Sosnowiec, Czeladź czy Tychy to miasta, które w większym lub mniejszym stopniu były lub są związane z górnictwem. Te relacje można znaleźć choćby w architekturze tych miast. To nie tylko dawne pokopalniane budynki, które zyskały drugie życie. To także górnicze lampki wzorowane na lampie Davy’ego, które można uznać za symbole związku tych miast z węglem kamiennym. Takie odniesienia znajdziemy nie tylko w Polsce. Pomnik w postaci lampki Davy’ego jest m.in. umieszczony przed stadionem klubu AFC Sunderland, któremu przez lata kibicowali górnicy pracujący w kopalniach fedrujących w tym regionie Anglii.
O związkach Sunderland AFC z górnictwem przypomina lampka znajdująca się przed wejściem na stadion. Zdj.: Wikimedia, Rob Bishop, CC2.0
Sama lampka została wynaleziona w XIX w. Jej twórcą był brytyjski fizyk i chemik sir Humphry Davy. Lampka była zasilana benzyną i umożliwiała wykrywanie metanu w atmosferze kopalnianej. Pierwszy jej test odbył się w 1816 r. w kopalni Hebburn. Znajdowała ona powszechne zastosowanie jeszcze w drugiej połowie XX w.
Przypomina o bohaterach z Wujka
Lampka w Tychach została zamontowana na Osiedlu A, które zbudowano w latach 1951-1955 dla rodzin górniczych. Warto przy tym wspomnieć, że w pobliskich Lędzinach w 1952 r. zaczęła funkcjonować kopalnia Ziemowit, a w nieco dalej położonych Łaziskach Średnich fedrowała już od lat KWK Bolesław Śmiały. Lampka została uruchomiona w latach 60. ubiegłego stulecia. Ząb czasu nadgryzł ją jednak i koniecznością stało się jej odnowienie. Ponownie zaświeciła w 2009 r. Tak jest do dziś i jest uruchamiana wraz z systemem oświetlenia ulicznego. Cztery lata temu poświęcono ją pamięci dziewięciu górników z Wujka. Natomiast w lipcu br. z inicjatywy tyskiej radnej Aleksandry Wysockiej-Siembigi, na pamiątkowej tablicy znalazły się nazwiska górników zamordowanych w czasie pacyfikacji kopalni w grudniu 1981 r.
Lampki-pomniki upamiętniają także górników i kopalnie w Czeladzi i Sosnowcu. W sierpniu 2016 r. na placu Viannaya u zbiegu ulic Nowopogońskiej, Francuskiej i 27 Stycznia na czeladzkich Piaskach pojawił się taki nietypowy monument o wysokości czterech metrów. Oficjalnie do użytkowania został oddany we wrześniu.
„Lampa, nazwa placu i bryła węgla w fontannie ma przypominać kopalnię Czeladź i jej budowniczych. To dzięki kopalni i jej francuskim właścicielom powstało do dziś piękne osiedle górnicze i cała dzielnica Piaski. Górnicza lampa to także hołd dla wszystkich górników, którzy przez ponad 100 lat, narażając swoje życie, ciężko pracowali na dole dla dobra swoich rodzin, ale także dla dobra naszej małej ojczyzny” – wyjaśnił na Facebooku burmistrz Czeladzi Zbigniew Szaleniec.
Historia lampy na Osiedlu A w Tychach sięga lat 60. XX wieku. Zdj.: Wikipedia
Historia kopalni Czeladź sięga 1858 r. Od 1879 r. jej właścicielem było francuskie Towarzystwo Akcyjne Kopalń Węgla Czeladź. Samodzielnie zakład funkcjonował do końca 1972 r. Od 1 stycznia 1973 r. po połączeniu z sąsiednią kopalnią Milowice funkcjonował jako KWK Milowice-Czeladź. Ją z kolei od 1 stycznia 1976 r. włączono do KWK Czerwona Gwardia (wcześniej i potem Saturn), gdzie funkcjonowała jako Ruch III do czasu likwidacji kopalni w połowie lat dziewięćdziesiątych.
Lampka na Barbórkę
Sosnowiec – sąsiadujący z Czeladzią – także wykorzystał symbolikę górniczej lampki do upamiętnienia pracowników przemysłu wydobywczego. Z okazji Barbórki w 2016 r. taki monument stanął w dzielnicy Niwka, gdzie przez lata funkcjonowała kopalnia Niwka, a potem Niwka-Modrzejów. Zakład zakończył wydobycie w 1999 r.
Lampa stanęła przy ul. Wojska Polskiego w rejonie dawnego wjazdu do kopalni. Teraz tą drogą można dotrzeć do Sosnowieckiego Parku Naukowo-Technologicznego, który działa od 2012 r. Na jego potrzeby zaadaptowano dawne kopalniane budynki, dając im szansę na drugie życie.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Tlenku węgla a nie metanu.