W górnictwie nie da się uniknąć niespodzianek

- To praca wymagająca dużej samodzielności. Szyb głębiony z trawnika gdzieś w polu wymaga zdania się na samego siebie. Sam decydujesz, co i jak robić - stwierdza w rozmowie z Trybuną Górniczą JANUSZ OLSZEWSKI, wiceprezes zarządu ds. technicznych w Kopex PBSz.

Niedawno zakończyło się głębienie szybu 1 Bzie. To takie wydarzenie, które przypomina nam, że górnictwo to nie tylko wydobywanie węgla.
Górnictwo dla mnie to przede wszystkim budowa kopalń. Od tego się zaczyna. Aby wydobywać węgiel czy inne surowce, trzeba najpierw wybudować kopalnię. W 2009 r., kiedy pozyskaliśmy kontrakt na głębienie szybu, bardzo się ucieszyłem, bo był to pierwszy kontrakt od 20 lat na głębienie szybu od trawnika. Pomyślałem sobie, że będzie to duża szansa na wykształcenie młodych ludzi, którzy będą potem bez kłopotu kontynuować to nasze dzieło. Tak się też stało i w lipcu podpisaliśmy kontrakt. Zaczęliśmy przygotowanie placu budowy, bo głębienie szybu, jak to się mówi, z trawnika, wymaga bardzo wielu prac przygotowawczych.

A dokładniej?
Trzeba zbudować całą infrastrukturę, drogi dojazdowe, nierzadko trzeba prowadzić prace ziemne, wyrównywać teren, niwelować go, tak żeby można było zamontować urządzenia służące do głębienia. Kontrakt 1 Bzie to było dla nas bardzo duże wyzwanie. Był to głęboki szyb, miał mieć 1164 m, duży wlot na poziomie 1100 m i dużą średnicę - 8 m. Zakładaliśmy na bazie profilu geologicznego, który dostarczyła nam firma wiertniczo-geologiczna, i nasz klient to potwierdzał, że będzie to szyb głębiony w warunkach suchych. Później okazało się, że na 290 m te warunki się zmieniły i musieliśmy na chwilę się zatrzymać i zmienić technologię. W efekcie oczywiście zakończyliśmy głębienie z powodzeniem.

1 Bzie to jeden z głębszych szybów w górnictwie węgla kamiennego, ale czy głębokość to największe wyzwanie?
To wyzwanie, ale nie najpoważniejsze. Najpoważniejszym są warunki geologiczne. Ten szyb był dużym wyzwaniem, bo był głębiony na początku metodą zwykłą, a później metodą specjalną z tzw. iniekcją wyprzedzającą. Większość szybów JSW była głębiona metodą mrożenia górotworu. Po podpisaniu kontraktu doszliśmy do wniosku, że spróbujemy zgłębić go metodą mniej kosztowną, bo metoda mrożeniowa jest bardzo kosztowna, no i udało nam się.

A kiedy stosuje się mrożenie?
Wtedy kiedy górotwór jest silnie zawodniony, rozmaka i bardzo trudno jest skały przejść. Głębienie szybów jest o tyle ciekawe, że są to zazwyczaj pionowe wyrobiska i one przecinają wszystkie warstwy ziemi. Często są one warstwami zawodnionymi i przechodząc przez skały napotyka się problem z wodą. Trudno jest ją sczerpać. Najlepiej jest ją zamrozić i przejść w sposób suchy.

Czyli mimo tego, że przed rozpoczęciem robót wykonuje się szereg badań, to niespodzianek nie da się uniknąć?
W górnictwie nigdy nie da się uniknąć niespodzianek, przewidzieć wszystkiego. Oprócz tego, że na Bziu poniżej 200 m zaczęła się pojawiać woda, to jeszcze było tam dużo metanu. Był on wcześniej awizowany przez geologów i wiertaczy. Zapowiadali oni, że będzie on dużo głębiej, a okazało się, że ten metan jest już wcześniej.

Jak więc radzić sobie z metanem, który pojawia się przy takich pracach?
Trzeba wiercić tzw. otwory wyprzedzające i odgazowywać górotwór. Wspólnie z kopalnią wierciliśmy takie otwory co jakiś czas i po odgazowaniu mogliśmy spokojnie wiercić, strzelać i pogłębiać szyb.

To pewnie niejedyne zagrożenia, które towarzyszą głębieniu szybu?
Zagrożenia dzielą się tak samo jak przy wydobyciu węgla, czyli zagrożenia naturalne, takie jak wspomniane wodne czy metanowe, zagrożenia pożarowe, wybuchy pyłu węglowego, kiedy przechodzi się przez pokłady węgla. W budownictwie szybowym największym zagrożeniem jest siła grawitacji. Jeśli na głębokość np. 200-300 m, gdzie pracują górnicy, ze zrębu szybu, czyli miejsca, gdzie zaczynamy głębienie, ktoś upuści nakrętkę, to zmienia się ona w pocisk, który może np. przebić hełm i zranić nawet śmiertelnie. Zagrożeniem są też oczywiście maszyny i urządzenia, które pracują na małej przestrzeni przodka. Oprócz tego w przeważającej części urabianie górotworu prowadzi się przy pomocy materiałów wybuchowych. Trzeba więc zachować dużą ostrożność przy ich używaniu.

