Jak wszystkie firmy ściśle współpracujące z górnictwem węgla kamiennego, my również odczuwamy skutki trwającego kryzysu i kłopotów finansowych branży - przyznaje w rozmowie z Trybuną Górniczą dr hab. inż. STANISŁAW PRUSek, naczelny dyrektor Głównego Instytutu Górnictwa.
Kieruje pan działaniami GIG już trzeci miesiąc. Czy po tym okresie dostrzegł pan już jakieś obszary, które chciałby pan zmienić?
Pracuję w Głównym Instytucie Górnictwa ponad 24 lata. Od 2003 r. pełniłem funkcję kierownika Zakładu Technologii Eksploatacji i Obudów Górniczych. Od wielu lat byłem członkiem Rady Naukowej, kierownictwa i kolegium GIG. Można więc powiedzieć, że przez te lata miałem już pewien wpływ na działalność Instytutu i znam dość dobrze specyfikę jego funkcjonowania. Po objęciu funkcji naczelnego dyrektora nie odkryłem więc niczego, co byłoby dla mnie zaskoczeniem, choć muszę przyznać, że charakter pracy, zakres obowiązków, a przede wszystkim odpowiedzialność różnią się znacznie w porównaniu z moim wcześniejszym stanowiskiem. Zarówno przed tym wydarzeniem, jak i teraz zdaję sobie sprawę, że w przyszłości Instytut musi się zmieniać, bo zmienia się otoczenie, w którym funkcjonuje. W związku z tym podjęliśmy prace nad zaktualizowaniem strategii funkcjonowania Instytutu. Przykładem zmian, zapoczątkowanych w GIG wiele lat temu, jest rozwój inżynierii środowiska. Aktualnie jest to obok górnictwa, ważny obszar działalności naukowo-badawczej Instytutu. Jeśli chodzi o bieżące funkcjonowanie Instytutu i aktualnie podejmowane działania mogę nadmienić, że pracujemy nad doskonaleniem naszego systemu informatycznego w aspekcie jego bezpieczeństwa, szybkiego obiegu informacji czy też możliwości przechowywania danych. Dla skrócenia i uproszczenia obiegu niektórych dokumentów rozważamy wprowadzenie systemu elektronicznego.
Jak widać, spektrum działania Instytutu jest bardzo szerokie, ale oczywiście skupione w dużej mierze na śląskim górnictwie. Czy trwająca restrukturyzacja i kryzys w branży przekładają się na jakieś trudności w funkcjonowaniu GIG?
Jak wszystkie firmy ściśle współpracujące z górnictwem węgla kamiennego, my również odczuwamy skutki trwającego kryzysu i kłopotów finansowych branży. Odnotowujemy spadek liczby prac naukowo-badawczych zlecanych instytutowi zarówno przez producentów węgla, jak i firmy okołogórnicze. Musimy również uwzględniać w naszej działalności wydłużone terminy płatności za usługi przez nas wykonywane, które proponują przedsiębiorstwa górnicze z uwagi na ich trudną sytuację. Zła sytuacja ekonomiczna powoduje, że kopalnie w bardzo ograniczonym stopniu angażują się w nowe projekty badawcze, co także stanowi utrudnienie w działalności Instytutu.
A co w takim razie z pana perspektywy mogłoby okazać się teraz najbardziej pomocne polskiemu górnictwu?
Oczywiście gwałtowny wzrost cen węgla kamiennego. Zdajemy sobie jednak sprawę, że taka sytuacja w najbliższym okresie nie nastąpi. W ostatnich latach ceny zarówno węgla koksowego, jak i energetycznego systematycznie spadały. Jeszcze jesienią 2011 r. za tonę węgla energetycznego w portach ARA płacono ponad 120 dolarów, obecnie ceny oscylują w okolicach 50 dolarów, co oznacza, że w ciągu prawie cztery lat ceny węgla energetycznego obniżyły się o ponad 50 proc. To, co z pewnością byłoby pomocne polskiemu górnictwu, to dalsze działania zmierzające do obniżania kosztów i poprawy efektywności produkcji, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa pracy i ograniczeniu wpływu działalności górniczej na środowisko naturalne. Podkreślić w tym miejscu należy, że praktycznie wszystkie przedsiębiorstwa górnicze podjęły w ostatnim okresie duży wysiłek, dążąc do zmniejszenia kosztów eksploatacji. W wielu przypadkach udało się uzyskać w tym zakresie dobre rezultaty. Są jednak kopalnie, w których możliwość dalszego obniżenia kosztów jest już bardzo ograniczona. Mam na myśli zakłady, w których z uwagi na wysoki poziom zagrożeń naturalnych trzeba stosować określoną profilaktykę niezbędną dla bezpiecznej eksploatacji czy też z uwagi na znaczą głębokość w wyrobiskach tych kopalń stosowane muszą być np. droższe obudowy dla zachowania ich stateczności. W odniesieniu do poprawy efektywności produkcji wydaje się, że wciąż istnieją pewne możliwości w zakresie poprawy organizacji pracy, zwiększenia wykorzystania potencjału produkcyjnego maszyn i urządzeń czy też poprawy efektywności transportu. W pewnych obszarach górnictwo potrzebuje nowych innowacyjnych rozwiązań technicznych i technologicznych, które umożliwią mu efektywne funkcjonowanie.
