Zbliżająca się jesień i za nią zima mobilizuje wałbrzyskich bezrobotnych do zabezpieczenia sobie opału i związanych z tym dochodów. Władze miejskie, porządkowe, policja i służby państwowe prowadzą intensywne kontrole i likwidują wszelkie napotkane ich wyrobiska. Póki jednak istnieje bezrobocie i znacznej części mieszkańców tego regionu brakuje gotówki na zakup opału na zimę, dotąd niezależnie od wszelkich represji biedaszyby na tym terenie będą nadal popularne. Nawet wymiar sprawiedliwości zdaje sobie z tego sprawę, gdyż winnych za ten proceder na ogół skazuje na symboliczne kary w granicach 300 zł.
Biorąc pod uwagę, że dzienne wydobycie na jednego zatrudnionego wynosi ok. 1 tony, przy jego urzędowej cenie ok. 1200 zł za wydaje się być wielce opłacalne. Ze zbytem po połowie tej ceny nie ma żadnych trudności. Dla miasta, okolicznych parków i lasów jest to proceder wielce szkodliwy i wszelkie jego prześladowania w tym znajdują swoje uzasadnienie. Nie mniej, dopóki stopa bezrobocia w powiecie wałbrzyskim będzie w granicach najwyższych wskaźników w kraju wynoszących 12,5 proc., dopóty zwalczanie biedaszybów będzie prowadzone na zasadzie zabawy w złodziei i policjantów.
Dzisiejsza sytuacja wałbrzyskich biedaszybów przypomina samonapędzającą się spiralę przyczyn i skutków, które w konsekwencji zmierzają raczej do eskalacji, aniżeli zaniku tego rodzaju działalności. Od ponad 20 lat prowadzone przeciw nim represje należy ocenić, jako nieudane i zwalczające objawy, a nie ich przyczyny. Idąc tym tropem istnieje szansa nie na zlikwidowanie biedaszybów, ale w pierwszym etapie choćby na znaczne ich ograniczenie. Tą alternatywą może być obniżenie rachunków za energię dla dawnych osiedli górniczych, skąd wywodzi się kadra biedaszybów. Będą oni wtedy mniej zainteresowani nielegalnym wydobyciem węgla, którego sprzedaż może w tej sytuacji okazać się nieopłacalna.
Zakończenie procesu zatapiania wałbrzyskich kopalń nastąpiło w 2010 r. Szacunkowe obliczenia wskazują na wypełnienie podziemnych wyrobisk ilością około 100 milionów m sześc. wody. Przelewa się ona z sztolni „Fridrich – Wilhelm” do rzeki Płecznicy w ilości 10,8 m3/na minutę, czyli 180 l/s. Na wypływie jej temperatura wynosi ok. 10 st. C. Wynik ten nie wskazuje na możliwości geotermalne tej wody, jednak nie jest on charakterystyczny dla istniejących pod tym względem możliwości. Przede wszystkim dlatego, że na poziomie – 550 m (n.p.m) temperatura wody osiąga 25 st. C.
Innym rozwiązaniem, jakie proponują naukowcy z Wrocławskiej Politechniki, którzy nadzorowali zatapianie tych kopalń, jest odwiercenie w zatopionych szybach głębszych otworów do poziomu - 50 lub nawet – 150, które ujęły by te wody termalne. Koszt takiego otworu to ok. 2 - 3 ml złotych. Jak wylicza prof. Józef Sawicki zastosowanie pomp ciepła pozwoliłoby na uzyskanie końcowej temperatury w granicach ok. 60 st. C. Przy schłodzeniu tej wody o 15 st. C, na jej przepływie rurociągiem o średnicy 300 mm, uzyskano by moc ciepłowni 3,96 MW, co zapewniłoby energię cieplną dla około 1200 mieszkań na terenie Wałbrzycha.
Tę moc można by jeszcze bardziej zwiększyć poprzez pobór w okresie zimowym wody przekraczając jej zasoby dynamicznego dopływu, które z łatwością zostaną wyrównane w okresie letnim. Są to obliczenia i propozycje teoretyczne, których wykorzystanie choćby w części, dałoby czystą, ekologiczną i tanią energię dla Wałbrzycha.
Nie byłaby ona wbrew pozorom całkiem tania, bo wymagałaby inwestycji wykorzystujących ciepło wód kopalnianych. Sumując ich wątek finansowy, wydawane dotąd fundusze na represyjne ściganie przestępców z biedaszybów można bardziej sensownie wydać je na geotermię kopalnianą, która ma szansę na tanią energię dla jej mieszkańców i ograniczenie nielegalnego wydobycia węgla.
