Dla dwóch miliardów ludzi na świecie jasne jest, że Jezus Chrystus zginął na krzyżu. Św. Łukasz napisał: "Było już około godziny szóstej i mrok ogarnął całą ziemię aż do godziny dziewiątej. Słońce się zaćmiło i zasłona przybytku rozdarła się przez środek. Wtedy Jezus zawołał donośnym głosem: Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego. Po tych słowach wyzionął ducha". Czym był krzyż w imperium rzymskim, nim stał się - po wiekach - symbolem chrześcijaństwa?
Oczywiście, zawsze znajdzie się ktoś, kto poddaje w wątpliwość to, że Jezu z Nazaretu skonał na krzyżu, choć nie podważali tego faktu nawet uczeni radzieccy w czasach najbardziej wojującego ateizmu. Teolog Gunnar Samuelsson z Uniwersytetu w Göteborgu, nie zaprzeczając boskości Chrystusa, uważa, że Jezus niósł w kierunku góry Kalwarii tzw. stauros, który mimo że powszechnie tłumaczony jako "krzyż", w rzeczywistości może oznaczać po prostu "belkę" lub "kłodę". Taka poprzeczka zwana była w czasach rzymskich jako patibulum. Czy Jezus wniósł je na Golgotę, czy też wciągnął na górę cały krzyż?
Dyskusja nad tym, czy Rzymianie przybili Jezusa do krzyża o kształcie nam znanym, czy też do takiego zbliżonego do litery "T", trwa od wielu lat, a istnienie tego drugiego nie zaprzecza istnieniu pierwszego.
Z Persji wzięty
Ale wróćmy do krzyża. Był on w Imperium Romanum jednym z wielu narzędzi wymierzania kary śmierci. To nie jest jednak wynalazek rzymski, choć w Rzymie był w użyciu do 337 r. (czyli przez ponad 600 lat), kiedy to cesarz Konstantyn Wielki, doznawszy Bożej iluminacji, wykasował ukrzyżowanie z prawa rzymskiego.
Rzym, prowadzący politykę imperialną, częstokroć adaptował zwyczaje ludności podbitych państw. I tak z Grecji przyswoił panteon bogów (zmieniając im imiona np. Zeus - Jowisz), broń (słynny miecz gladius) przyswoił sobie od ludów hiszpańskich, a jeszcze słynniejsze narzędzie wymierzania kar od Kartagińczyków i Persów. Tak jak śmierć przez powieszenie uwłacza honorowi oficera, tak ukrzyżowanie godziło w honor obywatela rzymskiego. Zasadniczo ukrzyżowanie nie było dla nich, ale dla niewolników i buntowników. Jeśli więc obywatel rzymski podniósł rękę na Rzym, to mógł skończyć jak 6000 powstańców z armii Spartakusa, którzy zawiśli na krzyżach ustawionych przy drodze appijskiej od Rzymu do Kapui, gdzie bunt się rozpoczął.
Buntownikiem był Jezus z Nazaretu, gdyż Pontius Pilatus, prefekt i prokurator Judei, za takiego musiał go uznać, by dać zadość Sanhedrynowi żądającemu najwyższej kary dla Chrystusa (Ewangelia wg. św. Łukasza: "Stwierdziliśmy, że ten człowiek podburza nasz naród, że odwodzi od płacenia podatków Cezarowi i że siebie podaje za Mesjasza - Króla.). W Imperium Romanum bez zgody cesarza nikt nie mógł podawać się za króla. A jak się za takiego uważał i tego się nie wypierał, to uznawano go za buntownika ze wszystkimi konsekwencjami dla tego stanu rzeczy.
Szum nieba
Biblista ks. prof. Józef Kudasiewicz uważa, że dla zrozumienia teologii i etosu krzyża "trzeba choć trochę zapoznać się z krzyżem jako narzędziem męki i śmierci i przyjrzeć się cierpieniom krzyżowanego człowieka. Ukrzyżowanie było karą rzymską, a nie żydowską. Prawo żydowskie przewidywało ukamienowanie".
Zacytujmy fragment artykułu biblisty ("Kilka słów o krzyżu i ukrzyżowaniu", dwumiesięcznik "Szum Nieba"):
"Ponieważ ewangeliści nie zostawili nam opisu tej kaźni, dlatego musimy ją odtworzyć w oparciu o źródła pozabiblijne. Narzędziem kaźni był krzyż. Według tradycji przy krzyżowaniu Jezusa użyto typu krzyża zwanego crux capitata. Składał się on z dwu części: z pionowego pala (tzw. stipes), który wkopywano w ziemię oraz z belki poprzecznej (tzw. patibulum). Belkę poprzeczną łączono z palem w czasie egzekucji. W połowie pionowego pala wystawał sęk lub kołek (tzw. sedile), na którym opierał się krzyżowany. Podpora ta była konieczna, gdyż ciało skazańca nie utrzymałoby się na krzyżu tylko na trzech gwoździach. Przybite dłonie rozdarłyby się z powodu ciężaru zwisającego na nich ciała (...). Przed ukrzyżowaniem skazańca biczowano, często czyniono to w drodze do miejsca kaźni.
