Coraz lepsze poznawanie dzieła śląskich noblistów staje się koniecznością, choćby tylko z tego powodu, że osiągnęli oni efekty, które do dzisiaj dobrze służą całej ludzkości.
Opisując prezentowane tu sylwetki śląskich noblistów korzystałem z trzech podstawowych źródeł. Przede wszystkim z opracowania Piotra Greinera – „Nobliści ze Śląska” wydanego przez Dom Współpracy Polsko – Niemieckiej w Gliwicach (2005) oraz z autobiograficznych tekstów noblistów prezentowanych przez portal internetowy The Nobel Prize oraz z popularnego portalu encyklopedycznego wikipedia.pl. Przedstawiamy sylwetkę Otto Sterna, fizyka, laureata Nagrody Nobla w 1943 r.
Otto Stern, noblista z Żor
Urodził się 17 lutego 1888 r. w Żorach w bogatej rodzinie żydowskiej. Cztery lata później rodzina przeniosła się do Wrocławia, pozostawiając interesy handlowe swojemu przedstawicielowi (plenipotentowi). W 1906 zdał maturę w słynnym wielowyznaniowym gimnazjum św. Jana (Johannesgymnasium) przy Paradiesstrasse 3 (obecnie Worcella 3).
Tego samego roku rozpoczął studia na uniwersytecie Wrocławskim ze specjalnością chemii fizycznej. Naukę uzupełniał na uniwersytetach we Freibergu i w Monachium. Studia ukończył w 1912 roku pracą doktorską.
Z polecenia wrocławskiego chemika (również noblisty) Fritza Habera podjął pracę naukową w Pradze, jako asystent wolontariusz Alberta Einsteina, który w tym czasie kierował katedrą fizyki teoretycznej na Niemieckim Uniwersytecie w Pradze. Już po kilku miesiącach wraz z nim przeniósł się do Zurichu, gdzie nadal był jego asystentem Rok później obronił pracę habilitacyjną.
Od 1914 roku był wykładowca na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. Podczas pierwszej wojny światowej jak wielu innym naukowcom powierzono mu badania meteorologiczne dla potrzeb armii Po zakończeniu wojny w 1918 r. powrócił na Uniwersytet we Frankfurcie, gdzie jego szefem został Max Born. Z jego inicjatywy podjął prace eksperymentalne pomiarów molekuł.
W 1923 r. otrzymał profesurę na Uniwersytecie w Hamburgu, który za jego czasów, aż do 1933 r. był najlepszą uczelnia fizyki w Niemczech. Dzięki niemu Uniwersytet w Hamburgu stał się znanym ośrodkiem badań atomowych, molekularnych i jądrowych. Okres ten trwający 10 lat był najbardziej twórczy w jego życiu. Przeprowadzone przez niego eksperymenty dotyczące kwantowej natury materii wykazały jej falowy charakter.
Kolejnym jego odkryciem było w tym czasie określenie momentu magnetycznego protonu. Otto Stern otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki w 1943 r. za uznanie jego wkładu w rozwój metody wiązki molekularnej i odkrycie momentu magnetycznego protonu. Otrzymał aż 82 nominacje do tej nagrody, co było drugą liczbą w historii.
Po dojściu Hitlera do władzy w 1933 r, wyemigrował do USA i przyjął obywatelstwo amerykańskie. W czasie drugiej wojny światowej został w USA włączony do badań związanych z pracami nad konstrukcją broni nuklearnej. Był przeciwny ich wykorzystaniu dla celów militarnych. Z jego inicjatywy Albert Einstein opracował memorandum skierowane do władz USA ostrzegające o konsekwencjach globalnych wyniku rozprzestrzenienia broni atomowej.
Po ponad dwunastu latach pracy na Carnegie Mellon University przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Kalifornii. Jego hobby był film, któremu poświęcał swoje wolne chwile.
Zmarł też w kinie w dniu 17 sierpnia 1969 r. Został pochowany w Berkeley. Nigdy się nie ożenił. Jako młody człowiek lubił dostanie życie i taniec. Był także dobrym tenisistą i miał wielu przyjaciół.
Piotr Greiner napisał książkę „Otto Stern (1888-1969). Noblista z Żor”, która ukazała się w 1994 r. Decyzją Rady Miasta Żory z 30 lipca 2020 r. Otto Stern stał się patronem Miejskiej Biblioteki Publicznej.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
