Choć kopalnia Kleofas już nie istnieje, to o górnikach, którzy wtedy zginęli, wciąż przypominają tablice na cmentarzach, nazwy ulic oraz kościół. W nocy z 3 na 4 marca 1896 r. przez nieuwagę jednego człowieka zginęło ponad 100 górników.
Pod koniec XIX wieku kopalnia Kleofas w Załężu (wtedy osobna gmina, która do Katowic została włączona dopiero w 1924 r.) fedrowała już od ponad 50 lat. Feralnego dnia, kiedy doszło do pożaru, szybem Walther zjechało na dół 144 górników. Do pożaru doszło jednak w szybie Frankenberg, który znajdował się na terenie dzisiejszych Obroków. „Przyczyną nieszczęścia jest – jak już nadmieniono – pożar, który wybuchł w szybie Frankenberg. Szyb ten nie dochodzi do powierzchni ziemi. Najgłębszy jego punkt leży 450 m pod ziemią, gdzie znajduje się ogromna maszyna do pompowania wody. Wybito go w górę z wewnątrz kopalni tak wysoko, że jeszcze 120 m ziemi dzieli go od powierzchni. Szyb jest drzewem ocembrowany. Zamierzano go wprawdzie ocembrować żelazem, jednak dotychczas tego nieuczyniono, chociaż rury do odprowadzania pary tak się rozgrzewały, że zwykła ciepłota w szybie wynosiła 25 do 30 stopni R. Czy przyczyną ognia była nieostrożność, czy też ogień powstał z powyższej przyczyny, wykaże śledztwo. Gdy drzewo w szybie zaczęło się palić, natenczas swąd, nie mogąc odchodzić, jak przy otwartych szybach, zaraz na wierzch kopalni, rozszedł się po wszystkich gankach” - tak o sprawie pisał „Kurjer Lwowski” z 11 marca 1896 r. (pisownia oryginalna).
Późniejsze ustalenia winą obarczyły maszynistę Karola Kotta, który spowodował pożar podczas przelewania nafty do zapalonej lampy. Kiedy ogień zaczął się rozprzestrzeniać, część górników znalazła się w śmiertelnej pułapce. Siedemdziesięciu, którzy zjechali na dół szybem Recke, zdołało się uratować. Ofiary to pracownicy z szybu Walther. Płonący szyb Frankenberg odciął ich od drogi ucieczki. Próbowali się ratować uciekając w stronę szybów Szwarzenfeld i Cezar, które jednak nie miały szoli do przewozu ludzi. Były to jedynie szyby wentylacyjne, które służyły dodatkowo do spuszczania na dół drewna. Tylko niewielką część ludzi udało się wyciągnąć. Niewiele pomogło również to, że do gaszenia pożaru wykorzystano maszynę służącą do pompowania wody, która znajdowała się na dnie szybu Frankenberg. Według różnych szacunków, z powodu zatrucia gazami pożarowymi zginęło 105 albo 110 górników.
„Wszystkie usiłowania o tyle skutkowały, że można było pewną część trupów znaleźć. Trupy leżą kupami. Jednych znaleziono z pogodnym wyrazem twarzy, drugim wystąpiła krwawa piana na usta, wielu z nich miało pięści zaciśnięte i ręce nad głową wzniesione, jakby pomocy wzywali” - pisał "Kurjer Lwowski".
Według gazety tragedia, która miała miejsce w Załężu, była nieszczęściem jakiego przemysł górnośląski jeszcze nie doznał. Ofiary zostały pochowane w zbiorowych grobach w Dębie, Bogucicach i Chorzowie. Górników, którzy zginęli, upamiętniają nie tylko tablice. Imiona niektórych ofiar katastrofy noszą również katowickie ulice. Podczas pogrzebu na cmentarzu w Bogucicach wierni ślubowali wybudowanie w Załężu kościoła wotywnego. Kościół św. Józefa (patrona dobrej śmierci) został wybudowany w latach 1898-1900.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
