Katarzyna Stala- Szlugaj: Cały proces przygotowania węgla do sprzedaży i sama jego sprzedaż może stanowić spore wyzwanie i być wąskim gardłem

- Co chwilę docierają informacje o kolejnych masowcach z węglem, które płyną albo już dopłynęły do polskich portów. Trudno jednak na razie ocenić, na ile cała ta operacja – a przypominam, że według informacji przekazanych przez rząd chodzi o zakup i sprowadzenie dodatkowych 4,5 mln t węgla – jest prowadzona z sukcese - zastanawia się w rozmowie z portalem netTG.pl dr hab. inż. KATARZYNA STALA-SZLUGAJ, prof. Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk. 

- Dziurę po rosyjskim węglu ma zasypać głównie węgiel sprowadzony drogą morską. Czy uda się kupić i sprowadzić tak dużą ilość węgla, o jakiej mówi rząd, w tym roku?
- Rzeczywiście, co chwilę docierają informacje o kolejnych masowcach z węglem, które płyną albo już dopłynęły do polskich portów. Trudno jednak na razie ocenić, na ile cała ta operacja – a przypominam, że według informacji przekazanych przez rząd chodzi o zakup i sprowadzenie dodatkowych 4,5 mln t węgla – jest prowadzona z sukcesem. Jest na to po prostu jeszcze zbyt wcześnie. Tym bardziej, że często nie ma pewności, czy konkretnymi statkami płynie zakontraktowany na rynku spotowym surowiec, który ma wypełnić lukę po węglu z Rosji, czy jest to węgiel, który został już np. wcześniej zamówiony w kontraktach terminowych.

Na pewno widać wzmożony ruch, jeśli chodzi o import węgla. Oprócz takich kierunków jak Kolumbia czy USA, widać też wyraźny wzrost importu węgla z Kazachstanu. Jeśli chodzi o jakość, to jest dobry surowiec, ale może pojawiać się tu pewne ryzyko, bo aby dopłynął do Polski statkiem, to musi przejechać najpierw tranzytem przez Rosję.

Niemniej jednak, abstrahując od wysokiej ceny węgla sprowadzanego drogą morską, to biorąc pod uwagę warunki rynkowe, możliwe jest sprowadzanie go w takiej ilości, o jakiej mówi rząd. Czy to się jednak uda – tego dowiemy się za kilka miesięcy. Trzeba przypomnieć, że standardowy kontrakt spot to czas realizacji wynoszący 90 dni. 

- Kupienie i sprowadzenie węgla to jedna kwestia. Coraz częściej słychać głosy, że wąskim gardłem może być tutaj przepustowość naszych portów, a następnie kolejne wyzwania logistyczne z dystrybucją tego węgla.
- Warto spojrzeć tutaj na dane dotyczące wyładunku węgla i koksu w polskich portach w ostatnich latach. W okresie od 2017 do 2020 r. według danych GUS te liczby wahały się od 6,7 do 10,4 mln t rocznie. Największe wolumenowo przeładunki miały miejsce w latach 2017-2018, a następnie zwłaszcza w okresie pandemii te liczby malały. Biorąc pod uwagę, że w 2020 r. (to ostatnie dane, bo danych z 2021 r. jeszcze nie ma) było to 6,7 mln t, to widać, że mamy spory zapas do tych najwyższych wartości z poprzednich lat. Oczywiście, jeśli nastąpi „spiętrzenie” dużej liczby transportów węgla w krótkim czasie, to może dojść do jakichś okresowych zatorów przy przeładunku importowanego węgla.

Natomiast w skali roku, jeśli chodzi o porty, to przyjęcie dodatkowo takiej ilości węgla nie powinno stanowić większego problemu. 

- Porty to początek całego łańcucha logistycznego.
- Tak, kolejnym elementem są koleje, bo w przypadku węgla to najbardziej efektywny sposób transportu tego surowca. Warto tu podkreślić, że w ostatnich latach PKP Polskie Linie Kolejowe realizowały bardzo intensywny program inwestycyjny związany z poprawą dostępu do największych portów, gdzie właśnie odbywa się wyładunek węgla, czyli do portów w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu. Te prace zostały już częściowo zakończone, a cały ten program ma zostać zakończony w przyszłym roku. To na pewno powinno przełożyć się na możliwości transportowe węgla. 

Trzeba również pamiętać, że węgiel wciąż należy do głównych grup towarowych, które przewozi się koleją w Polsce. W ostatnich latach zmieniał się tylko „kierunek” przewozu – z eksportu na import. Zawsze mieliśmy do tego infrastrukturę, choć rzeczywiście w ostatnich latach, jeśli chodzi o liczbę węglarek, to mieliśmy tutaj tendencję spadkową – w 2020 r. takich wagonów według danych GUS było 56 tys. sztuk. To oczywiście może być jakieś wyzwanie, ale raczej nie powinno mieć kluczowego znaczenia.

Warto tu również odnieść się do pojawiających się informacji dotyczących tego, że wagonów do przewozu węgla może brakować, bo mogą być wykorzystywane do przewozu zboża z Ukrainy. Z mojej wiedzy wynika, że jest to jednak inny typ wagonów. Oczywiście, jak się uprzeć, węglarki można wykorzystać do przewozu zboża luzem, jednak nie słyszałam o tego typu praktykach. Można transportować zboże w otwartych wagonach, ładując je do big bagów (przyp. red. – opakowania służące do przechowywania i transportu substancji sypkich). Jest to zresztą propozycja PKP Cargo, wtedy rzeczywiście część wagonów zostałaby zajęta. 

- Na którymś etapie będzie trzeba również posortować sprowadzony węgiel i dostarczyć go do składów opałowych.
- Kontrakty międzynarodowe dotyczą miałów węglowych i to głównie miały płyną do nas statkami. W tej ogólnej masie węgla znajduje się też jakaś część sortymentów średnich i grubych. To właśnie na te sortymenty czekają odbiorcy indywidualni. Natomiast, aby je uzyskać, ten węgiel trzeba najpierw posortować. Następnie węgiel musi trafić do składów opałów, gdzie ludzie będą mogli go kupić. Jeśli statkami płynie węgiel o wymiarach ziarna 0-50 mm, to najwyżej można z niego zrobić groszek i ewentualnie orzech.

Na tym ostatnim etapie, moim zdaniem, mogą się pojawić największe problemy. Na razie wiadomo, że węgiel do Polski sprowadzają państwowe spółki Węglokoks i PGE Paliwa. Czy one będą go też sortowały i na jakim etapie to się stanie – tego na razie nie wiadomo.

Przypomnę, że w przypadku węgla rosyjskiego, w północno-wschodniej Polsce mieliśmy całą związaną z tym infrastrukturę, łącznie z sortowniami tuż przy granicy przy przejściach kolejowych w Braniewie, Terespolu czy Kuźnicy Białostockiej. Kolejne pytanie dotyczy już samej sprzedaży tego węgla. Nie wiadomo, czy będą to robiły punkty sprzedaży węgla należące do spółek węglowych, czy sposób dystrybucji będzie jakiś inny.

Tutaj na razie mamy więcej pytań niż odpowiedzi. Cały proces przygotowania węgla do sprzedaży i sama jego sprzedaż może stanowić spore wyzwanie i być wąskim gardłem.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.