O tym, że wspomniane propozycje geotermalnego wykorzystania wód zatopionych kopalń są nie tylko teoretyczne, przekonuje nas daleko posunięty tego rodzaju program realizacyjny w Wielkiej Brytanii. Ocenia się, że jedna czwarta powierzchni tego kraju znajduje się nad dawnymi kopalniami węgla. Objętość wydobytego węgla porównuje się z równoważną objętością pustych przestrzeni pod ziemią. Na tej podstawie (po uwzględnieniu osiadania) szacuje się, że opuszczone kopalnie w Wielkiej Brytanii zawierają około 2 mld m sześc. wody o temperaturze, która stale wynosi około 12 - 16 st. C, a w niektórych przypadkach jest ona jeszcze wyższa.
Opuszczone kopalnie wydają się zatem niezwykle obiecujące ze względu na sieć zalanych chodników i szybów leżących na głębokościach do kilkuset metrów pod powierzchnią. Można być niemal pewnym, że przepływ wody niezbędny do głębokich otworów geotermalnych, istnieje także w tych zalanych podziemnych pustkach. Brytyjscy naukowcy oceniają, że gdyby z tej objętości odzyskać ciepło odpowiadające spadkowi o 4 st. C, można by uwolnić około 38 500 TJ ciepła. Te ostrożne szacunki mogą zapewnić wystarczającą ilość ciepła dla około 650 000 domów w całym kraju.
Oczywiście, tak niskie temperatury nie mogą być bezpośrednio wykorzystane do ogrzewania domów. Planuje się za pomocą pompy ciepła podnieść jej temperaturę do bardziej użytecznej wysokości 40 - 50 st. C. Korzystnym elementem jest bliskość tego źródła ciepła od jego konsumentów położonych nad dawnymi wyrobiskami górniczymi.
Pierwszy tego rodzaju projektu realizowany jest w gminie Durham w Wielkiej Brytanii. Związany jest on z budową wioski ogrodowej Seaham Garden Village, składającej się z 750 domów położnych nad zatopioną kopalnią węgla. Projekt realizuje firma, Tolent Construction we współpracy z gminą Durham i Urzędem Węglowym (The Coal Authority) który jest odpowiednikiem naszego Wyższego Urzędu Górniczego. Urząd ten udziela porad i wsparcie podobnym projektom w Wielkiej Brytanii. Na miejscu w Durham od dawna prowadzi on stację uzdatniania wody, która wypływa w ilości 100 – 150 litrów na sekundę z kopalni Dawson i odprowadzana jest do morza. Woda ta posiada stałą i naturalną temperaturę w granicach 18 – 20 st. C. W systemie tym istnieje potencjalna możliwość uzyskania 6 MW energii.
O ile w Wielkiej Brytanii jest to pierwszy tego rodzaju projekt, to na świecie działają już dwie tego rodzaju instalacje: od 1998 r., w Nowej Szkocji (Kanada) oraz od 2003 r., w Holandii.
Media Wielkiej Brytanii informują o mającym się odbyć seminarium internetowym „Wyjątkowa geotermalna możliwość gospodarcza w Szkocji w zakresie wód kopalnianych”. Przy tej okazji przypomina się, że około 7 milionów domów w Wielkiej Brytanii może wykorzystywać ciepło tych wód. Biorąc pod uwagę wzrost skupisk ludności wokół dawnych i istniejących społeczności górniczych w Wielkiej Brytanii, opuszczone i zalane kopalnie węgla są coraz częściej uznawane za potencjalne zasoby do produkcji energii cieplnej i magazynowania ciepła w wodach kopalnianych jako źródła energii.
W Szkocji potencjalna dostępność 600 km nieczynnych wyrobisk górniczych w Dolinie Midland (teoretycznie zaspokajających 8 proc. zapotrzebowania Szkocji na ogrzewanie domowe i do 40 proc. zapotrzebowania Glasgow na ciepło) mogłaby uczynić Szkocję światowym liderem w tym sektorze. Ciepło wody kopalnianej można ulepszyć za pomocą pomp ciepła i dostarczyć do domów i firm za pośrednictwem sieci ciepłowniczych.
W przypadku wykorzystania do magazynowania energii cieplnej kopalnie mogłyby stać się strategicznym wektorem niskoemisyjnym, magazynującym ciepło wytwarzane z nadwyżek energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, eliminując marnotrawne „opłaty za ograniczenia” i, co najważniejsze, pomagając zapewnić bezpieczeństwo energetyczne i rozwiązać kryzys energetyczny. Szkocja ma zarówno możliwości techniczne (firmy i inżynieria), zasoby naturalne (znacząca infrastruktura wydobycia węgla), jak i zaplecze naukowe, a także akademickie oraz ambicje, aby wykorzystać możliwości geotermalne wód kopalnianych.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
