W wywiadzie dla portalu netTG.pl przewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i prezydent Rybnika Piotr Kuczera wyjaśnia, m.in., dlaczego warto rozmawiać o transformacji energetycznej przy Śląskim Okrągłym Stole. - Pamiętajmy, że górnictwo zmieniło oblicze Śląska. W XVIII w. ten region był głównie zorientowany na rolnictwo, a dziś, na przykład teren dawnego Rybnickiego Okręgu Węglowego, to zupełnie inna rzeczywistość. Musimy myśleć w kategoriach działań i inicjatyw, które na nowo zdefiniują profil naszego województwa na kolejne dekady - mówi samorządowiec.
- Na początku marca pojawiła się propozycja zorganizowania Śląskiego Okrągłego Stołu. Z inicjatywą tą wystąpili Śląski Związek Gmin i Powiatów, Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce oraz Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa. Jak blisko jesteśmy debaty w tej formule?
- W ostatnich tygodniach strona rządowa skupiła się na rozmowach ze związkami zawodowymi, którym kibicujemy. W ramach naszej inicjatywy chcemy rozmawiać na temat szeroko rozumianej sprawiedliwej transformacji naszego regionu. Zgodnie z ustaleniami, które zapadły w czasie spotkania z wiceministrem Arturem Soboniem na początku marca, zebraliśmy nasze postulaty i pisemnie przekazaliśmy je panu wiceministrowi. Chcielibyśmy aktywnie uczestniczyć w procesie zmian, bo wiemy, że zarówno ich pozytywne, jak i negatywne skutki będą dotyczyć samorządów oraz wielu branż bezpośrednio i pośrednio związanych z górnictwem.
- Co zatem zapisałby pan po stronie pozytywów, a co po stronie negatywów?
- Na pierwszy plan negatywnych skutków wysuwa się likwidacja miejsc pracy, szczególnie tych, które charakteryzują się długą tradycją w naszym regionie. To będzie budzić emocje, co jest zrozumiałe. Dlatego chcemy minimalizować niekorzystne konsekwencje tych zmian.
Po drugie jest to kwestia terenów pogórniczych, które wymagają znaczących nakładów finansowych, aby zyskać nową „wartość” inwestycyjną. Na przykładzie hałdy po zabytkowej kopalni Ignacy mogę powiedzieć, że są to naprawdę kosztowne działania. Inwestorzy szukają miejsc, które - mówiąc wprost - umożliwiają dogodne warunki budowy. Tereny pogórnicze trudno zakwalifikować do tej kategorii. Ponadto zamknięcie kopalń pociągnie za sobą szereg problemów, które są związane ze szkodami górniczymi czy gospodarką wodną.
Do pozytywów zaliczyłbym natomiast to, że transformacja może przyczynić się do rozwoju gospodarczego i technologicznego naszego regionu. Wymusi ona zmiany na rynku pracy, w tym potrzebę tworzenia nowych instrumentów wsparcia pracowników sektora okołogórniczego i podmiotów z nim kooperujących. Do tego dojdzie zmiana krajobrazu naszych gmin, który przestanie wzbudzać tylko industrialne skojarzenia, a zacznie kojarzyć się z nowoczesnymi technologiami. Budujące w obliczu tak wielkich wyzwań jest to, że w najbliższym czasie będą dostępne unijne środki, które będzie można zainwestować w dalszy rozwój województwa śląskiego. Ten proces oczywiście będzie wymagał czasu, cierpliwości i determinacji. Będzie też swoistą rewolucją gospodarczą, nie tylko na Śląsku.
- Mówi pan o środkach i jako samorządowiec z dużym doświadczeniem zdaje sobie pan na pewno sprawę, że sam Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to zaledwie kropla w morzu potrzeb, patrząc na skalę zmian, które czekają region.
- Bez wątpienia nasze województwo potrzebuje gigantycznych środków. Doświadczenia płynące z innych regionów Europy, takich jak Nord Pas-de-Calais czy Zagłębie Ruhry, tylko nas w tym utwierdzają. Samorządy chciałyby rozmawiać o rozwiązaniach, które znalazłyby umocowanie prawne, na przykład w formie specustawy. Mamy dobre doświadczenia ze specustawą drogową, czyli tzw. ZRID-em, który pozwala w szybki sposób przygotować tereny pod inwestycję drogową. Takie właśnie rozwiązanie dotyczące terenów pogórniczych bardzo by się przydało.
