- Pracodawcy często nie wiedzą, jakie wykształcenie lub praktyka są potrzebne do wykonywania czynności w ruchu zakładu górniczego – mówi w rozmowie z portalem netTG.pl Gospodarka i Ludzie ANNA GRABOWSKA, prawniczka z Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach.
Czy można już dziś ocenić, jakie skutki odniosła przeprowadzona w ubiegłych latach deregulacja zawodów górniczych?
W wyniku kilkuetapowej deregulacji zawodów górniczych, sytuacja prawna osób dozoru ruchu i kierownictwa ruchu w zakładach górniczych w zakresie kwalifikacji górniczych jest obecnie bardzo różna. Część z tych osób musi posiadać kwalifikacje w zakresie przygotowania zawodowego i doświadczenia zawodowego, a wymagania w tym zakresie są określone w przepisach Prawa geologicznego i górniczego (Pgg) oraz rozporządzenia w sprawie kwalifikacji w zakresie górnictwa i ratownictwa górniczego.
Ta grupa osób jest dodatkowo podzielona z uwagi na to, kto sprawdza spełnianie tych wymagań. Dla części osób posiadanie kwalifikacji, czyli spełnianie wymagań, stwierdza organ nadzoru górniczego po przeprowadzeniu egzaminu, np. dyrektor okręgowego urzędu górniczego dla osób dozoru ruchu w specjalności górniczej w podziemnych zakładach górniczych albo prezes Wyższego Urzędu Górniczego dla kierownika ruchu w tych zakładach górniczych. Dla pozostałych osób spełnianie wymagań sprawdza pracodawca, np. dla kierownika działu bezpieczeństwa i higieny pracy w podziemnych zakładach górniczych.
Zupełnie odrębną grupę stanowią osoby, które muszą posiadać przygotowanie zawodowe i doświadczenie zawodowe określone przez samego pracodawcę. Chodzi o wszystkie osoby dozoru ruchu w odkrywkowych i otworowych zakładach górniczych. Jest więc w tym względzie duża rozbieżność.
I to jest powodem wprowadzenia zmian do ustawy?
W takim stanie prawnym niestety powstało wiele problemów wokół kwalifikacji górniczych. Pracodawcy często nie wiedzą, jakie wykształcenie lub praktyka są potrzebne do wykonywania czynności w ruchu zakładu górniczego, albo jak oceniać spełnianie przez kandydata na osobę kierownictwa lub dozoru ruchu zakładu górniczego wymagań określonych w przepisach Pgg oraz rozporządzenia.
Powodem bywa brak odpowiedniej wiedzy pracodawcy w tym zakresie, bo przecież Pgg nie wymaga, by pracodawca znał się na prowadzeniu ruchu zakładu górniczego. Powodem bywa też optymalizacja kosztów – pracownik o niższych kwalifikacjach jest tańszym pracownikiem, więc niektórzy pracodawcy tak określają wymagania, aby zaoszczędzić… Niestety, w rezultacie pracodawcy określają takie przygotowanie zawodowe i doświadczenie zawodowe, które nie zapewnia bezpiecznego prowadzenia ruchu zakładu górniczego.
Ale pracownicy zakładów górniczych również nie są zadowoleni z efektów deregulacji. Dlaczego?
Ponieważ nie są w stanie kierować swoją karierą zawodową w górnictwie. Przede wszystkim podkreślają, że w przypadkach, gdy Pgg powierza pracodawcom kompetencje w zakresie kwalifikacji górniczych, brakuje jednolitych standardów w określaniu wykształcenia i praktyki przez poszczególnych pracodawców albo w ocenianiu wymagań, określonych w przepisach Pgg i rozporządzenia. W konsekwencji, sytuacja pracowników posiadających takie samo wykształcenie i praktykę różni się w zależności od pracodawcy.
Nie sprzyja to mobilności pracowników, co w sytuacji zmian w górnictwie stanowi dodatkowy czynnik zniechęcający do pracy w tym sektorze. Kwestia kwalifikacji górniczych jest niezwykle ważna również dla organów nadzoru górniczego. Osoby dozoru ruchu zakładu górniczego kierują zespołami pracowników i nadzorują ich pracę, a nawet mogą prowadzić samodzielnie ruch np. odkrywkowego zakładu górniczego, wobec czego istotne jest określenie właściwych wymagań w zakresie przygotowania zawodowego i doświadczenia zawodowego dla tych osób. Z opisanych powyżej względów, organy nadzoru górniczego postulowały wprowadzenie zmian w systemie kwalifikacji górniczych.
A konkretnie?
Kierując się koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego i pracowników zakładu górniczego, w odniesieniu do kwalifikacji górniczych zaproponowano, aby to ustawodawca określał kwalifikacje, jakie są obowiązane posiadać wszystkie osoby wykonujące czynności w ruchu zakładu górniczego lub zakładu. Jednocześnie, nazwy działów ruchu i specjalności w dozorze ruchu zakładu górniczego lub zakładu będą określone wprost w przepisach Pgg. Organy nadzoru górniczego będą stwierdzać posiadanie kwalifikacji górniczych w drodze świadectwa, po przeprowadzeniu egzaminu. W istocie proponowane zmiany stanowią powrót do sprawdzonych rozwiązań, obowiązujących przed dokonaniem deregulacji zawodów górniczych.
Jakie są spodziewane skutki tych zmian?
Dzięki proponowanym rozwiązaniom, wymagania w zakresie przygotowania zawodowego i doświadczenia zawodowego będą określone na poziomie zapewniającym prawidłowe wykonywanie czynności w ruchu zakładu górniczego lub zakładu, co wzmocni bezpieczeństwo ruchu. Wymagania te będą określane przez bezstronny organ, jakim jest ustawodawca, w przypadku Pgg, oraz minister właściwy do spraw gospodarki złożami kopalin w przypadku rozporządzenia w sprawie kwalifikacji w zakresie górnictwa i ratownictwa górniczego.
Wymagania będą publicznie dostępne (ogłoszone w Dzienniku Ustaw), dzięki czemu pracownicy zyskają pewność, jakie wymagania trzeba spełnić, aby móc wykonywać określone czynności w ruchu zakładu górniczego lub zakładu, i jaką ścieżkę wykształcenia lub praktyki obrać, by pokierować swoją karierą zawodową. Wymagania, z podziałem na rodzaje zakładu górniczego lub zakładu oraz rodzaje wykonywanych czynności, będą jednolite na terenie całego kraju i przejrzyste.
Sprawdzanie posiadania ww. wymagań przez organy nadzoru górniczego zapewni stosowanie na terenie całego kraju jednolitej wykładni przepisów Pgg dotyczących kwalifikacji górniczych. Egzamin sprawdzający posiadanie tych kwalifikacji będzie przeprowadzała bezstronna i kompetentna komisja egzaminacyjna, powołana przez organ nadzoru górniczego.
Spodziewacie się swobodnego przepływu pracowników pomiędzy zakładami górniczymi tego samego rodzaju?
Owszem, a z uwagi na wspomnianą możliwość uznawania praktyki – również pomiędzy zakładami górniczymi prowadzącymi działalność nawet różnymi metodami. Takie rozwiązania będą skutkować uelastycznieniem rynku pracy, co jest szczególnie ważne w sytuacji restrukturyzacji górnictwa.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
