Wybitny naukowiec i geolog, który jest bardziej znany za granicą niż w Polsce. To on dał fundamenty pod rozwój nowoczesnego górnictwa w odległym Chile, w którym z sukcesami działa KGHM Polska Miedź. To właśnie dolnośląski koncern w koprodukcji z TVP przygotował film dokumentalny pt. „Urodzony pod szczęśliwym minerałem” poświęcony Ignacemu Domeyce w 220. rocznicę jego urodzin. Film swoją telewizyjną premierę miał 16 listopada.
W produkcji udział wzięli m.in. potomkowie Domeyki, którzy także uczestniczyli w specjalnym pokazie przedpremierowym, który odbył się w październiku w Zamku Ujazdowskim w Warszawie. Byli to: prawnuk Ignacego Domeyki, Jose Fernando Domeyko Perez z żoną Marią, jego córka Jacqueline Maria Dominga Domeyko Cassel oraz praprawnuczka geologa, Bernadita Sofia Domeyko Dobry z synem Francisco Pero Domeyko. Potomkowie naukowca odwiedzili także Zakłady Górnicze Lublin, gdzie zjechali pod ziemię. Na zagranicznych gościach duże wrażenie zrobiły maszyny górnicze używane do wydobycia miedzi.
Powstanie i emigracja
Ignacy Domeyko był wybitnym badaczem i twórcą nowoczesnego przemysłu wydobywczego w Chile, które dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych górniczych krajów na świecie. Domeyko był naukowcem, geologiem i wieloletnim rektorem Universidad de Chile. Pozostawił po sobie dziesiątki prac naukowych. Jego imieniem nazwano wiele miejsc, w tym planetoidę i pasmo górskie w Chile. Co ciekawe, kordyliera Sierra Gorda znajdująca się na Atacamie, została tak nazwana przez samego Domeykę, który badał m.in. te obszary.
Domeyko urodził się w lipcu 1802 r. Już od najmłodszych lat interesował się mineralogią. W latach 1816-1822 studiował na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego. Za główny przedmiot zdawanego egzaminu magisterskiego obrał matematykę.
W czasie studiów udzielał się też w tajnej działalności politycznej. W 1819 r. został przyjęty do Towarzystwa Filomatów. Potem brał udział w powstaniu listopadowym. Po jego upadku musiał wyemigrować. Trafił do Niemiec, a potem Francji. We Freibergu zwiedził kopalnie srebra oraz Akademię Górniczą, słynną ze zbioru minerałów założonego przez Abrahama Wernera.
Student i rektor
We Francji poświęcił się studiom górniczym i w tym celu zapisał się do Ecole des mines de Paris. W 1837 r. Domeyko ukończył studia i podjął pracę w Alzacji, gdzie poszukiwał złóż rud żelaza dla mającej tam powstać huty. To wtedy otrzymał list od prof. Armanda Dufrenoya, w którym padła propozycja objęcia stanowiska wykładowcy chemii i mineralogii w Coquimbo w północnym Chile. Domeyko zgodził się natychmiast. Do jego obowiązków na uczelni należało prowadzenie wykładów wstępnych z fizyki i chemii, a następnie wykładów z głównych przedmiotów, czyli mineralogii i metalurgii. Jednocześnie wykonywał też analizy chemiczne zebranych przez siebie i nadesłanych przez właścicieli kopalń próbek kruszców. Domeyko zyskał uznanie władz, czego dowodem było mianowanie go sędzią górniczym, orzekającym jednoosobowo i ostatecznie. Z biegiem lat najważniejszą i najbardziej absorbującą Domeykę dziedziną działalności stała się praca nad organizacją nauki chilijskiej. Z pierwotnie istniejącego Universidad de Chile, będącego w istocie tylko organem zarządzającym słabo rozwiniętym szkolnictwem elementarnym, Domeyko stworzył nowoczesny uniwersytet na wzór Uniwersytetu Wileńskiego i uczelni niemieckich.
Od 1867 r. przez 16 lat był nieprzerwanie jego rektorem. W 1884 r. sędziwy uczony zdecydował się na podróż do kraju. W tym czasie Chile toczyło wojnę ze swymi północnymi sąsiadami – Peru i Boliwią. Chodziło o rejon Tarapaca, o którego znaczeniu przesądzały odkryte przez Domeykę złoża saletry. Podróż na Litwę wiodła przez Kraków i Warszawę. Przyjazd Domeyki stawał się wszędzie okazją do manifestacji. Z Litwy uczony wyjeżdżał do Paryża, Rzymu i Ziemi Świętej. Dwumiesięczna podróż powrotna do Chile wyczerpała jego siły. Zmarł 23 stycznia 1889 r. w Santiago. Śmierć Ignacego Domeyki okryła Chile żałobą.
Patron kopalń
Zasługi Domeyki na rzecz nauki doceniono na wiele różnych sposobów. Jedną z planetoid nazwano Domeyko. Od jego nazwiska utworzono nazwę minerału domeykit, jego nazwisko wykorzystano w nazwach dinozaurów, a także użyto w nazwie pająka Lycinus domeyko. Jest patronem kopalni złota w Złotym Stoku oraz należącej do KGHM kopalni miedzi Sierra Gorda w Chile.
Zakład ten jest jednym z głównych producentów miedzi w Chile, pracującym na złożu siarczkowym z mineralizacją miedzi, molibdenu i złota, które znajdują się w drobnych żyłkach. Sierra Gorda jest jednym z głównych aktywów zagranicznych w portfelu KGHM. Według danych Chilijskiej Komisji Miedzi, Cochilco Sierra Gorda SCM w ubiegłym roku uzyskała drugi najlepszy wynik we wzroście produkcji górniczej w kraju. W 2021 r. w stosunku do roku poprzedniego wzrosła zarówno produkcja miedzi płatnej, jak i zysk operacyjny.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
