złóż? Gdzie jest największy potencjał w tym względzie?
W związku z polityką klimatyczną UE w kolejnych latach najważniejszym paliwem energetycznym będzie gaz stosowany jako paliwo przejściowe. Oprócz importu gazu rosnąć ma też wydobycie krajowe. Cały czas dokumentowane są nowe złoża gazu, a najbardziej perspektywiczne jest nadal zapadlisko przedkarpackie, w tym rejon Przemyśla. W latach 2018-2020 wydobycie gazu w Polsce utrzymywało się na poziomie 3,8 mld m sześc. w przeliczeniu na gaz wysokometanowy, a stan zasobów wydobywalnych na koniec roku 2020 wynosił 87,9 mld m sześc.
Pomimo pandemii w 2020 r. PGNiG kontynuowało prace poszukiwawcze i inwestycje związane z udostępnianiem złóż, w efekcie których odnotowało kilka sporych sukcesów poszukiwawczych, takich jak odkrycie 5 nowych złóż: Korzeniówek, Zapałów, Grodzewo, Bratkowice, Ocieka, z których po ich zagospodarowaniu wydobycie gazu wyniesie ok. 80 mln m sześc. rocznie. Sukcesem zakończyły się także prace związane z rewitalizacją złoża Mirocin, gdzie szacowany jest przyrost dodatkowych zasobów na poziomie miliarda metrów sześciennych gazu. Dzięki temu udało się wyhamować trend spadkowy z lat 2010-2015.
Wzrost zasobów wydobywalnych następuje w efekcie nowych odkryć oraz systematycznie prowadzonych prac związanych z optymalizacją wykorzystania istniejących zasobów, dzięki wprowadzeniu nowoczesnych technologii cyfrowych, stosowanych w całym procesie udostępniania zasobów węglowodorów – począwszy od prac geologicznych, sejsmicznych, przez wiercenia, po proces eksploatacji. Dane z pierwszego półrocza 2021 r. pokazują krajowe wydobycie na poziomie 1,9 mld m sześc. (w przeliczeniu na gaz wysokometanowy), co potwierdza stałość tego trendu.
- Jaką rolę w gospodarce ma odgrywać węgiel koksowy, którego ważną rolę w procesie transformacji przemysłu stalowego w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu potwierdziła Komisja Europejska?
- Węgiel koksowy może odegrać niezwykle istotną rolę w transformacji energetycznej. Surowiec ten umieszczony został na liście surowców krytycznych, która publikowana jest przez Komisję Europejską. Bezsprzecznie jest to również jeden z najistotniejszych surowców wykorzystywanych w krajowej gospodarce. Węgiel koksowy jest niezbędnym i niezastąpionym składnikiem do produkcji stali, stanowi początek łańcucha każdego strategicznego sektora gospodarki od obronności, poprzez motoryzację, budownictwo, aż po odnawialne źródła energii. Węgiel koksowy jest ważnym ogniwem energetyki odnawialnej. Rozwój niskoemisyjnej gospodarki nie będzie możliwy bez turbin wiatrowych czy samochodów elektrycznych, a wszystkie te produkty obecnie wymagają węgla koksowego w procesie produkcji.
- Polska jest miedziową potęgą, mamy także pokaźne – z perspektywy Europy – zasoby węgla koksowego. Jakie inne cenione kopaliny możemy wydobywać w Polsce i co z kopalinami, na które zapotrzebowanie zgłaszają nowe technologie, oraz z pierwiastkami ziem rzadkich?
- Na terenie Polski występuje wiele udokumentowanych złóż kopalin. Zgodnie z przygotowanym przez Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy „Bilansem zasobów złóż kopalin według stanu na 2020 r.”, krajowa baza zasobowa zawiera prawie 14,5 tys. złóż kopalin. Są to złoża kopalin energetycznych, metalicznych, chemicznych oraz złoża kopalin skalnych.
W ramach przygotowywanego projektu Polityki Surowcowej Państwa określono najważniejsze dla krajowej gospodarki surowce, a także wskazano występujące na terenie Polski kopaliny służące do ich pozyskiwania. W dalszym ciągu istotną rolę w rozwoju krajowej gospodarki odgrywać będą kopaliny energetyczne, tj. węgiel koksowy, węglowodory; kopaliny metaliczne, tj. miedzi, cyny, czy kopaliny chemiczne, np. siarka.
Natomiast w przypadku surowców niezbędnych do produkcji nowoczesnych technologii należy mieć na uwadze fakt, że bardzo duże zasoby tych surowców skoncentrowane są jedynie w kilku krajach na świecie. Z tego względu dostęp do nich wymaga ścisłej współpracy międzynarodowej, zarówno bilateralnej, jak również współpracy na szczeblu UE oraz ONZ.
- PSP zakłada dostęp do surowców nie tylko w granicach naszego kraju, ale także na innych kontynentach, np. w Afryce czy w Azji. Jak będzie wyglądać poszukiwanie partnerów do wspólnych projektów w tych regionach?
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest aktywnym uczestnikiem grup roboczych dotyczących surowców krytycznych działających przy Komisji Europejskiej. Dodatkowo Polska poprzez udział we Wspólnej Organizacji Interoceanmetal, uczestniczy w podwodnej eksploracji działki na Pacyfiku. Leży ona w strefie Clarion-Clipperton, 3 tys. km na zachód od Meksyku. Działka ma powierzchnię ok. 75 tys. km kw. i jesteśmy jej współwłaścicielem od 1987 r. Występują tam konkrecje polimetaliczne z kluczowymi pierwiastkami, takimi jak: mangan, wanad, molibden, nikiel oraz miedź.
Nasz kraj czynnie uczestniczy też w pracach Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego, czego efektem jest podpisany w 2018 r. kontrakt na poszukiwanie siarczków polimetalicznych takich jak: miedź, srebro, metale szlachetne i pierwiastki ziem rzadkich występujących w skupieniach będących wynikiem podmorskiej aktywności wulkanicznej w strefach grzbietów śródoceanicznych. Niezwykle istotna rola we współpracy międzynarodowej powierzona zostanie Państwowej Służbie Geologicznej. Służba musi aktywnie współpracować ze swoimi odpowiednikami w państwach afrykańskich, azjatyckich oraz innych obszarach geograficznych, aby w przyszłości móc zabezpieczyć strategiczne surowce dla Polski.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