Miniony rok, choć dla branży bardzo trudny, okazał się dobry pod względem bezpieczeństwa pracy w kopalniach, a przecież tematy z nim związane są istotną częścią pracy GIG. Jakie efekty prac GIG mogły pana zdaniem przyczynić się do tego opisanego stanu rzeczy?
Chcę wyraźnie podkreślić, że od początku powstania Instytutu bezpieczeństwo pracy i rozwój górnictwa były dla nas najważniejszymi zadaniami badawczymi. W tym obszarze koncentruje się znaczny potencjał badawczy i intelektualny GIG-u. Prowadzone przez GIG prace na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy w górnictwie, szczególnie w kopalniach węgla kamiennego, mają charakter ciągły. Prace te wykonujemy w ramach naszej działalności statutowej. Co roku wykonujemy również kilkaset prac komercyjnych zlecanych przez kopalnie, dotyczących zwalczania zagrożeń naturalnych, czy też doboru obudowy dla wyrobisk. Specjaliści GIG od lat aktywnie uczestniczą w różnego rodzaju komisjach powoływanych przez prezesa WUG, w tym Komisjach ds. Bezpieczeństwa Pracy w Górnictwie oraz Zwalczania Zagrożeń w Zakładach Górniczych. Istotnym wkładem GIG-u w kwestię podnoszenia bezpieczeństwa pracy i ograniczania liczby zdarzeń niebezpiecznych były również prace zrealizowane w ramach projektu strategicznego, zainicjowanego w 2010 r. przez prezesa WUG pt. "Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach". Wśród wielu zadań realizowanych w tym projekcie, pracownicy GIG brali czynny udział w: opracowaniu nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych; opracowaniu zasad projektowania robót górniczych w warunkach występowania skojarzonego zagrożenia metanowo-pożarowego czy też opracowaniu zasad pomiarów i badań parametrów powietrza kopalnianego dla oceny zagrożenia metanowego i pożarowego. Prace badawcze, których celem była poprawa bezpieczeństwa w kopalniach, realizowane są również przez pracowników GIG w konsorcjach międzynarodowych, np. w ramach projektów współfinansowanych przez Fundusz Badawczy dla Węgla i Stali. Wymienić można projekt o akronimie AMSSTED pt "Zaawansowane systemy obudowy górniczej dla poprawy kontroli górotworu w warunkach dużych naprężeń" czy też projekt AVENTO pt. "Zaawansowane narzędzia do kontroli wentylacji i wydzielania metanu".
Co jeszcze w tym roku ciekawego w działalności Instytutu warto podkreślić?
Co ciekawego? Mógłbym tutaj wymienić wiele różnych wydarzeń, ale ograniczę się tylko do kilku, moim zdaniem ważnych dla dalszego rozwoju Instytutu. Niewątpliwym sukcesem jest uzyskanie 30 października statusu Międzynarodowego Centrum Doskonałości w zakresie metanu z kopalń węgla, nadane GIG przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ. Ponadto 19 października 2015 r. podpisaliśmy z Agencją Rozwoju Przemysłu list intencyjny w sprawie powołania Forum Innowacyjnego Węgla. To jest ważny krok na drodze rozwijania prac badawczych, które mają czynić węgiel paliwem bardziej przyjaznym dla środowiska, a w konsekwencji pozwolić na lepsze wykorzystanie posiadanych przez Polskę bogatych zasobów tego surowca. Prawdziwym wyzwaniem dla Polski jest to, aby pokazać, że węgiel dzięki czystym technologiom węglowym może być źródłem czystej energii, a wsparcie tego dzieła przez agendy rządowe jest bardzo ważne. W 2015 r. GIG otrzymał też wiele nagród i wyróżnień za opracowane rozwiązania. Uzyskaliśmy złoty medal z wyróżnieniem podczas Międzynarodowej Warszawskiej Wystawy Wynalazków IWIS 2015 za "Mechaniczny układ ochronny z zastosowaniem zasady dyssypacji energii". Kolejnym sukcesem odniesionym na tej samej wystawie jest złoty medal za "Sprężoną modułową, panelową obudowę szybową nowej generacji". Innym nagrodzonym w tym roku rozwiązaniem jest "Sonda do skanowania pustek w górotworze", która wykorzystywana jest w projektach badawczych GIG związanych z podziemnym zgazowaniem węgla, nagrodzona srebrnym