Województwo śląskie obfituje w setki hektarów niewykorzystanego potencjału w postaci nieużytków po działalności górniczej – terenów zdegradowanych, często znajdujących się w bardzo dogodnych lokalizacjach – w centrach dużych miast, w pobliżu szlaków komunikacyjnych i obszarów o walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Jest szansa na to, by zostały zaadaptowane pod nowe inwestycje. Jednak zanim to nastąpi, potencjalni inwestorzy muszą mieć o nich jak najwięcej informacji, także o tym, co mogą kryć pod powierzchnią ziemi.
Projekt pod nazwą „Utworzenie systemu zarządzania terenami poprzemysłowymi WSL poprzez rozszerzenie istniejącego systemu zarządzania terenami pogórniczymi (OPI-TPP3)” jest kluczowy z punktu widzenia systemowego zarządzania terenami poprzemysłowymi, w tym pogórniczymi, w województwie śląskim. Realizują go: Główny Instytut Górnictwa-Państwowy Instytut Badawczy oraz Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. Stanowi kontynuację projektu OPI-TPP2, w ramach którego powstała elektroniczna baza danych terenów pogórniczych. Znalazło się w niej ponad 600 obiektów.
Projekt OPI-TPP3 ma na celu rozbudowę poprzedniego systemu, dodając nowe funkcjonalności oraz narzędzia, oparte na zaawansowanych algorytmach przetwarzania danych o procesach środowiskowych i przestrzennych. Najistotniejsze jest to, aby potencjalny inwestor miał pewność co do tego, z jakim terenem będzie miał do czynienia. Wciąż trwa więc dyskusja o tym, w jaki sposób przywracać terenom zdegradowanym działalnością przemysłową nowe funkcje. 28 marca w Głównym Instytucie Górnictwa spotkali się eksperci, przedstawiciele instytucji samorządowych i przedsiębiorcy, aby raz jeszcze przedyskutować problem.
– Z danymi geodezyjnymi nie ma problemu, ponieważ podpisują się pod nimi geodeci, ale co do danych historycznych nie mamy już takiej pewności. One są istotne, bowiem mogą dostarczyć potencjalnemu inwestorowi informacji o tym, co może się kryć głębiej pod powierzchnią ziemi na terenie, który chciałby zagospodarować. Dlatego dane o zagospodarowaniu przestrzennym gmin powinny być uzupełniane o kolejne szczegóły. Nie zawsze tak się dzieje. A jeśli już jakieś informacje udało się zgromadzić, to nie może być tu miejsca na dowolność interpretacyjną. Dane muszą być prawdziwe, a nie prawdopodobne – mówił Andrzej Zabiegliński, wiceprezes Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Najmniej kłopotów z rewitalizacją sprawiają zazwyczaj tereny pogórnicze. Są w najmniejszym stopniu zdegradowane. Gorzej z tymi, na których działały huty lub przedsiębiorstwa chemiczne. Bywa, że są skażone, a przywrócenie ich środowisku wymaga czasu i niemałych nakładów finansowych.
Na brak danych odnoszących się do znaczenia samego środowiska uwagę zwróciła dr Agnieszka Sobol z Zakładu Ocen Środowiskowych, Ochrony Przyrody i Krajobrazu Instytutu Ochrony Środowiska.
– Chcielibyśmy wszędzie kłaść beton, tymczasem w obliczu zmian klimatycznych zwrócenie chociażby części tych terenów naturze byłoby bardzo wskazane – zauważyła dr Agnieszka Sobol.
W trakcie debaty rozmawiano także o sposobach zagospodarowania terenów poprzemysłowych właśnie pod tym względem, z uwzględnieniem krajobrazu.
– W krajobrazie ważne jest to, że myślimy o nim w sposób systemowy, staramy się zrozumieć, jakiego rodzaju elementy go tworzą i w jaki sposób są one ze sobą powiązane. Weźmy dla przykładu hałdy pogórnicze. Czasami wcale nie musimy wiele ingerować w taki obiekt, ponieważ hałdy często samoistnie się transformują, stają się ciekawymi miejscami, oferując nam różne formy spędzania czasu wolnego, spacery lub jazdę na rowerze. W sąsiednich Czechach wiele ostrawskich hałd stało się punktami widokowymi. Nam świetnie udała się rewitalizacja terenów poprzemysłowych kopalni Katowice w sąsiedztwie Spodka. Zaadaptowano je m.in. na obiekty związane z kulturą, która wiele wnosi do rozwoju miasta – zwrócił uwagę prof. Marcin Spyra, pracownik naukowy Uniwersytetu Ostrawskiego oraz Uniwersytetu Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze.
Wracając zaś do działań związanych z gromadzeniem danych o terenach pogórniczych, to w ramach projektu OPI-TPP3 planowane jest zinwentaryzowanie kolejnych i wzbogacenie bazy obecnych 10 tys. ha terenów poprzemysłowych (ok. 600 obiektów) do ponad 15 000 ha (ponad 1000 obiektów). W nowej bazie znajdą się tereny po zakończonej działalności górniczej głębinowej i odkrywkowej, ale też hutniczej, energetycznej, chemicznej oraz tereny trwale przekształcone. Tak rozbudowany system ułatwi analizy zmian zagospodarowania terenów po dawnej działalności przemysłowej oraz pozwoli zweryfikować, czy inwestycja na danym terenie ma szanse przynieść zysk.
Przywracanie terenom pogórniczym walorów użytkowych jest kluczowe dla transformacji regionu, a wykorzystanie doświadczenia naukowców z GIG, wynikającego z wieloletniej współpracy z kopalniami węgla kamiennego, zmagającymi się z wieloma zagrożeniami naturalnymi i środowiskowymi, jest naturalnym elementem tego procesu.
Projekt jest realizowany w ramach programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
