W kopalni Sosnowiec w październiku 1981 roku rozpoczął się dwutygodniowy strajk. Do protestujących przyjechał Lech Wałęsa. Towarzyszyły mu zachodnie telewizje.
W październiku 1981 r. w Polsce narasta napięcie społeczne – trwa tzw. karnawał Solidarności, a władza i społeczeństwo stoją na krawędzi konfrontacji. W takich realiach w sosnowieckiej Kopalni Węgla Kamiennego Sosnowiec dochodzi do dramatycznego incydentu: 27 października nieznani sprawcy wyrzucają przed kopalnią z przejeżdżającego auta trzy fiolki z silnie drażniącym gazem.
Musi to pokazać telewizja
Czy to była czarna Wołga, czy Fiat 125 p, do końca nie wiadomo. Pewne jest, że samochód pojawił się przed głównym wejściem do kopalni i że z niego wyrzucono trzy ampułki. Jedna z nich pęka, a trujący opar rozchodzi się po okolicy. Ponad 60 osób – nie tylko górników, ale i przypadkowych mieszkańców, w tym dzieci – z objawami zatrucia trafia do szpitala. Załoga kopalni jest wstrząśnięta i przekonana, że to prowokacja Służby Bezpieczeństwa. Strach szybko przeradza się w gniew – górnicy natychmiast ogłaszają strajk okupacyjny, mówiąc „dość” zagrożeniu i bezkarności władz.
28 października gotowość strajkową ogłosiło kilka sosnowieckich kopalni oraz Zakład Remontowo-Budowlany Sosnowiec. Strajk w KWK Sosnowiec trwa niemal dwa tygodnie w atmosferze niepewności, lecz górnicy wykazują niezwykłą dyscyplinę i jedność, nie odstępując od swoich postulatów aż do końca. Protestujących wspiera Solidarność – na teren kopalni przybywa Lech Wałęsa razem z zachodnimi ekipami telewizyjnymi, dzięki czemu o proteście jest głośno poza Polską. Jednak jednym z kluczowych żądań strajkujących jest ujawnienie prawdy o zajściu. Rzecz bez precedensu: Telewizja Katowice spełnia ten postulat i transmituje na żywo program z kopalni, w którym górnicy przedstawiają całej Polsce swoją wersję wydarzeń.
Po długich negocjacjach udaje się osiągnąć porozumienie – 14 listopada 1981 r. podpisany zostaje układ kończący strajk. Był to jeden z najgłośniejszych strajków tamtego czasu, symbol walki o prawdę i godność, który odbił się echem w całym kraju. Nikt wtedy nie przypuszczał, że zaledwie miesiąc później wprowadzenie stanu wojennego przerwie ten krótki czas nadziei.
O wydarzeniach sprzed 44 lat można dowiedzieć się m.in. z cyklu poświęconego solidarnościowym pamiątkom ze zbiorów Działu Historii Muzeum Schoena w Sosnowcu. Muzeum ma w swoich zbiorach Informator Strajkowy z 2.11.1981 r. dotyczący strajku w KWK Sosnowiec.
Informator Strajkowy z listopada 1981 r. kosztował 2 zł, wydany był przez MKK NSZZ „Solidarność” Sosnowiec. Piszący na bieżąco, dzień po dniu, a nawet godzina po godzinie, informował, co się działo pod koniec października 1981 r. w kopalni i w mieście.
„29 października milicja zatrzymała grupę plakatującą miasto. Po wylegitymowaniu i interwencji „Solidarności” zatrzymanych zwolniono. Około godz. 15.30 przyjechała grupa pracowników Instytutu Gazownictwa z Zabrza (członkowie „Solidarności”) ofiarując swoją pomoc w przeprowadzeniu badań i analiz, zabezpieczonych przez komitet strajkowy, próbek gazu i nawierzchni asfaltu. Godzina 19.15. Prezydent miasta telefonicznie zaprasza komitet strajkowy do UM. Załoga na zorganizowanej masówce odpowiada „nie”. Rozmowy muszą się odbyć w miejscu próby ludobójstwa, z ludźmi, których chce załoga” – czytamy w Informatorze pod datą 29.10.1981 r.
Górnicy byli nieugięci
30 października 1981 r. też miał intensywny przebieg na terenie sosnowieckiej kopalni. Tego dnia z Elektrowni Łagisza wpłynął teleks z prośbą o zasilenie krytycznie niskich zapasów węgla w elektrowni dostawą z KWK Sosnowiec. „O godz. 6.30 zorganizowano masówkę, podczas której górnicy poprosili o zorganizowanie mszy świętej, która odbyła się o godz. 11. Komitet strajkowy wystosował do wojewody odpowiedź na propozycję rozpoczęcia wstępnych rozmów” – zredagował piszący Informator.
Górnicy byli nieugięci. W piśmie do wojewody w sprawie rozmów stawiają warunki. Domagają się zorganizowania na terenie kopalni konferencji prasowo-telewizyjnej w obecności komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” TV Katowice, z udziałem komitetu strajkowego oraz przedstawicieli Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. „Materiał telewizyjny nagrany podczas tej konferencji winien być opublikowany w całości po głównym wydaniu dzisiejszego DTV. Zasięg emisji telewizyjnej winien być ogólnopolski” – zażądali strajkujący. Górnicy nie zgodzili się na przeprowadzenie rozmów wstępnych w UM Sosnowiec.
„W godzinach południowych do komitetu strajkowego zgłosił się ojciec 18-letniego Mirka J. Załamany opowiadał, że syn jego opuścił szpital, zjawił się w domu, gdzie w niedługi czas potem utracił przytomność i pogotowie odwiozło go do szpitala. W godzinach wieczornych do komitetu strajkowego wpłynęło pismo z Wojewódzkiego Oddziału Sanepidu, w którym czytamy: Stwierdza się, iż przyległy do głównego wejścia KWK Sosnowiec teren ruchu pieszego skażony w dniu 27 bm. 4 hydrotiofenem, po odkażeniu, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi” – podaje Informator.
31.10.1981 r. komitet strajkowy podjął uchwałę. Czytamy w niej: „W odpowiedzi na dalekopis nr 1569 Zakładów Energetycznych Okręgu Południowego w sprawie zasilenia dostawami węgla Elektrowni Łagisza, komitet strajkowy KWK Sosnowiec – mając na względzie dobro społeczne oraz utrzymanie elektrowni w gotowości produkcyjnej – postanawia uruchomić wydobycie kopalni w dniu 2.11 na zmianie pierwszej oraz całość wydobycia w wysokości około 4 tys. t przeznaczyć na potrzeby elektrowni. Węgiel przekazany zostanie w dniu 2.11. br. Prosimy o potwierdzenie jego odbioru przez Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność”, od czego uzależniamy dalsze dostawy”.
Co ciekawe, uchwała trafiła m.in. do premiera, Sejmu, Telewizji Warszawa i Komisji Krajowej „S” w Gdańsku.
Historyczny cykl prezentowany przez Muzeum Schoena powstaje w ramach projektu „45 lat Solidarności – młodzi ambasadorzy historii”. Dofinansowano go ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
