Przemysł kosmiczny stwarza wielkie możliwości, które na Podkarpaciu chcą wykorzystać

- Zdefiniowanie inteligentnych specjalizacji dla województwa podkarpackiego wyznaczyło kierunki badań naukowych i kreowania innowacji, a przez to stały wzrost potencjału gospodarczego - powiedział w rozmowie z portalem netTG.pl Gospodarka i Ludzie  dr hab. inż. Adam Marciniec, profesor Politechniki Rzeszowskiej, dziekan Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa.

Politechnika Rzeszowska nosi imię inż. Ignacego Łukasiewicza, założyciela pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, wynalazcy lampy naftowej, pioniera przemysłu naftowego w Europie, który pochodził i pracował na Podkarpaciu. Jakie ma on znaczenie dla rozwoju polskiego i podkarpackiego przemysłu?

Pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej dała początek przemysłowi naftowemu. Jej założyciel, Ignacy Łukasiewicz wynalazł lampę naftową, która zainspirowała do poszukiwań doskonalszych rozwiązań z wykorzystaniem gazu, a później elektryczności. Ropa naftowa to jeden z najważniejszych surowców we współczesnym świecie, obecnie trudno sobie wyobrazić, jak moglibyśmy funkcjonować, gdyby nagle jej zabrakło. Jest ona wykorzystywana przede wszystkim w transporcie oraz przemyśle.

Przemysł naftowy narodził się na Podkarpaciu, w Bóbrce koło Krosna. Pierwszą kopalnię ropy naftowej na świecie założyli na Podkarpaciu w 1854 r. Ignacy Łukasiewicz, Karol Klobassa-Zrencki i Tytus Trzecieski. Jej powstanie pozwoliło wzbogacić się nie tylko jej założycielom, ale również lokalnej społeczności. Wielu mieszkańców znacznie poprawiło swoją sytuację materialną dzięki pracy w Bóbrce. Region zaczął się dynamicznie rozwijać. Kilkadziesiąt lat po śmierci założycieli kopalni, została ona przejęta przez koncern naftowy Małopolska.

Wraz z rozwojem tego przemysłu rozwijał się także przemysł oświetleniowy wykorzystujący naftę jako paliwo. Obecnie mamy energooszczędne żarówki, halogeny, diody LED. Dawniej do oświetlania wykorzystywano świece i lampy naftowe. Krosno jest dziś najważniejszym na świecie spadkobiercą tradycji wytwarzania lamp naftowych. Twórcy przemysłu naftowego prowadzili szeroką działalność charytatywną i prospołeczną, wspierali powstawanie nowych inicjatyw i rozwój społeczności lokalnych. Postanowili także włączyć się w działanie Towarzystwa Zaliczkowego, które powstało w Krośnie w 1874 r. i zajmowało się udzielaniem kredytów i pożyczek. Finansowego wsparcia mogli w nim szukać drobni przedsiębiorcy i rzemieślnicy.

W Jedliczu koło Krosna jest jeszcze czynna rafineria, która powstała na początku XX w. Produkowano w niej m.in. naftę, benzynę, tzw. olej niebieski, parafinę i asfalt. Dobry stan istniejącej techniki rafinerii pozwalał również na eksport produktów do Belgii, Francji, Holandii czy Niemiec. Od 1999 r. większościowym udziałowcem Rafinerii Nafty Jedlicze jest koncern PKN Orlen.

Gdzie obecnie, poza przemysłem naftowym, absolwenci uczelni znajdują pracę?

Zdefiniowanie inteligentnych specjalizacji dla województwa podkarpackiego wyznaczyło kierunki badań naukowych i kreowania innowacji, a przez to stały wzrost potencjału gospodarczego, który jest dostrzegany przez krajowych i zagranicznych inwestorów. Podkarpacie możemy zaliczyć do regionów o wyróżniającym się potencjalne naukowo-badawczym, szczególnie w zakresie technologii z obszaru lotnictwa, mechaniki i budowy maszyn, mechatroniki, automatyki i robotyki, budownictwa, biotechnologii, inżynierii chemicznej i procesowej, inżynierii materiałowej, inżynierii środowiska, transportu, elektrotechniki, informatyki, elektroniki i telekomunikacji.