Wspomniał pan na początku rozmowy, że to pierwsza taka inwestycja od 20 lat w polskim górnictwie. Czy 20 lat w budownictwie szybowym to czas, w którym dużo się zmieniło np. jeśli chodzi o technologię?
Są zmiany, pojawiło się dużo nowego sprzętu, jest duży postęp, ale rewolucyjnych zmian nie ma. Przeważa metoda urabiania materiałami wybuchowymi, maszyny wyciągowe są coraz silniejsze, można zawiesić coraz większe kubły, takie jak np. kubły sześciokubiczne, zamiast stosowanych kiedyś czterokubicznych.

A ile maksymalnie osób jednocześnie pracuje przy głębieniu szybu?
Cały oddział do głębienia szybu to ok. 80-100 osób, pracujących 24 godziny i nierzadko przez 7 dni w tygodniu, aby maksymalnie wykorzystać zainstalowane bardzo drogie maszyny. W samym przodku wystarczy grupa 5-8 osób, plus obsada na powierzchni w granicach 10-15 osób. Na dole pracujemy zazwyczaj w systemie czterozmianowym, a na powierzchni w trzyzmianowym. Najliczniejszą zmianą jest pierwsza - poranna zmiana.

Wśród młodych ludzi widzimy ostatnio zdecydowany spadek zainteresowania nauką na kierunkach górniczych. Sytuacja w branży zwłaszcza węglowej nie jest optymistyczna, ale może właśnie budownictwo szybowe jest czymś, czym warto się zainteresować?
Ja przyszedłem do Przedsiębiorstwa Budowy Szybów, bo uznałem przede wszystkim, że jest to bardzo ciekawa praca. Każdy szyb jest inny, praca wiąże się z wędrowaniem. Dziś np. pogłębiamy szyb na kopalni Rydułtowy, jutro czy za rok jest to Bzie, potem Jankowice, a przy okazji np. Bogdanka. To dla mnie było interesujące. Poznawałem różne warunki, przechodziłem wszystkie warstwy geologiczne i zawsze wydawało mi się to ciekawe. Wielu ludziom też się tak wydaje. To praca wymagająca dużej samodzielności. Szyb głębiony z trawnika gdzieś w polu wymaga zdania się na samego siebie. Sam decydujesz, co i jak robić. Nikt nie patrzy ci na ręce. Niemniej jednak dużo ludzi widzi w tej pracy też uciążliwość. Teraz też tak jest, że dużo ludzi, którzy pracują w PBSz, dochodzi do wniosku, że częste zmiany są uciążliwe. Młodzi ludzie przywiązują wagę do wygodnego życia, chcą pracować blisko domu. Na szczęście nie możemy narzekać, bo nie brak też osób chętnych do nauki i pracy. Zainteresowanych np. pracą za granicą, a w PBSz jest taka możliwość.

Gdzie na przykład?
Pogłębialiśmy np. szyby w Turcji, prowadzimy roboty we Francji, w Niemczech, na kopalniach rozrzuconych po prawie całym kraju. Mamy dużo zapytań na Indie i myślę, że może do takich prac eksportowych trudniej ludzi pozyskać niż dawniej, ale mimo wszystko są tacy, którzy bardzo chętnie piszą się na takie wojaże. Pozyskaliśmy kiedyś kontrakt na odtopienie szybu w kopalni Bogdanka i bardzo nam zależało, żeby tam wejść i te roboty poprowadzić. Bałem się, że nie znajdę ludzi, którzy pojadą i będą gotowi tam zamieszkać. Okazało się, że zgłosiła się duża grupa chętnych. Niektórzy tam zostali, założyli rodziny i mamy tam teraz ustabilizowany oddział czekający na zapowiadane na Lubelszczyźnie inwestycje. Mamy tam swoich ludzi, którzy się tam zadomowili. Ta praca jest koczownicza, globtroterska, ale ciągle chętnych znajdujemy. Myślę też, że praca w PBSz jest bardzo atrakcyjna dla górnika, ale i dla geologa. Wykształciliśmy kilku bardzo dobrych geologów praktyków, którzy brali udział w naszych pracach i są nam bardzo pomocni. Czekamy na kolejne zlecenia, złożyliśmy kilka ofert i liczymy na to, że ludzie, którzy są w PBSz, będą mogli kontynuować zgłębianie swojej pasji.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.