medalem podczas Europejskich Targów Kreatywności i Wynalazczości EUROINVENT w Rumunii. W roku 2015 kończy się realizacja projektu o akronimie IS EPOS pn. "Cyfrowa przestrzeń badawcza sejsmiczności indukowanej dla celów EPOS". W ramach projektu budowany jest pilotażowy węzeł dla administrowania infrastrukturą sejsmiczności indukowanej w Polsce. GIG razem z KW SA w ramach tego projektu stworzył Wirtualne Laboratorium do Monitorowania Sejsmiczności Indukowanej Eksploatacją (LMMIS). Laboratorium oparte jest na sieci sejsmologicznej kopalni oraz Górnośląskiej Regionalnej Sieci Sejsmologicznej GIG. Mówiąc o projektach, wspomnę jeszcze o trzech realizowanych w bieżącym roku, których wyniki mogą być interesujące dla górnictwa. Są to projekty: AMSEP pt.: "Nowy sorter do przeróbki węgla oraz jego odzysku z odpadów pokopalnianych" oraz LoCal "Energia - drugie życie kopalni zrównoważone wykorzystanie zatopionych wyrobisk po eksploatacji węgla kamiennego jako źródła energii cieplnej", czy też projekt GasDrain "Opracowanie ulepszonych technik drenażu metanu poprzez stymulacje pokładów węgla celem zapobiegania zagrożeniom i zwiększenia wydobycia węgla". Obecnie dobiega również końca praca naukowo-badawcza, której celem jest określenie możliwości zwiększania skuteczności profilaktycznych strzelań grupowych w kopalniach rud miedzi, wykorzystujących efekt interferencji drgań dla ograniczenia zagrożenia sejsmicznego i tąpaniami.
Mówiąc o ważnych wydarzeniach w roku 2015, chciałbym wspomnieć o obchodzonym przez nasz Instytut jubileuszu 90-lecia działalności.
A jak chciałby pan, żeby wyglądała pana kadencja i ogólnie pojęta przyszłość GIG?
Podczas mojej kadencji, ale także w dalszej perspektywie, chciałbym utrzymać silną pozycję GIG w tradycyjnych obszarach naszej działalności, tj, górnictwie oraz inżynierii środowiska. Myślę również o rozwoju instytutu w obszarach szeroko rozumianego bezpieczeństwa przemysłowego, geoinżynierii czy też energetyki. W przyszłości kontynuowane będą także nasze badania w zakresie czystych technologii węglowych, inżynierii materiałowej, czy też chemicznej przeróbki węgla. Moim celem będzie też zwiększenie aktywność GIG na rynkach międzynarodowych, w ramach projektów badawczych, usług komercyjnych czy też wymiany pracowników. Chciałbym, aby w czasie trwania mojej kadencji GIG uzyskał status Państwowego Instytutu Badawczego. W roku 2015 redakcja kwartalnika Journal of Sustainable Mining, wydawanego przez GIG, podjęła współpracę z Elsevier. Chciałbym, aby w najbliższym czasie nasze czasopismo uzyskało Impact Factor i znalazło się na prestiżowej liście czasopism Journal Citation Reports. Będę też dążył do tego, aby GIG był nowoczesnym, prężnie rozwijającym się instytutem badawczym. Dla realizacji tego celu planujemy wzmocnienie naszej infrastruktury badawczej, korzystając z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej poprzez uczestnictwo w programach krajowych i regionalnych w perspektywie finansowania 2014-2020. Ważny dla rozwoju GIG w przyszłości jest rozwój naszej kadry. Dlatego co roku przeznaczamy pokaźne środki finansowe na szkolenia, a przede wszystkim rozwój naukowy naszych pracowników. Podjęliśmy również działania zmierzające do wprowadzenia w Instytucie Europejskiej Karty Naukowca. Rozwój kadry to także uzyskiwanie przez naszych pracowników stopni i tytułów naukowych. Corocznie kilku pracowników Instytutu otrzymuje stopień doktora i doktora habilitowanego nauk technicznych. GIG jako jedyny w Polsce instytut badawczy, posiada Radę Naukową, która ma pełne uprawnienia akademickie do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego oraz występowania o tytuł profesora w dwóch dyscyplinach naukowych, tj. górnictwa i geologii inżynierskiej (od 1961 r.) i inżynierii środowiska (od 1998 r.).
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