Lotnictwo i kosmonautyka, motoryzacja, informatyka i telekomunikacja, a także jakość życia to obszary, które wytyczają drogę gospodarczego rozwoju regionu. Są to również dyscypliny naukowe i kierunki kształcenia, które prowadzimy na Politechnice Rzeszowskiej. Nasi absolwenci bez trudu znajdują pracę w różnych gałęziach gospodarki, m.in. w przemyśle lotniczym, motoryzacyjnym, chemicznym, IT. Dyplom ukończenia naszej uczelni jest ceniony przez pracodawców, a nasi absolwenci piastują ważne stanowiska w instytutach naukowych, wielkich koncernach oraz przedsiębiorstwach. Coraz bardziej otwierają się też dla nich rynki europejskie, gdzie zapotrzebowanie na kadrę techniczną jest ogromne.

Dziś Podkarpacie to głównie zagłębie przemysłu lotniczego.

Początki przemysłu lotniczego na Podkarpaciu sięgają 1920 r. Obecnie wytwarza się tu aż 90 proc. polskiej produkcji lotniczej, działa tu ponad 100 przedsiębiorstw z branży motoryzacyjnej, a także powstają zaawansowane technologie teleinformatyczne. Przedsiębiorczość regionu podkreślana jest przez prężnie rozwijający się przemysł lotniczy. Dzięki współdziałaniu wielu podmiotów, w tym także Politechniki Rzeszowskiej, powstała tu Dolina Lotnicza, największy klaster firm lotniczych w tej części Europy. Obecnie zrzesza ponad 160 organizacji, zatrudnia ponad 28 tys. pracowników i cały czas przyciąga nowych inwestorów. Potencjał Doliny Lotniczej został doceniony przez międzynarodowe przedsiębiorstwa, m.in. Pratt&Whitney, Sikorsky Aircraft a Lockheed Martin Company, Siemens czy Safran Transmission Systems.

Na Podkarpaciu działają też Wschodni Sojusz Motoryzacyjny czy Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej (Klaster IT). Zapewnia to przedsiębiorcom np. lepszy dostęp do innowacyjnego know-how, możliwość wymiany doświadczeń i informacji o rynku, a przez to rozwój firm. Politechnika Rzeszowska nie tylko kształci kadry na potrzeby tych firm, ale również aktywnie współpracuje z przemysłem, realizując badania na zlecenie i wdrożenia, opracowując patenty i wynalazki.

Jednak na Podkarpaciu coraz bardziej myśli się o kosmosie…

W ostatnim czasie w obecności przedstawicieli Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Ministerstwa Aktywów Państwowych został podpisany list intencyjny, który daje możliwość utworzenia klastra kosmicznego na Podkarpaciu i realizacji projektu Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi. Jego głównym celem jest rozbudowa krajowych kompetencji w obszarze technologii kosmicznych i technik satelitarnych przy udziale sektora komercyjnego i naukowego. Sygnatariuszami listu byli: Województwo Podkarpackie, firma EXATEL SA, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza oraz Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu. Głównym zadaniem interesariuszy listu będzie współpraca w przygotowaniu w ramach Krajowego Planu Odbudowy wniosku aplikacyjnego dotyczącego stworzenia Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi. Będzie on tworzony przy współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej, które będzie jednym z beneficjentów wypracowanych technologii. Efektem projektu będzie stworzenie pierwszej polskiej konstelacji satelitów obserwacyjnych.

