Zagrożenia trzęsieniami ziemi dla elektrowni jądrowych nad Bałtykiem

Budowa elektrowni jądrowych w Polsce została już przesądzona. Ten temat wydaje się być już zamknięty. Jednakże aktualnie trwa jeszcze debata nad ich lokalizacją. Eksperci wypowiadający się w tej sprawie zgodnie twierdzą, ze najlepsze ich położenie będzie nad Bałtykiem. Uważają również, że podobna katastrofa jak w Fukushimie nie może się w Polsce wydarzyć.

Nie podważając niewątpliwych kompetencji ekspertów zabierających głos na ten temat, trzeba zauważyć, że w gronie tym nie słychać głosu geologów, którzy co do stabilności gruntów pod tę elektrownię są ludźmi najbardziej kompetentnymi do oceny jej bezpieczeństwa. Niestety, nikt tego rodzaju specjalistów albo nie zaprasza do zabierania głosu, albo też nie dopuszcza. I tak na jedno wychodzi. Brak tego rodzaju ekspertów przy tak niebezpiecznym przedsięwzięciu, jak budowa elektrowni jądrowej, już na jej starcie stanowi poważne ryzyko dla jej przyszłej awarii. Jest ono tym większe, że nie jest tylko teoretyczne.

Z drugiej strony trzeba przestrzec przed ignorowaniem zagrożeń tektonicznych na tym terenie. Owszem, można je bagatelizować, gdyż na geologii, podobnie jak na służbie zdrowia, zna się każdy Polak. To nawet dobrze. Tyle tylko, że znać się, a być w tej sprawie eksperte, to wielka różnica. Jako sygnał tych przyszłych zagrożeń dla proponowanych nad Bałtykiem kolejnych elektrowni jądrowych prezentuję krótkie zestawienie niezwykłych wydarzeń, jakie miały tam miejsce w nieodległej historii. 

Trzęsienia ziemi na Bałtyku
Ich przyczyną jest ustąpienie kilkanaście tysięcy lat temu lądolodu, który sięgał aż po Sudety i Karpaty. Jego grubość wynosiła ok. 3,5 km! Lądolód ten wywierał niewyobrażalne ciśnienie wynoszące ok. 35 tys. atmosfer! Pod tym naporem przez setki tysięcy lat Skandynawia jako sztywny blok skalny była wtłaczana do wnętrza globu. Kiedy lądolód się stopił, powłoka ziemska w tym miejscu zaczęła podnosić się i wracać do swego pierwotnego położenia. Obecnie centrum podnoszenia się Skandynawii znajduje się w okolicach Zatoki Botnickiej, a jego szybkość wynosi 14 mm rocznie! Wszystko to tworzy w tej jego części kolosalne naprężenia, które wyładowują się w kolejnych trzęsieniach ziemi. Ostatnie z nich miało miejsce 21 września 2004 r. Jego magnituda wynosiła 5,3 stopnia w skali Richtera. Odnotowane zostało ono przez wszystkie stacje sejsmiczne w kraju. Jego epicentrum znajdowało się w okolicach Kaliningradu na głębokości ok. 15 km. Odczuwalne było ono od Helu, aż po Suwałki. Katastrofy nie było. Zarysowały się i popękały ściany w słabszych budynkach. Na tym tle Państwowy Instytut Geologiczny  (PIG) zaapelował o rewizję sejsmiczności Polski północnej (od Szczecina po Suwałki). Przypomina się, że budowa elektrowni atomowej w Żarnowcu została zatrzymana również w związku z jej lokalizacją w miejscu aktywnym tektonicznie.    

Nie pierwszy raz
Opracowanie PIG (Andrzej Piotrowski „Po kaliningradzkim trzęsieniu ziemi”, www.pgi.gov.pl) wymienia tylko kilka trzęsień ziemi na Bałtyku:

