Zachęcamy do przeczytania rozmowy z prof. ZBIGNIEWEM GRUDZIŃSKIM, kierownikiem Pracowni Ekonomiki i Badań Rynku Paliwowo-Energetycznego w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN w Krakowie, który wyjaśnia powody wzrostu cen „czarnego złota”. - Węgiel drożeje na całym świecie, więc wszystkie ceny referencyjne w Australii, RPA czy Kolumbii bardzo wyraźnie podskoczyły. W przypadku cen w europejskich portach ARA kształtują się obecnie na poziomie zbliżonym do cen w 2011 r. i sięgnęły nawet 119 dolarów za tonę węgla o wartości opałowej 25,1 MJ/kg – wskazuje ekspert w rozmowie z red. Jackiem Madeją.
- W ostatnich miesiącach węgiel mocno podrożał. Jakie są powody tych wzrostów?
- Rzeczywiście w ostatnich miesiącach ceny węgla wystrzeliły w górę. Węgiel drożeje na całym świecie, więc wszystkie ceny referencyjne w Australii, RPA czy Kolumbii bardzo wyraźnie podskoczyły. W przypadku cen w europejskich portach ARA kształtują się obecnie na poziomie zbliżonym do cen w 2011 r. i sięgnęły nawet 119 dolarów za tonę węgla o wartości opałowej 25,1 MJ/kg. Średnia w czerwcu 108 USD/tonę (do 15 czerwca), a od początku roku 78 USD/tonę. To ogromny wzrost, biorąc pod uwagę, że w czasie minimum, które miało miejsce rok temu, te ceny kształtowały się na poziomie 40 dolarów.
Skąd takie wzrosty? To głównie reakcja pocovidowa. Z jednej strony gospodarki, przede wszystkim w obszarze azjatyckim, zaczęły odbudowywać produkcję, więc wzrosło zapotrzebowanie na energię oraz popyt na węgiel. Równocześnie zmniejszyła się podaż węgla – już w czasie pandemii, kiedy była zła koniunktura, firmy ograniczały wydobycie. Do tego doszły kolejne zawirowania. Jak wiadomo, głównym graczem, jeśli chodzi o rynek węgla, są Chiny, które mają największy wpływ na kształtowanie cen węgla. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że od roku trwa polityczny konflikt pomiędzy Chinami i Australią. Chiny praktycznie całkowicie wstrzymały import węgla z Australii.
- To m.in. efekt dociekliwości Australijczyków, którzy domagali się śledztwa dotyczącego pochodzenia koronawirusa.
- Tak, a chińskie sankcje uderzyły m.in. w australijskich producentów węgla. Warto tutaj dodać, że Chiny były głównym rynkiem, na którym Australia lokowała swój węgiel. W efekcie Chińczycy zaczęli szukać innych dostawców. To, ani również fakt zwiększenia rodzimej produkcji, nie zmieniło jednak faktu, że Chińczycy wciąż mają problem z zapewnieniem dostaw węgla. Problem z podażą pojawił się również w innych częściach świata. Z przyczyn pogodowych produkcję ograniczyła Indonezja, problemy pojawiły się również w Kolumbii. W tym ostatnim przypadku chodzi przede wszystkim o kwestie pracownicze i związane z tym strajki. W efekcie tego spadek produkcji węgla w Kolumbii wyniósł nawet 40 proc. Całą tę sytuację wykorzystują Rosjanie, którzy zwiększyli eksport o 18-20 proc., kierując większość węgla na rynki azjatyckie, gdzie ceny są wyższe niż w Europie.
- Wracając do Europy, to węgiel chyba również trochę wrócił do łask dzięki bardziej dotkliwej zimie niż zazwyczaj.