Siłą polskiego klastra kosmicznego ma być wykorzystanie potencjału naukowo-badawczego polskiej nauki, dlatego wśród podmiotów podpisujących list intencyjny znalazły się dwie jednostki naukowe, w tym Politechnika Rzeszowska. Projekt Satelitarny System Obserwacji Ziemi oraz klaster kosmiczny będą mieć wpływ na wzrost gospodarczy w obszarze technologii kosmicznych i technik satelitarnych, pozwolą również wzmocnić suwerenność i bezpieczeństwo kraju w zakresie obrazowania jego terytorium. Przyczynią się też do tworzenia miejsc pracy i nowych usług w zakresie obserwacji satelitarnej Ziemi. Wzmocnią sektor startupów oparty m.in. na analizie danych satelitarnych przez zwiększenie dostępności do nich. Projekt będzie oddziaływał na systemy wprowadzające cyfrowe zmiany w społeczeństwie, gospodarce i administracji publicznej.

W realizację najważniejszych prac w projekcie Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi oraz w inne zadania, które wynikną z bieżącej działalności klastra kosmicznego, zaangażowanych będzie wiele jednostek Politechniki Rzeszowskiej posiadających odpowiedni potencjał i kompetencje. Na Wydziale Budowy Maszyn i Lotnictwa dwie wiodące jednostki w zakresie zagadnień lotniczych – Katedra Awioniki i Sterowania oraz Katedra Inżynierii Lotniczej i Kosmicznej, planują znacząco wesprzeć aktywności dotyczące zagadnień naukowych związanych z kosmosem. Wynika to z potrzeby rozbudowy potencjału wydziału, umożliwiającego wzrost zaangażowania w prace naukowo-badawcze w obszarze techniki kosmicznej. Obie Katedry od wielu lat prowadzą działalność naukowo-badawczą oraz dydaktyczną związaną z techniką lotniczą, a obecnie rozszerzają obszar badań o tematykę techniki kosmicznej. Zaplecze badawcze i laboratoryjne jednostek jest przystosowane do projektowania i badania m.in. systemów aerokosmicznych. Przemysł kosmiczny stwarza wielkie możliwości, które uczelnia chce wykorzystać, prowadząc badania i konstruując innowacyjne urządzenia. Jednym z planów naukowców jest stworzenie podkarpackiego sztucznego satelity.

Politechnika kształci nie tylko kadry dla przemysłu lotniczego, ale także – jako jedna z nielicznych uczelni – pilotów w Ośrodku Kształcenia Lotniczego.

Rozwijające się prężnie w latach 70. lotnictwo komunikacyjne potrzebowało nowych kadr, a wprowadzane do eksploatacji samoloty nowej generacji stawiały przed tymi kadrami coraz wyższe wymagania. Skoncentrowanie przemysłu lotniczego w byłym województwie rzeszowskim, uczelni wyższej z kierunkiem lotniczym (Politechnika Rzeszowska) oraz lotniska komunikacyjnego o statusie międzynarodowym w Rzeszowie-Jasionka, przyczyniło się do lokalizacji Ośrodka w Jasionce koło Rzeszowa. Początkowo bazę OSPL-u stanowiły obiekty Aeroklubu Rzeszowskiego oraz tereny Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka, na których już w czerwcu 1977 r. odbyły się pierwsze loty szkolne na samolotach An-2. Natomiast w sierpniu 1981 r. odbyła się pierwsza promocja studentów Politechniki Rzeszowskiej, z których 21 studentów otrzymało licencje zawodowe.

