Część gmin, na terenie których działają kopalnie, stanęła przed koniecznością zwrotu naliczonego podatku od nieruchomości. To efekt problemów związanych z tzw. podatkiem od wyrobisk górniczych; co do którego samorządy domagają się doprecyzowania przepisów.
Temat dotyczący gmin górniczych i zmian interpretacji prawa związanych z podatkiem od budowli podziemnych na bieżąco jest poruszany na łamach portal górniczego nettg.pl. (Czytaj więcej: Samorząd: gminy górnicze żądają pieniędzy od Skarbu Państwa, Winne jest państwo, Apel: gminy górnicze domagają się osłon, Górnictwo: trzeba przejrzyście podać definicję budowli)
Sprawa dotyczy m.in. gmin, na terenie których działa Jastrzębska Spółka Węglowa. JSW - będąc w ostatnich latach w stosunkowo najlepszej sytuacji spośród spółek węglowych - od lat płaciła sporny podatek. Spór dotyczył i nadal w części dotyczy rozstrzygnięcia, w jakim zakresie pobierany przez gminy podatek od nieruchomości może obejmować podziemne wyrobiska górnicze, a obecnie podziemne budowle. W efekcie dotychczasowych niekorzystnych dla gmin rozstrzygnięć część z nich musi teraz zwracać wielomilionowe kwoty.
Przykładem jest samorząd liczącego ok. 90 tys. mieszkańców Jastrzębia-Zdroju, który przy dochodach budżetu rzędu ok. 340 mln zł (w tym roku), obecnie musi zwrócić ok. 85 mln zł. Jak przypomina skarbnik miasta Dariusz Holesz, gminy naliczały sporny podatek opierając się m.in. na wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2006 r., w którym wskazano, że "budowle znajdujące się w wyrobisku górniczym są opodatkowane podatkiem od nieruchomości".
Podatnicy, czyli spółki wydobywcze, skarżyły decyzje o naliczeniu tego podatku, jednak płaciły go, ponieważ zgodnie z prawem ich skargi nie wstrzymywałyby egzekucji. Skargi trafiały najpierw do Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, a potem na drogę sądową - do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych.
Kluczowy dla sprawy stał się wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 września 2011 r. wydany w związku z pytaniem prawnym skierowanym przez WSA w Gliwicach. TK wskazał wówczas m.in., że przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych nie mogą odnosić się do podziemnych wyrobisk górniczych. Jednocześnie nie wykluczył opodatkowania infrastruktury górniczej, a konkretnie poszczególnych "obiektów i urządzeń zlokalizowanych w podziemnych wyrobiskach górniczych", jeżeli da się je zakwalifikować do budowli lub obiektów budowlanych wymienionych wprost w prawie budowlanym.
- Efektem tego wyroku było również zakwestionowanie dotychczasowej praktyki organów podatkowych, polegającej na automatycznym uznawaniu wyrobisk za budowle, co pośrednio przyczyniło się do zakwestionowania wysokości obciążeń z tytułu podatku od nieruchomości, jakie były dotychczas płacone przez przedsiębiorstwa górnicze - wyjaśnił Holesz.
Jak akcentuje w jednym ze stanowisk z 10 marca br. Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce (SGGP), w uzasadnieniu do wyroku z 13 września 2011 r. TK wskazał m.in. na konieczność usunięcia licznych mankamentów legislacyjnych w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych; zwrócił też uwagę na brak kluczowej z punktu widzenia podatku definicji podlegającej opodatkowaniu budowli (sprawę zdaniem Stowarzyszenia rozwiązałoby m.in. ustalenie zamkniętego katalogu takich budowli).
Po wyroku TK WSA w Gliwicach stwierdził jeszcze m.in. potrzebę ustalenia czy obiekty i urządzenia umieszczone w wyrobiskach są budowlami w rozumieniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych odsyłającej w tym zakresie do Prawa budowlanego.
Do późniejszego ustalenia wartości poszczególnych obiektów i urządzeń, nie może być jednak - jak podkreślił WSA - przydatna ewidencja środków trwałych "prowadzona w ten sposób, że w grupie 2 Klasyfikacji Środków Trwałych, rodzaj 200 ujmowane są łącznie wyrobiska górnicze wraz ze zlokalizowanymi w nich budowlami". "Skutkuje to bowiem - w odniesieniu do części budowli - opodatkowaniem ich wartości obejmującej także koszt wydrążenia wyrobiska" - wskazał sąd.
Gminy podkreślają, że brak wyczerpującej definicji budowli skutkuje uwikłaniem w dziesiątki kosztownych procesów ze spółkami wydobywczymi, których rezultaty mogą być znane dopiero za kilka lat.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Pamiętam, jak gminy górnicze płakały "nie zabierajcie nam tego, co pod dawna nam się słusznie należy". Nie trzeba było być tak bezczelnym i pazernym. Nakradłeś, to oddaj. Tylko oddaje swoje, a nie żądaj zapomogi na ten cel, nawiasem mówiąc z moich pieniędzy. Ciekawe tylko, że nie wszystkie gminy górnicze mają ten problem. Gdzie ci posłowie ziemi śląskiej, którzy głośno krzyczeli że wszystko jest jednoznaczne i gminom się należy.
A pieniądze na szkody górnicze, a naprawy mostów czy dróg. Nie wszystko jest przyczyną szkód górniczych. JSW płaciła mimo iż spór istnieje od dawna, walcząc tym samym w sądzie. Gminy biorąc te pieniądze wiedziały że spór trwa więc dlaczego nie zostawiły sobie tych pieniędzy na osobnym koncie?? Bo po co lepiej od razu wydać, przyjdą kolejni to się będą martwić.. Taka Polska ma samorządy. Pracę też dają i utrzymują sklepy bo górnicy zakupy robią, ale wszystkim ciągle mało...
Cóż, problem jest. Tylko że nie uwypuklono dwóch podstawowych jego przyczyn. Po pierwsze pazerności i chciwości tych gmin górniczych, którym wydawało się, że znalazły dojną krowę, która zapewni im rzekę kasy i nakładały podatki mimo znanych niejasności. Podejście kasa dziś, a ewentualny zwrot kiedyś właśnie się mści. A druga sprawa to długi czas oczekiwania na wyrok. Bo jeśli dobrze pamiętam, zanim TK się wypowiedział, to sprawa "leżakowała" tam lata grupując kolejne zapytania w tym temacie.