Małgorzata Jarosińska-Jedynak, wiceminister w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, od kilku lat zajmuje się funduszami unijnymi, rozwojem regionalnym i wsparciem przedsiębiorczości. W rozmowie z portalem netTG.pl opowie, jak Polska wykorzystuje środki unijne na te cele. Zdradzi również, na jakim etapie są przygotowania do Światowego Forum Miejskiego w Katowicach w 2022 r.
- Jest Pani pełnomocnikiem Rządu do spraw przygotowania Światowego Forum Miejskiego w Katowicach w 2022 r. Na jakim są etapie?
- Światowe Forum Miejskie (World Urban Forum) jest organizowane co dwa lata przez UN-Habitat, czyli Program Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich. WUF gromadzi kilkanaście tysięcy osób ze świata: przedstawicieli władz, środowiska naukowego, instytucji finansowych oraz organizacji rządowych i pozarządowych. Ostatnia 10. sesja odbyła się w lutym 2020 r. w Abu Zabi, gdzie Katowice miały swoje stoisko. Promowaliśmy Katowice i zapraszaliśmy uczestników WUF10, aby przyjechali do Polski w 2022 r. O tym, że Katowice zostaną gospodarzem Światowego Forum Miejskiego, dowiedzieliśmy się w maju 2019 r., a już w październiku tego roku odbyło się pierwsze posiedzenie Zespołu Koordynacyjnego do spraw przygotowań 11. edycji WUF.
Od tego czasu spotykamy się regularnie zarówno w ramach zespołu, jaki i podzespołów. Jesteśmy też w stałym kontakcie z UN-Habitat i korzystamy z doświadczeń poprzednich organizatorów WUF. Za nami już spotkanie z Malezją, gdzie odbyła się 9. edycja. Planujemy również spotkanie z organizatorami WUF10. W ministerstwie odpowiadamy m.in. za Krajową Politykę Miejską, dlatego organizacja Światowego Forum Miejskiego jest jednym z naszych priorytetów. Trwają prace nad programem i już wiemy, że podczas WUF11 będziemy rozmawiać o tym, jak tworzyć nie tylko dostępną dla wszystkich grup społecznych, lecz także zdrową i bezpieczną przestrzeń miejską. Chcemy poruszyć też temat transformacji miast w kierunku bezpiecznych, zdrowych, przyjaznych i zapewniających wysoką jakość życia mieszkańców.
- Od kilku lat zajmuje się Pani funduszami unijnymi, rozwojem regionalnym i wsparciem przedsiębiorczości. Jak wykorzystujemy środki unijne na te cele?
- Polska jest jednym z liderów inwestowania funduszy europejskich w latach 2014-2020, realizowanych jest prawie 88 tys. inwestycji z unijnym dofinansowaniem o wartości ponad 518 mld zł. W tej kwocie udział funduszy UE wynosi 315,8 mld zł, czyli 91,2 proc. całej dostępnej dla Polski puli środków UE.
Polacy bardzo pozytywnie oceniają obecność Polski w Unii, a zdecydowana większość uważa, że skorzystaliśmy z przystąpienia do UE. Polska z sukcesem inwestuje fundusze europejskie oraz krajowe i poziomem rozwoju zbliża się do bogatszych państw wspólnoty. Skala i tempo przemian, których dokonaliśmy, to bez wątpienia skok cywilizacyjny.
Realizacja programów współfinansowanych ze środków unijnych wpływa także na sposób prowadzenia polityki rozwoju. Wiąże się z rozpowszechnianiem zasady partnerstwa, dialogu między administracją centralną a samorządami, przedstawicielami instytucji zrzeszających pracodawców, związkami zawodowymi i organizacjami pozarządowymi. Dzięki temu rośnie znaczenie społeczeństwa obywatelskiego.
- A jak wygląda perspektywa finansowa na lata 2021-2027?
- Obecnie intensywnie na nią pracujemy. W styczniu i lutym br. konsultowaliśmy Umowę Partnerstwa, która określa cele i sposób inwestowania funduszy unijnych z polityki spójności, na którą będziemy mieli 72,2 mld euro.
Do tego dojdą jeszcze środki z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) w wysokości 3,8 mld euro, więc łącznie to ponad 76 mld euro. Podobnie jak w latach 2014-2020, również w nowej perspektywie finansowej około 60 proc. funduszy z polityki spójności trafi do programów realizowanych na poziomie krajowym. Pozostałe 40 proc. otrzymają programy regionalne, zarządzane przez marszałków województw.
