Mundur to jeden z atrybutów, który świadczy o przynależności do górniczego stanu lub bycia docenionym przez jego członków. To na nim swoje miejsce mają medale i odznaczenia. Jednak w żadnym wypadku o ich lokalizacji nie może decydować loteria lub widzimisię właściciela munduru. Tu musi panować porządek. Warto o tym wiedzieć, wybierając się na barbórkowe uroczystości.
O hierarchii odznaczeń w górnictwie i w którym miejscu na mundurze mają one swoje miejsce, opowiada „Górniczej” Konrad Krupa, były górnik, przed którym odznaczenia górnicze nie mają tajemnic. Są bowiem jego pasją od 25 lat.
Wstążki w jednej linii
– Generalnie obowiązująca jest zasada, która mówi, że na lewej stronie piersi nosi się ordery i odznaczenia państwowe, a na prawej wyróżnienia resortowe, regionalne, organizacyjne itp. Ciekawostką jest fakt, że odznaki honorowe „Zasłużony dla Górnictwa PRL” i „Zasłużony dla Górnictwa RP” nadane przed rokiem 2001, nosi się na prawej stronie piersi, natomiast nadane po tej dacie – na lewej. Wyjątkiem, w odniesieniu do górnictwa, jest odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Górnik PRL” noszona na prawej stronie piersi. Obecnie kolejność noszenia najczęściej przyznawanych górnikom odznaczeń wygląda następująco: Order Odrodzenia Polski, Krzyż Wolności i Solidarności, Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny Krzyż Zasługi, Brązowy Krzyż Zasługi, Medal za Ofiarność i Odwagę, Złoty Medal za Długoletnią Służbę, Srebrny Medal za Długoletnią Służbę oraz Brązowy Medal za Długoletnią Służbę – wyjaśnia ekspert.
Warto także przypomnieć, że najwyższym rangą wyróżnieniem w polskim górnictwie był wspomniany tytuł honorowy „Zasłużony Górnik PRL”, równy rangą orderom. Tytuł ten był nadawany w latach 1955-1992, jednak jeszcze dziś bywa widywany na mundurach starszych członków górniczego stanu.
– W Polsce obecnie nie nadaje się odznaczeń o charakterze stricte górniczym, najwyższe rangą są odznaki honorowe „Zasłużony dla Górnictwa RP”, „Zasłużony dla Bezpieczeństwa w Górnictwie” oraz odznaka „Zasłużony dla Przemysłu Naftowego i Gazowniczego”, nadawana pracownikom górnictwa nafty i gazu. Nie ma przepisu określającego kolejność ich noszenia, a w takim przypadku nosi się je w kolejności nadania – mówi bytomianin.
Konrad Krupa wskazuje na jeszcze jedną – jego zdaniem – ważną regułę. Odnosi się ona do sposobu zawieszenia odznaczeń na mundurze.
– Górny skraj wstążek powinien tworzyć linię poziomą, a ilość orderów lub odznaczeń noszonych w jednym rzędzie powinna wynosić od dwóch do czterech. Jeśli ich liczba jest większa niż cztery, nosi się je w rzędzie tak, by zajęły szerokość czterech wstążek, przy czym drugi i kolejny order lub odznaczenie podkłada się częściowo pod wstążkę poprzedniego. Jeśli liczba orderów lub odznaczeń jest większa, należy je nosić w dwóch lub więcej rzędach, tak by górny rząd krył wstążki oraz połowę odznak zawieszonych w niższym rzędzie – tłumaczy i dodaje, że w razie wątpliwości najlepiej zajrzeć do odpowiednich przepisów.
Przede wszystkim szacunek
Źródłem informacji na temat kolejności i sposobu noszenia odznak, orderów, odznaczeń, medali jest Ustawa z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach. Jej uzupełnieniem jest rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 31 lipca 2007 r. w sprawie opisu, materiału, wymiarów, wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak, orderów i odznaczeń. Poza tym każdy z aktów prawnych, powołujących nowe wyróżnienie lub zmieniających zapisy dotyczące już nadawanych, zawiera informację o sposobie jego noszenia.
– Niestety dokumenty te nie obejmują już niektórych orderów i odznaczeń z czasów PRL, które nadal widoczne są na mundurach górniczych. Akty prawne, które regulowały sposób ich noszenia, w większości już nie obowiązują – wyjaśnia Konrad Krupa, który także wskazuje na najczęstsze błędy, jakie można znaleźć na mundurach. Przede wszystkim jest to przemieszanie odznaczeń i odznak.
– Często widuje się na przykład odznaki „Za długoletnią pracę w górnictwie” zawieszone na lewej stronie piersi. Innym z popularnych błędów jest noszenie odznak zakładowych lub organizacyjnych, zwłaszcza tych zawieszonych na wstążce, wraz z odznaczeniami państwowymi. Tego typu wyróżnienia należą do prawej strony munduru. Należy również pamiętać o tym, że odznaczenia rozmieszczone chaotycznie, nierówno, w sposób niemalże przypadkowy, nie licują z godnością munduru. Powinny być zamocowane równo, w linii. Kolejnym z błędów jest noszenie na mundurze odznak organizacyjnych, pół biedy jeśli jest to odznaka organizacji, do której należy osoba nosząca odznakę. Niestety, zdarza się i tak, że na mundurze widnieją odznaki będące pamiątką spotkań, otrzymane od członków innych organizacji. Na szczęście takie zwyczaje powoli odchodzą w niebyt – ocenia były górnik i kolekcjoner, który wskazuje jeszcze, że często zapomina się o tym, że mundur jest strojem uroczystym i jako taki, winien być traktowany z należnym mu szacunkiem.
– To chyba największy błąd – wskazuje.
Jego zdaniem w górnictwie można także zauważyć nowy trend w kwestii noszenia odznaczeń. Jest to podejście, które określa mianem minimalistycznego.
– Jeszcze nie tak dawno na mundurach można było zobaczyć ogromną wielorakość różnego rodzaju odznak, wyróżnień, znaczków organizacyjnych i plakietek. Obecnie coraz częściej zdarza się, że na mundurach w ogóle nie widzimy orderów, odznaczeń i innych wyróżnień, albo też widoczne są na nich jedynie symbole najważniejsze dla osoby go noszącej. Takim przykładem może być krzyż maltański, symbol ratownictwa górniczego – wyjaśnia.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