1. 23 sierpnia 1409 r. wystąpiło trzęsienie ziemi od Mazur do Lubeki. Trwało „trzy ojcze nasz” - jak czytamy w kronikach.
2. 1625 r. – w kaplicy zamkowej w Szczecinie spadł świecznik i miecz z jednej z figur; nastąpiło zapadnięcie murów miejskich i jednej budowli. Na Pomorzu Zachodnim odnotowano zmiany barw wód jednego z jezior.
3. W grudniu 1628 r. trzęsienie ziemi w Meklemburgii, w pobliżu Szczecina.
4. 25 lutego 1648 r. jedna z wież kościelnych w okolicy Szczecina została przesunięta o 7 m, bez innych jej uszkodzeń.
5. 1 listopada 1755 r. wstrząsy odnotowane zostały od Lubeki po ujście Odry. Było to echo potężnego trzęsienia ziemi w Lizbonie.
6. 3 kwietnia 1757 r. w okolicy Trzebiatowa wystąpiło tsunami – falowanie wywołane trzęsieniem ziemi na Bałtyku. Duży prom zacumowany w porcie wyniosło w głąb lądu.
7. 1 marca 1779 r. wysoka fala (tsunami) zalała część Łeby i osadziła statek z portu na lądzie. W Kołobrzegu, trzy godziny później, wody Bałtyku oddaliły się i odsłoniło się dno morza.
8. 5 lutego 1783 r. wystąpiło trzęsienie ziemi w Meklemburgii.
9. 5-6 marca 1821 r. odczuwano wstrząsy w okolicy Greifswaldu (odległego od Świnoujścia o 50 km), po których pozostały pęknięcia gruntu o głębokości 4,0 m.
10. 12 marca 1883 r. odnotowano wstrząsy w Szczecinie.
11. 16-17 maja 1888 r. trzęsienia ziemi objęły Bałtyk zachodni.
12. 23 października 1904 r. trzęsienie ziemi w Skandynawii (Goeteborg, Oslo) odczuwalne były na Pomorzu; falowanie wód wywołane tym trzęsieniem dotarło do Szczecina.
13. 7 grudnia 1904 r. odnotowano wstrząsy na południowym i zachodnim Bałtyku. Na lądzie wystąpiły pęknięcia budynków.
14. 9 lipca 1905 r. rozkołysały się świeczniki w kościele św. Jakuba w Szczecinie.
15. 11-12 lutego 1909 r. wystąpiło trzęsienie ziemi od Rymania (miejscowość na dawnej granicy województw koszalińskiego i szczecińskiego) poprzez Karlino do Koszalina, czyli na odległości 60 km, równolegle do brzegu Bałtyku. Budowle uległy spękaniu. W zamarzniętej ziemi pojawiły się szczeliny o szerokości 20 cm i 100 m długości.
16. W grudniu 1912 r. wystąpił silny wstrząs w okolicy Łeby i Smołdzina.

Początek minionego wieku był szczególnie pod tym względem aktywny. Od 1904 r. w ciągu kolejnych 8 lat ziemia zatrzęsła się 5 razy. Po prostu brak tu wszelkich reguł dotyczących siły i częstotliwości tego rodzaju zjawisk.

Darłowo
Na uwagę zasługują wydarzenia w nadmorskim porcie rybackim Darłowie, jakie rozegrały się wieczorem 17 września 1497 r. Są one historycznie stosunkowo dobrze udokumentowane, gdyż w tym czasie w darłowskim zamku przebywała księżna Anna Jagiellonka, córka króla Polski Kazimierza Jagiellończyka. Jak odnotował kronikarz kartuzów pod Łąckiem gigantyczna fala całkowicie zniszczyła port w Darłówku i zapiaszczyła rzekę. Fala morska dotarła do zamku. Trzy zacumowane w porcie statki zostały wyrzucone na ląd. Jeden z nich znalazł się kilometr od brzegu na wzniesieniu, gdzie dziś znajduje się kościół św. Gertrudy. Ludzie w okolicznych wsiach ratowali się, wchodząc na drzewa, mimo tego kilkanaście osób utonęło. Huk, jaki towarzyszył fali morskiej, wydawał się zwiastunem końca świata.

Po raz drugi podobny kataklizm miał tu miejsce w 1558 r. Dowodem tego jest istniejąca do dzisiaj płaskorzeźba potopu umieszczona na rokokowej ambonie w kościele Mariackim w Darłowie.

Fukushima na Bałtyku
Jak widać z historycznego przeglądu trzęsień ziemi na Bałtyku, tu także powstawała fala tsunami. Czy była ona tej samej wielkości jak na Pacyfiku? Zapewne nie. Jednak zarówno samo trzęsienie ziemi, które jest tu zjawiskiem częstym, nie jest najlepszą rekomendacją dla lokalizacji elektrowni jądrowych. Wydaje się, że Centralna lub Południowa Polska byłaby znacznie lepszym pod tym względem rozwiązaniem. Można to wszytko zlekceważyć, a potem gorzko tego żałować. To jednak nic w porównaniu do tego, jakie straty poniesie wtedy Pomorze, nie mówiąc już o zagrożeniu dla reszty kraju. Warto zatem zadbać, aby Fukushima nie powtórzyła się na Bałtyku.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.