Katowice: wybrano projekt pomnika Ofiar Deportacji do ZSRR 1945 r.

W Katowicach rozstrzygnięto w piątek (10 listopada) konkurs rzeźbiarsko-architektoniczny na projekt pomnika Ofiar Deportacji Mieszkańców Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 r.

W czerwcu 2016 r. radni uchwalili wzniesienie w Katowicach takiego pomnika. Inicjatorem był szef Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach, a pomysł poparł m.in. metropolita katowicki. Postanowiono, że pomnik stanie przy Strefie Kultury przy pl. Boguckim. W maju tego roku ogłoszono konkurs. 

Koperty konkursowe otwarto w siedzibie Instytucji Kultury Katowice Miasto Ogrodów przy pl. Sejmu Śląskiego.

I nagroda w wysokości 20 tys. zł przypadła Michałowi Dąbkowi z Krakowa oraz Janowi Kuka z Katowic.
- Nagrodzona praca w sposób spójny łączy przesłanie ideowe pomnika z uwarunkowaniami przestrzennymi lokalizacji, stając się integralnym elementem Strefy Kultury – nowego, reprezentacyjnego założenia urbanistycznego Katowic. Prosta, czytelna kompozycja i właściwie przyjęta symbolika, o współczesnym wyrazie plastycznym i przejmująca w odbiorze w sposób właściwy oddaje hołd ofiarom deportacji mieszkańców Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 roku – uzasadniał architekt Jacek Budyn z krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, sędzia referent konkursu.
Jury podało uwagi i zalecenia do uwzględnienia w dalszym opracowaniu tematu. Zwycięscy architekci są twórcami projektu pomnika Henryka Sławika i Józefa Antalla, który stoi dziś w katowickiej Strefie Kultury.

Przyznano także dwa wyróżnienia
Pierwsze, w wysokości 15 tys. zł, przypadło Zbigniewowi Mikielewiczowi z Ciechocina oraz Przemysławowi Dudziukowi z Torunia, za „oryginalne poszukiwania formalne relacji symboliki i form rzeźbiarskich”, a drugie, w wysokości 10 tys. zł, otrzymała krakowska Autorska Pracownia Projektowa Barbara oraz Andrzej Getter za „całościowe rozwiązanie architektoniczno-urbanistyczne problematyki założenia pomnikowego”.

- Decyzja o powstaniu pomnika jest symbolicznym spłacaniem długu historycznego wobec poprzednich pokoleń. Po zakończeniu II wojny światowej nasz region dotknęła bezprecedensowa w skali Polski tragedia. Tysiące rodzin straciły na zawsze ojców, braci, synów, których wywieziono do Związku Radzieckiego. Tylko niektórym udało się wrócić. Musimy o tym pamiętać i przekazywać tę wiedzę kolejnym pokoleniom – powiedział podczas ogłoszenia wyników Bogumił Sobula, wiceprezydent Katowic.

– Lokalizacja nowego pomnika jest szczególnym zakończeniem Strefy Kultury, gdyż zostanie utworzona swoista triada historyczna związana z dziejami Katowic i całego naszego regionu. Ta droga w przeszłość rozpoczyna się od Pomnika Powstańców Śląskich, prowadzi przez pomnik upamiętniający bohaterów II wojny światowej – Henryka Sławika i Józefa Antalla, a zakończy się na pomniku Ofiar Deportacji Mieszkańców Górnego Śląska do Związku Radzieckiego – dodał wiceprezydent Sobula.

Pomnik na urodziny miasta w 2018 r.
Jury konkursowe, które przyznało nagrody, obradowało w składzie: Bogumił Sobula, wiceprezydent Katowic (przewodniczący jury), Stanisław Podkański, architekt Miasta Katowice (wiceprzewodniczący jury), prof. dr hab Wincenty Kućma, artysta rzeźbiarz, Kraków, ks. Leszek Makówka, Kuria Diecezjalna, Andrzej Sznajder, dyrektor katowickiego oddziału IPN, Michał Luty, Radny Rady Miasta Katowice, arch. Ryszard Jurkowski, SARP Katowice, prof. dr hab Antoni Cygan, Rektor ASP Katowice (członkowie jury), arch. Jacek Budyn, Kraków, (członek jury-sędzia referent) oraz arch. Dominik Budyn, Kraków (sekretarz konkursu).

Konkurs prowadzony był w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych i składał się z 2 etapów. Spośród koncepcji zaprezentowanych w I etapie jury zaprosiło do II etapu 6 autorów najlepszych prac, którzy otrzymali po 10 tys. zł. Autor zwycięskiej pracy konkursowej oprócz nagordy pieniężnej dostanie zaproszenie do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki o udzielenie zamówienia na szczegółowe opracowanie pracy pokonkursowej.

Koszt realizacji całej inwestycji szacowany jest na ok. 1,2 mln zł (brutto). Termin realizacji - urodziny Katowic w 2018 r.

Katowicka polityka historyczna
Katowice od lat realizują swoją politykę historyczną. Celem jest m.in. eksponowanie postaci i wydarzeń, które reżim komunistyczny chciał usunąć z kart historii.

– Naszym obowiązkiem jest pokazywanie dokonań naszych przodków, ale także tragedii, które dotykały tysiące rodzin naszego regionu – mówił podczas ogłaszania konkursu w maju tego roku Marcin Krupa, prezydent Katowic i podkreślał, że przykładem takich działań jest przywrócenie pamięci o Henryku Sławiku (bohaterze trzech narodów – Polaków, Węgrów i Żydów). Prezydent przypomniał wtedy, że od lutego do kwietnia 1945 r. wywieziono nawet 45 tys. mieszkańców Górnego Śląska na roboty przymusowe do Związku Radzieckiego. Według szacunków nawet 30 proc. wywiezionych nie przeżyło, a większość ocalałych powróciła do domów do 1949 r. Za czasów PRL milczano o tej tragedii.

- Pomnik, który powstanie w Katowicach, to podkreślenie zjawiska, które poza granicami województwa nie jest znane. Przez wiele lat temat nie istniał, a obecnie znany jest tylko przez specjalistów. Pomnik, który powstanie w pobliżu Strefy Kultury, będzie okazją do szerszego pokazania tragedii ofiar deportacji mieszkańców Górnego Śląska do Związku Sowieckiego - powiedział Stanisław Podkański, architekt miasta.

W galerii: nagrodzony i wyróżnione projekty pomnika Ofiar Deportacji Mieszkańców Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 r. w Katowicach

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.