- To był jeden z głównych czynników, który spowodował zwiększenie zapotrzebowania na węgiel w Europie. To oczywiście miało wpływ na ceny węgla, ale dodatkowo swoje zrobił tutaj również wzrost cen gazu. W efekcie, jeśli chodzi o Niemcy, to nawet przy obecnych cenach uprawnień emisji CO2, to węgiel wypada korzystniej jako nośnik energii. Kolejnym surowcem, na który trzeba zwracać uwagę, jest ropa naftowa. Tutaj ceny jeszcze bardziej wzrosły – rok temu baryłka kosztowała 23-25 dolarów, obecnie cena przekracza 70 dolarów, (ropa Brent i WTI).
Dodatkowym czynnikiem wzrostowym, który ma duży wpływ na indeksy cen węgla, takie jak np. ARA, jest również wzrost cen stawek frachtowych, które w ostatnich miesiącach wzrosły w znaczący sposób.
Warto w tym miejscu dodać, że jeśli chodzi o rejon Europy, to mamy tutaj jeszcze drugi rynek, jakim jest basen Morza Śródziemnego. Oczywiście w tym przypadku również są opracowywane indeksy cenowe, które obejmują głównie porty tureckie. Ceny są nawet o 20 proc. wyższe niż w przypadku portów ARA.
- Czy ceny ARA mają wpływ na długoterminowe kontrakty zawierane przez nasze kopalnie?
- Jak najbardziej mają i ten wpływ jest dość znaczny. W ostatnim roku ta zależność została może trochę zachwiana, ale to stopniowo powinno wracać do normy. Krajowe kopalnie czy spółki węglowe zawierają zwykle kontrakty pod koniec roku, na ogół na następny rok. Jeżeli spojrzeć rok do tyłu, to wyraźnie widać tutaj wpływ indeksu ARA. Trzeba też pamiętać, że Rosja, która jest największym eksporterem węgla na polski rynek, oferuje swój surowiec po cenach ściśle powiązanych z indeksem ARA. Zwykle, aby być konkurencyjni, Rosjanie oferują w portach bałtyckich cenę niższą o kilka procent od cen ARA. Oczywiście nie można zapominać, że import węgla ze Wschodu to import uzupełniający. Polskie kopalnie po prostu nie produkują pewnych gatunków węgla, więc Rosjanie wypełniają tę lukę. Chodzi tutaj o węgiel, który trafia głównie do odbiorców indywidualnych, bo surowiec dla energetyki zawodowej w bardzo niewielkiej mierze jest importowany.
Niemniej jednak na pewno wzrost cen zmniejszy presję cenową i da duży oddech naszym rodzimym producentom, którzy w większości mają problem z konkurencją zza wschodniej granicy, kiedy ceny węgla są bardzo niskie. Co ważne, obecnie na naszym rynku obserwujemy duży wzrost zużycia, a co za tym idzie, produkcji energii. W ostatnich dwóch miesiącach produkcja energii wzrosła zarówno w kwietniu, jak i w maju o ok. 10 proc., natomiast udział węgla w produkcji energii zwiększył się o 40 proc. Natomiast licząc od początku roku, to wzrost udziału węgla w produkcji energii jest większy o 30 proc. To na pewno wpływa na popyt na węgiel, ale również powinno się przełożyć na krajowe ceny węgla.
- Jakie są prognozy dotyczące przyszłości? Czy takie ceny węgla mogą się utrzymać, czy to jedynie efemeryczne zjawisko?
- Z dostępnych analiz wynika, że jest to krótkotrwała sytuacja. Według wszelkich ocen podstawy wzrostu cen węgla nie mają trwałych fundamentów. Natomiast ta krótkotrwałość wcale nie wyklucza, że taka sytuacja na rynku węgla będzie trwała jeszcze przez następne kilka miesięcy. Ostatni spadek cen węgla trwał przez 20 miesięcy, natomiast obecne wzrosty cen trwają na razie od 12-13 miesięcy. Można się spodziewać, że średnie ceny węgla utrzymają się na wysokich poziomach do końca roku. I te wyższe ceny będą podstawą do negocjacji dotyczących przyszłorocznych kontraktów.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