Skazany na krzyż oddawany był w ręce czterech żołnierzy, którymi dowodził centurion. Jego obowiązkiem było stwierdzenie śmierci skazańca. Na barki skazanego kładziono poprzeczną belkę krzyża, a idący na przedzie urzędnik sądowy niósł tabliczkę z wypisaną wyraźnie winą skazańca...".
Co było przyczyną śmierci ukrzyżowanego? Kardiolog prof. Władysław Sinkiewicz na podstawie zapisów ewangelicznych, wyników badań Całunu Turyńskiego, ubogiej literatury naukowej i swego doświadczenia kardiologicznego i ogólnomedycznego szukał odpowiedzi na to pytanie. Specjalista uważa, że Jezus nie niósł krzyża, bo nie byłby w stanie unieść na barkach 150 kg drewna, lecz trzykrotnie lżejsze, ale i tak za ciężkie dla ciężko pobitego patibulum. W streszczeniu pracy "Medyczne aspekty śmierci krzyżowej Jezusa - spojrzenie kardiologa" konkluduje:
"Zgodnie ze znajomością anatomii i wiedzą dotyczącą starożytnych metod krzyżowania, można dzisiaj zrekonstruować prawdopodobne aspekty tej formy powolnej egzekucji, w czasie której każda zadawana kolejna rana miała przyspieszać zgon skazańca. Ocenia się, że Jezus już przed ukrzyżowaniem był w stanie krytycznym.
Przyczyna zgonu Jezusa była wieloczynnikowa, aczkolwiek każdy z opisywanych czynników niezależnie osobno, jak wstrząs pourazowy, pokrwotoczny i hipowolemiczny, ostra niewydolność oddechowo-krążeniowa spowodowana ciężkimi penetrującymi urazami klatki piersiowej, ciężkie zapalenie płuc z płynem wysiękowym w jamie opłucnowej, uduszenie z niewydolności wydechowej spowodowanej ukrzyżowaniem, zawał serca, czy groźne arytmie serca, mogły doprowadzić do szybkiego zgonu. Długość przeżycia na krzyżu wahała się między 3 a 4 godzinami, ale mogła trwać do 3 dni i była odwrotnie proporcjonalna do intensywności torturowania...".
W dłonie czy w nadgarstki?
Tak jak dyskusję wzbudza kształt krzyża, na którym skonał Jezus, tak dyskusyjne jest to, czy gwoździe przebiły dłonie, czy też nadgarstki Jezusa. W opinii biegłych tylko kości i więzadła przegubu ręki, a nie dłonie, mogą utrzymać ciężar ciała. Tymczasem w tradycji kultury chrześcijańskiej, obrazowanej sztuką, Jezusa Zmartwychwstałego przedstawia się z ranami po gwoździach na dłoniach. Wyjątków jest niewiele, choćby "Obraz Jezusa Miłosiernego" namalowany przez Eugeniusza Kazimirowskiego (w 1934 r.) wg przekazu św. Faustyny Kowalskiej. Na tym płótnie na dłoniach Chrystusa nie ma śladów ran po gwoździach.
Jak już było powiedziane: praktycznie nie ma wiarygodnych opisów kaźni na krzyżu z czasów, kiedy tą metodą uśmiercano skazańców. Człowiek z całunu ma rany na nadgarstkach. Stygmatykom (w historii Kościoła odnotowano ok. 150 tak naznaczonych) krwawią rany na dłoniach. Tak było u św. Franciszka z Asyżu i współczesnego nam św. Ojca Pio. Paulista ks. Zbigniew Dudka (kustosz kopii Całunu Turyńskiego w Polsce) tak tłumaczy te rozbieżności: "Pan Bóg dostosował się do ludzkiej wiedzy. Gdyby stygmaty od początku pojawiały się na nadgarstkach, byłyby niewidoczne, niezrozumiałe dla ludzi i niewiarygodne. Nie utożsamiano by ich z ranami Chrystusa".
Możliwe było, że przybijano dłonie do patibulum i sznurami obwiązywano ręce skazańca doń, by utrzymać go na krzyżu. To jednak, czy gwoździe miało się w dłoniach, czy w nadgarstkach, nie zmienia faktu, że śmierć na krzyżu była straszna. Dla każdego.
W galerii: najważniejsza świątyna chrześcijaństwa Bazylika Grobu Pańskiego na Starym Mieście Jerozolimy. (Zdjęcia: Krystian Krawczyk)
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
