W Kopalni Soli Wieliczka, pod czujnym okiem pracowników Departamentu Energomechanicznego i Infrastruktury Podstawowej Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach, ruszyła modernizacja zabytkowego szybu Kościuszko. Co ciekawe, blisko 60 mln zł na zabezpieczenie szybu pochodzi z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Prace zapewnią dalszą bezpieczną eksploatację szybu – kluczowego elementu infrastruktury kopalni. Całkowity koszt przedsięwzięcia wynosi ponad 96 mln zł.
Szyb Kościuszko to najbardziej na zachód wysunięty szyb Kopalni Soli Wieliczka, pełniący m.in. funkcje wentylacyjne, transportujący do podziemi podsadzkę oraz mieszaniny uszczelniające. W szybie są zabudowane rurociągi odprowadzające wody dopływające do wyrobisk kopalni. Modernizacja szybu Kościuszko o głębokości niemal 300 m skoncentruje się na zabezpieczeniu obiektu oraz likwidacji i podsadzeniu wyrobisk górniczych w jego otoczeniu. Inwestycja będzie podzielona na trzy etapy: wykonanie dokumentacji projektowej, prace w szybie i zabezpieczenie najniżej położonego terenu oraz podsadzanie wyrobisk w filarze szybu.
To naprawdę pilne zadanie
Szyb Kościuszko jest głównym szybem wentylacyjnym wielickiej kopalni z infrastrukturą techniczną niezbędną do funkcjonowania całego obiektu. Dzięki zabudowanym w nim rurociągom głównego odwadniania kopalni i przepompowniom wydobywane są na powierzchnię wody zasolone z wycieków kopalnianych. Modernizacja obiektu przywróci mu funkcję transportową i komunikacyjną. Zabudowany zostanie górniczy wyciąg szybowy awaryjno-rewizyjny. Górnicy opuszczą nim podziemia kopalni w sytuacji zagrożenia, a na co dzień będzie wykorzystywany do transportu do podziemi materiałów.
Modernizacja Kościuszki jest pilnym przedsięwzięciem. Wybitnie niekorzystne środowisko wewnątrz szybu powoduje szybką korozję metalowych elementów zbrojenia oraz betonu bazującego na cementach portlandzkich. Korozji sprzyja wysoka wilgotność powietrza (szyb wydechowy), która wynosi nawet 70 proc. w kanale wentylacyjnym pod zrębem szybu. Na szybkie tempo destrukcji stalowego wyposażenia wpływa też duża zawartość w zużytym kopalnianym powietrzu koloidalnych cząstek chlorku sodu.
Przedsięwzięcie, które obejmuje wykonanie tych robót, jest warte 96 436 865 zł i uzyskało wsparcie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w wysokości 59 977 970 zł. Dofinansowanie ze strony NFOŚiGW pozwoli na wykonanie niezbędnych robót remontowych i modernizacyjnych, co zapewni bezpieczeństwo zarówno w samej kopalni, jak i w obiektach znajdujących się w jej otoczeniu.
Najpierw Józef, potem Kościuszko
Warto wiedzieć, że Kościuszkę wydrążono w 1790 r. pod kierownictwem radcy Lebzelterna i obudowano drewnianymi balami. Swoje pierwotne miano szyb otrzymał na cześć cesarza Józefa II Habsburga. Wyrobisko dotarło do głębokości nieco ponad 297 m. W pierwszej połowie XIX w. wyodrębniono w nim dwa przedziały wyciągowe oraz jeden drabinowy. W 1869 r. szyb otrzymał parową maszynę wyciągową, która zastąpiła dotąd pracujący nad wyrobiskiem kierat. Urządzenie dodatkowo napędzało „maszynę wodociągową”, tj. pompę odwadniającą.
Jak informuje Kopalnia Soli Wieliczka, początek XX w. przyniósł kolejne unowocześnienia – w latach 1900-1903 postawiono nowy budynek nadszybia i zamontowano w nim nową maszynę parową. W 1903 r. Józefem zaczęto transportować piasek podsadzkowy. Wkrótce potem (1907-1912) zainstalowano w nim rurociągi doprowadzające wodę do komór ługowniczych. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej modernizacji doczekała się maszyna wyciągowa – wyposażono ją w dodatkowy cylinder (1908). Do 1914 r. gotowy był kanał wentylacyjny, przebudowano też zbrojenie przedziałów szybowych.
W wyniku Wielkiej Wojny Polska powróciła na mapy Europy, a szyb Józef mógł wreszcie stać się szybem Kościuszki (w czasie okupacji hitlerowskiej był to „Szyb nr 1”). Na rok przed wybuchem II wojny światowej wyrobisko zaczęła obsługiwać maszyna wyciągowa z elektrycznym napędem z systemem Leonarda. Po 1945 r. Kościuszko miał już głębokość nieco ponad 300 m. Wyjąwszy murową strefę przypowierzchniową (jednocześnie fundament wieży szybowej), na całej długości zabezpieczała go obudowa wieńcowa z drewnianych bali. Kościuszkę obsługiwał dwuklatkowy wyciąg, był też przedział drabinowy.
Rekordowa liczba turystów
Pierwsza współczesna przebudowa szybu datuje się na końcówkę lat 40. XX w. Zabrano się wówczas za rozbiórkę drewnianej obudowy, zmieniono też profil górnej części wyrobiska z prostokątnego na beczkowy. Kolejne roboty objęły Kościuszkę już w latach 80. i 90. Wykonano wtedy m.in. betonową obudowę głowicy, wymieniono zbrojenie szybu na stalowe, wykonano obudowę z betonitów szybowych poniżej rejonu poziomu II wyższego, postawiono nową wieżę wyciągową i nowy budynek nadszybia i maszyny wyciągowej.
Idea przywrócenia Kościuszce funkcji komunikacyjnych na nowo została poruszona w 2006 r. Sukcesywnie szyb ten zaczął skupiać w swoim sąsiedztwie zadania związane z ochroną zabytkowych podziemi. W 2013 r. Kościuszkę w strefie górnego odcinka zabezpieczono ekranem przeciwfiltracyjnym – w ten sposób zamknięto drogę do szybu wodom pochodzącym z warstwy kurzawkowej. Ważną inwestycją była wymiana wentylatorów w 2015 r. Urządzenia WOK-2 (zamontowane w 1984 r.) ustąpiły miejsca nowoczesnym wentylatorom dAL16-1100 V firmy Korfmann.
Warto wiedzieć, że Kopalnia Soli Wieliczka w 2024 r. zanotowała blisko 1,73 mln turystów i jednocześnie wzrost liczby zwiedzających o 14 proc. w porównaniu z 2023 r.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
