Lokalne wspólnoty energetyczne to inicjatywy zrzeszające mieszkańców, jednostki samorządu terytorialnego i przedsiębiorców, które wspólnie inwestują w odnawialne źródła energii. Współdziałają przy produkcji, magazynowaniu i zużyciu energii – elektrycznej, cieplnej, a także biogazu i biometanu – w oparciu o przepisy ustawy o odnawialnych źródłach energii z 2015 roku. Uczestnicy takich wspólnot mogą korzystać z systemu net-metering, który umożliwia rozliczanie energii w sposób korzystny finansowo. Spółdzielnie energetyczne mogą działać na obszarze jednej gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej, bądź maksymalnie trzech sąsiadujących jednostek. Ich celem jest przede wszystkim ograniczenie wydatków na energię, zwiększenie samowystarczalności energetycznej oraz wspieranie lokalnych inwestycji w OZE.
Kto może założyć i uczestniczyć w spółdzielni energetycznej?
Do założenia spółdzielni wymagane jest zaangażowanie przynajmniej 10 osób fizycznych albo minimum 3 podmiotów prawnych. Możliwa jest także kombinacja różnych typów członków – np. jednostek samorządu, lokalnych firm i mieszkańców – o ile wszystkie działają na obszarze objętym projektem.
Członkami spółdzielni mogą zostać:
* gminy, powiaty, samorządowe jednostki organizacyjne,
* spółki komunalne,
* jednostki kultury,
* prywatni producenci energii z OZE,
* mieszkańcy i lokalni przedsiębiorcy.
Jak działają spółdzielnie energetyczne?
Zasada działania opiera się na wspólnym bilansowaniu energii. Produkowana przez członków energia – najczęściej z paneli fotowoltaicznych – w pierwszej kolejności służy ich własnemu zużyciu. Nadwyżki trafiają do sieci energetycznej, skąd mogą być częściowo odzyskiwane zgodnie z regułami net-meteringu (np. w proporcji 0:6). Rozliczenia prowadzone są zbiorczo, bez konieczności opłacania wielu standardowych kosztów, takich jak opłaty dystrybucyjne czy mocowe.
Korzyści ekonomiczne i organizacyjne
Spółdzielnie energetyczne dają lokalnym społecznościom i jednostkom samorządowym konkretne przewagi. Przede wszystkim umożliwiają zakup energii z pominięciem przepisów Prawa Zamówień Publicznych. Dzięki preferencyjnym zasadom rozliczeń możliwe są znaczne oszczędności – nawet do połowy standardowych kosztów rocznych. Członkowie mogą negocjować indywidualne stawki z dostawcą oraz korzystać z wirtualnego magazynu energii, co przekłada się na większą niezależność i stabilność dostaw.
Dla zainteresowanych jednostek dostępne są różne źródła finansowania. Program "Energia dla Wsi" wspiera inwestycje w instalacje fotowoltaiczne, biogazownie czy magazyny energii. Uzupełnieniem są pożyczki preferencyjne, granty unijne i lokalne.
Wymogi formalne i techniczne
Aby uruchomić spółdzielnię, należy najpierw wykonać audyt energetyczny oraz określić potencjał dostępnych źródeł odnawialnych. Kolejne etapy to opracowanie statutu, powołanie zarządu i rady nadzorczej oraz rejestracja w KRS i wykazie KOWR. Konieczne jest także wdrożenie liczników zdalnego odczytu (LZO) oraz zapewnienie wspólnego sprzedawcy energii. Istotnym warunkiem jest także osiągnięcie 40% pokrycia zapotrzebowania rocznego z OZE (do końca 2025 roku), a po tej dacie – już 70%.
Spółdzielnie energetyczne w praktyce
Jak pokazują dane KOWR, do maja 2025 roku w Polsce funkcjonowało już 68 zarejestrowanych wspólnot energetycznych. Spółdzielnie energetyczne w gminach, tworzone zazwyczaj we współpracy samorządów z lokalnymi producentami energii, stają się coraz popularniejszym sposobem na skuteczne zarządzanie energią i redukcję kosztów jej pozyskania. Przykładem może być gmina współpracująca z CG Energy, gdzie przy rocznym zużyciu energii na poziomie 5,3 mln kWh, zastosowanie instalacji OZE o mocy 2,1 MW przyniosło oszczędności sięgające 380 tys. zł netto już w pierwszym roku działania. Wyprodukowana energia służy zarówno bieżącym potrzebom, jak i jest odzyskiwana z sieci.
Dlaczego warto działać z doświadczonym partnerem?
Utworzenie i zarządzanie spółdzielnią to proces wieloetapowy, wymagający wiedzy prawnej, technicznej i organizacyjnej. Wsparcie firm, które specjalizują się w tym zakresie, znacząco ułatwia każdy etap: od opracowania modelu, przez formalności rejestracyjne, aż po codzienne zarządzanie energią i negocjacje z operatorami. Ich zespoły zapewniają kompleksową pomoc – od przygotowania koncepcji aż po pełne wdrożenie – gwarantując wsparcie techniczne i operacyjne na każdym etapie.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