Pracujemy też nad Krajowym Planem Odbudowy, który określa cele związane z odbudową i tworzeniem odporności społeczno-gospodarczej Polski po kryzysie wywołanym przez pandemię. Zostały w nim zawarte propozycje reform i inwestycji, które pomogą Polsce wrócić na właściwe tory rozwoju. KPO jest podstawą do skorzystania z Instrumentu Odbudowy i Zwiększenia Odporności o wartości 750 mld euro. Z tej puli Polska będzie miała do dyspozycji około 58 mld euro. Pieniądze z KPO będą inwestowane w pięciu obszarach: odporność i konkurencyjność gospodarki, zielona energia i zmniejszenie energochłonności, transformacja cyfrowa, dostępność i jakość ochrony zdrowia oraz zielona i inteligentna mobilności. Mamy czas do końca kwietnia br. na przekazanie KPO Komisji Europejskiej (KE). Na zaakceptowanie planu KE będzie miała dwa miesiące.
- Ma Pani doświadczenie w samorządzie podkarpackim. Czy samorządowcy skutecznie zbiegają o pozyskiwanie środków na rozwój regionalny i dobrze je wykorzystują?
- Naszym celem jest, aby fundusze unijne z budżetu UE na lata 2014-2020, nie tylko w programach krajowych, ale także regionalnych, zarządzanych przez marszałków, zostały efektywnie wykorzystane. Jesteśmy zadowoleni z obecnego stanu realizacji programów także na poziomie lokalnym. Mimo trudnej sytuacji, jaką wywołała pandemia, Polska nie zwolniła tempa w inwestowaniu środków unijnych, co jest w dużej mierze efektem uproszczeń proceduralnych, które Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wprowadziło dla beneficjentów w ramach Funduszowego Pakietu Antywirusowego.
Wśród tych rozwiązań znalazło się m.in. wydłużenie czasu na rozliczenie dotacji i czasu trwania konkursów, pożyczki płynnościowe oraz dotacje na kapitał obrotowy dla firm, zakup sprzętu dla szkół do nauki zdalnej czy dopłaty do wynagrodzeń pracowników przedsiębiorstw. Do 7 marca br. marszałkowie podpisali ponad 62,3 tys. umów na kwotę dofinansowania ponad 126 mld zł euro, co stanowi średnio 91,1 proc. puli dostępnej dla województw. W tej chwili kluczowe jest rozliczanie pieniędzy z Komisją Europejską. Beneficjenci złożyli wnioski o płatność na kwotę 75,8 mld zł, co daje średnie wykorzystanie dostępnych pieniędzy w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na poziomie 54,8 proc.
Województwa wystąpiły do Komisji Europejskiej o refundację 18,2 mld euro. Oznacza to, że rozliczone zostało już 58,2 proc. dostępnych środków, a 15 z 16 województw zrealizowało już zasadę n+3 na 2021 r. Określa ona minimalne kwoty wydatkowania na każdy rok. Natomiast województwo kujawsko-pomorskie zrealizowało 99,6 proc. celu.
- W związku z dekarbonizacją województwo śląskie czekają duże zmiany w strukturze przemysłowej. W jakim zakresie może liczyć na wsparcie ze środków unijnych?
- Osiągnięcie neutralności klimatycznej i dążenie doprowadzenia gospodarki niskoemisyjnej to jedne z priorytetów rozwojowych Polski na najbliższe lata. Ich realizacja będzie możliwa dzięki zaangażowaniu funduszy unijnych i środków krajowych. W lipcu premier Mateusz Morawiecki wynegocjował największy w historii budżet dla naszego kraju – 770 mld zł. Dlatego w rozpoczynającej się perspektywie funduszy europejskich na lata 2021-2027 Polska będzie dysponowała środkami, które pozwolą zarówno na realizację polskich celów rozwojowych, jak i trendów wyznaczanych przez Unię Europejską.
Fundusze unijne wraz ze środkami krajowymi będą wspierać innowacje, przedsiębiorczość, cyfryzację, infrastrukturę, ochronę środowiska, energetykę, edukację i sprawy społeczne. Województwo śląskie otrzyma największe wsparcie spośród wszystkich województw z funduszu polityki spójności – w ramach programu regionalnego będzie to 2,36 mld euro. Tymi środkami będzie dysponował marszałek województwa.
- A z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji...