Musimy mieć na uwadze, że inwestor wykładając środki finansowe, zakłada, że dana inwestycja zostanie zrealizowana w jak najkrótszym terminie. Dla samorządów wyzwaniem będą także zmiany w tkance społecznej, stanowiące konsekwencje likwidacji kopalń. Ten aspekt transformacji będzie wymagał wdrożenia szeregu działań, które przyczynią się do utrzymania równowagi społecznej i demograficznej.
- Mówił pan o zagranicznych doświadczeniach, ale w ŚZGiP także są gminy, które już pożegnały się z górnictwem i dają sobie radę. Przykładem może być choćby Sosnowiec. Może z tych doświadczeń także warto skorzystać?
- Przy tworzenia naszego wspólnego stanowiska dotyczącego Śląskiego Okrągłego Stołu wiele uwag i spostrzeżeń pochodziło z tych gmin, które na pierwszy rzut oka nie mają już za wiele wspólnego z górnictwem. Na ich terenach funkcjonuje jednak sporo firm, które działają w szeroko pojętym otoczeniu górnictwa. Stąd też do udziału w naszym przedsięwzięciu, związanym z potrzebą prowadzenia szerszych rozmów na temat sprawiedliwej transformacji, zaprosiliśmy Górniczą Izbę Przemysłowo-Handlową i Regionalną Izbę Gospodarczą w Katowicach. Wspólnie patrzymy na te kwestie szerzej i wskazujemy na konieczność omawiania nadchodzących zmian w kontekście całego otoczenia przemysłu wydobywczego.
Część gmin funkcjonowała w takim „modelu górniczym” bardzo długo i gałęzie gospodarki niezwiązane z przemysłem wydobywczym są na ich terenach w zdecydowanej mniejszości. Sosnowiec jest akurat takim miastem, gdzie ta różnorodność była dużo większa. Generalnie zależy nam na tym, aby być mądrym przed szkodą, a nie po szkodzie.
- Do Śląskiego Okrągłego Stołu zapraszacie wszystkich chętnych do dyskusji. Zależy wam na jak najszerszym forum wymiany poglądów.
- Poza przedstawicielami gmin i powiatów oraz organizacji reprezentujących samorząd gospodarczy, w tym okołogórniczy, do udziału w rozmowach, poza stroną rządową, zapraszamy również instytucje naukowe i eksperckie, a więc Politechnikę Śląską, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Jednocześnie mamy nadzieję, że w tych pracach będzie uczestniczył marszałek województwa śląskiego, o co nasz Związek będzie zabiegał.
- Jak zatem Piotr Kuczera wyobraża sobie Śląsk w 2049 r.? To wtedy ma zakończyć wydobycie ostatnia kopalnia węgla energetycznego, znajdująca się w tak bliskim pana sercu Rybniku.
- Mówiąc kolokwialnie, trzymam kciuki za wszystkie przekształcenia, które pozwolą nam się dalej, jako regionowi, rozwijać. Jednak przyznam, że nie do końca wierzę w tę datę. Wydaje mi się, że te zmiany nastąpią szybciej z różnych powodów, czy to eksploatacyjnych, czy po prostu ekonomicznych. Bardzo bym chciał, aby w tym czasie udało się w pełni wykorzystać cały potencjał, jaki tkwi w mieszkańcach naszego regionu i aby powstały nowe branże, które będą impulsem do postępu gospodarczego przez najbliższe sto lat.
Pamiętajmy, że górnictwo zmieniło oblicze Śląska. W XVIII w. ten region był głównie zorientowany na rolnictwo, a dziś, na przykład teren dawnego Rybnickiego Okręgu Węglowego, to zupełnie inna rzeczywistość. Musimy myśleć w kategoriach działań i inicjatyw, które na nowo zdefiniują profil naszego województwa na kolejne dekady.
- Ludzie mieszkający w tym regionie rozumieją tę sytuację. Wydaje mi się jednak, że o empatię trudniej w innych regionach Polski.
- Popularności w innych częściach kraju na pewno nie przysparza nam skupianie się mediów na postulatach związkowych i odprawach dla górników. Prezentując te kwestie, zawsze powinniśmy rysować szersze tło i pokazywać, jak wiele zależy od przemysłu w województwie śląskim. Warto wspomnieć, że przez długie lata górnictwo wspierało rozwój naszego kraju.
Samorządy lokalne w trakcie transformacji będą musiały się mierzyć z licznymi wyzwaniami dotyczącymi rynku pracy, gospodarki i technologii, ochrony środowiska, infrastruktury, finansów czy aspektów społecznych. Wobec skali przemian liczymy na wsparcie strony rządowej w ramach - nazwijmy to nieco patetycznie - sprawiedliwości dziejowej.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
