W każde Boże Narodzenie do bazyliki Ojców Franciszkanów w Katowicach-Panewnikach tłumnie ściągają miłośnicy szopek z kraju i zagranicy, aby ujrzeć to swoiste cudo. W pasterkę w bazylice panuje taki tłok, że trudno się dopchać przed główną nawę.
Kiedyś, dawno temu, stajenka usytuowana była przed ołtarzem św. Antoniego. Do prezbiterium przeniósł ją jeszcze w latach trzydziestych brat Fabian. Nieznany jest natomiast twórca figur wykonanych z drewna i palonej glinki. Bazylika została erygowana w 1908 r., więc pierwsze rzeźby musiały pojawić się właśnie wtedy.
Najprawdopodobniej to właśnie św. Franciszek z Asyżu w 1223 r. urządził pierwsze misterium bożonarodzeniowe w skalnej grocie w Greccio. To wydarzenie – jak podają franciszkanie z Panewnik – zapoczątkowało piękną tradycję budowania monumentalnych szopek w świątyniach franciszkańskich i w całym Kościele. Początek szopki w Panewnikach, zależnie od źródła, datuje się na 1908 lub 1913 r. Pierwszym budowniczym był brat Ubald Miera, a najwcześniejsze żłóbki były ustawiane po prawej stronie kościoła – w miejscu dzisiejszego ołtarza św. Antoniego. Były one bez tła. W 1926 r. szopka uległa powiększeniu i zmianie. Dzięki zawieszeniu kotary, na której przedstawiona została Jerozolima, dodano głębi perspektywie. Lata trzydzieste przyniosły kolejne zmiany. Ze względu na nowo powstały ołtarz św. Antoniego, szopka została przeniesiona na lewą stronę kościoła. W tym samym czasie zmieniła się także sceneria, w której rozgrywało się Boże Narodzenie – jasne niebo zostało zastąpione nocnym, gwieździstym nieboskłonem. W 1947 r. przeniesiono szopkę do głównego ołtarza, a w 1981 r. przywieziono oryginalną figurę Dzieciątka z Betlejem. Następcą br. Ubalda był br. Fabian Frytz, a później budowniczym szopki został Franciszek Falkus – podają źródła.
Każdego roku panewnicki żłóbek zadziwia wiernych nowym wystrojem. Raz wyobraża skalną grotę, innym razem drewnianą stajenkę. Ruchomych figur jest coraz mniej. Z dawnych lat pozostały jedynie: młyn, dzwonnik oraz postacie aniołów. Ostał się również stukilowy wielbłąd, którego trzeba wciągać na rusztowaniu.
Wysoka na pięć pięter stajenka w Panewnikach to prawdziwe wyzwanie dla projektanta i wykonawców. Niebo ma 5,20 m wysokości i 12,40 m szerokości, panorama 6 m wysokości i 15 m szerokości. Cały żłóbek od szczytu nieba do posadzki liczy 18 m i ma szerokość 15 m. Każdego roku trzeba na nowo piłować drewno i instalować oświetlenie.
– Jeszcze kilka lat temu stajenka zajmowała tylko prezbiterium, ale zdecydowaliśmy się wyjść na obie nawy boczne. Postacie aniołów zostały ulokowane nie w przestrzeni, ale osadziliśmy je na skały. To symbol bratania się nieba z ziemią – uchyla rąbka tajemnicy Paweł Jałowiczor, artysta z Jaworzynki-Trzycatka, który od lat projektuje, a następnie kieruje budową stajenki.
Pomaga mu grupa bliskich współpracowników, wśród których sporo jest emerytowanych górników kopalni Wujek i zlikwidowanej już KWK Śląsk.
Pomysł na nową inscenizację zwykle rodzi się jeszcze w lutym, przy rozbieraniu starej. Budowa startuje wraz z początkiem adwentu.
Do budowy całej scenerii żłóbka wykorzystuje się ok. 120 różnych figur: drewnianych, gipsowych i z masy żywicznej, również wypchane zwierzęta oraz wiatraki, młyn, studnię, szyb górniczy, domki, ogniska, drewniane ogrodzenie, choinki, mech leśny i inne, ponadto setki żarówek i ok. 2 km przewodów elektrycznych. Najstarsze figury – pastuszek i kobieta z dzbanem, według ustnych przekazów liczą ok. 130 lat. Figury są różnej wysokości. Największe mierzą 150 cm.
– W ciągu roku wiele czasu poświęcam na ich konserwację. Nie ze wszystkich korzystam każdego roku. Chodzi o to, by nie zanudzać ludzi jedną i tą samą scenerią – wyjaśnia Jałowiczor.
– O, tam ustawiamy postacie aniołów. Trzeba dokładnie sprawdzić, czy posadowienie jest mocne. Nie może dojść do żadnej wpadki – kierujący budową wydaje kolejne polecenia.
Tego, gdzie staną w tym roku najbardziej popularne figury, zdradzić nie zamierza.
– Niech każdy sam poszuka. Szczegóły znane będą wszystkim już w pasterkę. Wystarczy przyjść – zachęca projektant.
Jak poinformował nas brat Euzebiusz Skorupa OFM, dyrektor Franciszkańskiego Centrum Medialnego, nowością w tegorocznej stajence będzie jej tło przedstawiające drogę z Jerozolimy do Betlejem. Autorem tego projektu jest Tomasz Jędrczak.
Oprócz tradycyjnego żłóbka w bazylice można również zwiedzać żłóbek ruchomy. Ze żłóbka ruchomego można przejść na teren ogrodu klasztornego do żywego żłóbka, w którym atrakcją są żywe zwierzęta: kucyk, oślica, alpaki, bażanty, kaczki, kury, gołębie i świnki wietnamskie.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