- Region ma szansę otrzymać dodatkowe wsparcie na mocy trwających właśnie negocjacji kontraktu programowego. W puli jest jeszcze 7,1 mld euro do podziału między wszystkie województwa. Śląsk może też także liczyć na dotacje w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. W tym przypadku również będzie największym beneficjentem, nie tylko spośród wszystkich województw objętych FST, lecz także w całej UE. W projekcie Umowy Partnerstwa wskazano kwotę 2,07 mld euro, przy czym ostateczna kwota zależeć będzie od decyzji Komisji Europejskiej. To pieniądze, które razem ze środkami krajowymi trafią m.in. na projekty dotyczące przekwalifikowania pracowników związanych z branżą wydobywczą i okołogórniczą, tworzenie nowych miejsc pracy, rekultywację terenów pokopalnianych czy walkę ze smogiem.
- Anna Hetman, przewodnicząca Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, mówi, że w dekarbonizacji powinno być ewolucyjne odejście od węgla. Czy gminy górnicze, górnictwo otrzymają wsparcie z unijnego Programu Odbudowy?
- Tak, zdecydowanie. Tak jak już wspomniałam, gminy górnicze z województwa śląskiego mogą liczyć na wsparcie w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Te środki posłużą przezwyciężaniu negatywnych skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej klimatycznie. Od kilku miesięcy w ministerstwie prowadzimy również intensywne prace nad przygotowaniem Krajowego Planu Odbudowy.
Dwa ważne komponenty KPO to zielona energia oraz odporna i konkurencyjna gospodarka. Wsparcie terenów górniczych i pogórniczych również wpisuje się w założenia Krajowego Planu Odbudowy. Konsultacje społeczne KPO potrwają do 2 kwietnia br., a z planem można zapoznać się na stronie https://www.gov.pl/web/planodbudowy. Zachęcamy do zgłaszania uwag.
- Szacuje się, że na dekarbonizację polskiej energetyki potrzeba ponad bilon zł. Czy w tym długoletnim procesie będzie wsparcie ze środków unijnych?
- Transformacja energetyczna w kierunku gospodarki neutralnej klimatycznie jest i zapewne pozostanie kluczowym priorytetem UE, dlatego należy spodziewać się długoterminowego utrzymania trendu zwiększania funduszy europejskich na zielone inwestycje. Potrzeby w zakresie transformacji energetycznej w naszym kraju, a przede wszystkim w województwie śląskim, są olbrzymie. Nawet biorąc pod uwagę podział puli środków FST między państwa członkowskie, należy zwrócić uwagę, że uwzględniając wyłącznie wskaźniki, na podstawie których był wyliczany algorytm podziału, Polska powinna otrzymać więcej środków.
Tak się nie stało, gdyż Komisja Europejska ograniczyła maksymalne wsparcie dla jednego państwa do poziomu 20 proc. całkowitej alokacji. Wspomniane ograniczenie objęło wyłącznie Polskę. Uruchomienie Funduszu oraz całego Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji to krok w dobrym kierunku, natomiast należy wskazać, że środki, które zostały przyznane Polsce na lata 2021-2027, to tak naprawdę kropla w morzu potrzeb. Liczymy więc, że w kolejnych latach środki przeznaczane na ten cel z budżetu UE będą systematycznie rosnąć.
- Zgodnie z rządowym projektem Umowy Partnerstwa Polski z UE na lata 2021-2027 do województwa śląskiego trafią duże środki z polityki spójności na regionalne programy operacyjne na kompensację społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji energetycznej. Jakie, kiedy?
- Pod koniec lutego br. zakończyliśmy konsultacje społeczne Umowy Partnerstwa, w tym dotyczące podziału puli w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Teraz ponad 5 tys. uwag, które zostały zgłoszone przez różne grupy interesariuszy: samorządowców, przedsiębiorców, partnerów społecznych i gospodarczych, przedstawicieli organizacji pozarządowych, a także mieszkańców wszystkich 16 województw, jest analizowanych przez ekspertów z MF i PR.
Następnie po przyjęciu ostatecznej wersji Umowy Partnerstwa oraz projektów programów krajowych przez rząd i projektów programów regionalnych przez zarządy województw odbędą się negocjacje formalne programów i Umowy Partnerstwa z Komisją Europejską. Zakładamy, że pieniądze z nowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2021-2027 trafią do polskiej gospodarki jeszcze w tym roku.
Tak jak wspominałam, przewidujemy, że łącznie z programu regionalnego i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji do województwa śląskiego trafi ponad 4,4 mld euro. O wysokości środków dla województwa śląskiego w ramach FST przesądzą wspomniane negocjacje z KE.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