Na mocy porozumienia zawartego 26 marca 1990 r. pomiędzy ministerstwem transportu i gospodarki morskiej, a ministrem edukacji narodowej majątek likwidowanego Ośrodka został przekazany Politechnice Rzeszowskiej i z dniem 1 kwietnia 1990 r. powołano Ośrodek Kształcenia Lotniczego(OKL), który od początku istnienia posiadał silnie rozbudowaną flotę szkoleniową. Podczas ponad 30 letniej historii przez OLK przewinęło się wiele typów samolotów: An-2, PZL-104 „Wilga”, PZL-110 „Koliber”, Mi-2, TB-9 „Tampico”, TB-20 „Trinidad”, M-20 „Mewa”, PA-28R-201 „Arrow”, PA-34 Seneca V. Ośrodek Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej jest jednostką, powołaną do kształcenia teoretycznego i praktycznego personelu lotniczego dla lotnictwa cywilnego. Szkolenie lotnicze studentów kierunku: lotnictwo i kosmonautyka, o specjalności pilotaż, odbywa się na wszystkich specjalnościach w ramach stacjonarnych studiów dwustopniowych na Wydziale Budowy Maszyn i Lotnictwa, jest zgodnie ze zintegrowanym programem szkolenia ATP(A)/Airline Transport Pilot (Aeroplane), spełniającym wymagania przepisów europejskich i zatwierdzonym przez prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

Absolwent kończy szkolenie lotnicze z licencją pilota samolotowego zawodowego CPL(A)/Commercial Pilot Licence (Aeroplane) z uprawnieniami do lotów według wskazań przyrządów na samolotach wielosilnikowych IR/ME (Instrument Rating/Multi Engine) oraz w załodze wieloosobowej MCC (Multi Crew Cooperation), jak również na określonych warunkach zaznamiające z samolotem o napędzie turboodrzutowym JOC (Jet Orentation Course). Uprawnienia składają się na tzw. „zamrożoną” licencję pilota samolotowego liniowego – ATPL(A) „frozen”, co daje możliwość podjęcia pracy pilota w przewozie lotniczym w kraju i za granicą. Szkolenie teoretyczne jest tak powiązane z programem studiów na Wydziale Budowy Maszyn i Lotnictwa, aby treści programowe spełniały zarówno wymagania MNiSW, EASA, jak i ULC.

Jak przebiega szkolenie przyszłych pilotów?

Szkolenie praktyczne na nowoczesnych samolotach i symulatorach lotu odbywa się w OKL i jest prowadzone przez własną kadrę oraz instruktorów z linii lotniczych, korzystającą z infrastruktury Ośrodka. W trakcie szkolenia student wylatuje ponad 150 godzin na samolocie w powietrzu oraz spędza 70 godzin na symulatorze lotu. Ośrodek posiada infrastrukturę szkoleniową zlokalizowaną na własnym lotnisku w sąsiedztwie międzynarodowego portu lotniczego Rzeszów-Jasionka. W latach 2009-2011 realizowano projekt „Rozbudowa i doposażenie Ośrodka Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza” o wartości 39 875 500 zł, finansowany z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Pozwolił on na rozbudowę infrastruktury: wykonanie utwardzonej drogi startowej długości 900 x 30 m, a także kontenerowej stacji paliw, drogi kołowania, hangaru, budynku na symulatory lotów. W ramach projektu dokupiono także 9 nowych samolotów oraz 2 symulatory lotu.

Czy wyposażenie bazy szkoleniowej pilotów odpowiada europejskim standardom?

Aktualna flota samolotowa OKL-u składa się z: siedmiu samolotów „Tampico” TB – 9, trzech „Piper” PA – 28 Arrow, trzech „Piper” PA – 34 Seneca V oraz jednego ZLIN – Z 242L. Naziemne urządzenia treningowe klasy FNPT II MCC „symulatory lotu” ALSIM ALX (2 szt.) doskonale sprawdzają się w szkoleniu pilotów na różnych poziomach. Pozwalają prowadzić szkolenia z zakresu lotów według wskazań przyrządów – IR, współpracy w załodze wieloosobowej – MCC, symulacji sytuacji awaryjnych na samolotach jedno- i dwusilnikowych oraz turbośmigłowych i turboodrzutowych.Do chwili obecnej wykształciliśmy 917 pilotów. Obecnie na specjalności „pilotaż” na studiach pierwszego i drugiego stopnia kształci się 207 studentów.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.