Słowacja – kraj naszych południowych sąsiadów - kojarzy się nam przede wszystkim z majestatycznymi górami, śniegiem oraz z wyjazdami na narty. Ponadto znana jest z basenów i kąpieli termalnych. Polacy lubią także zjeść bryndzowe haluszki i smażony ser oraz napić się Złotego Bażanta.
Mało który z naszych rodaków wie, że Słowacja jest znana również z uprawy winogron i produkcji wina oraz ma długą historię górnictwa kruszców, np. złota, antymonu i pirytu. Produkcja wina na Słowacji ma wielowiekową tradycję i sięga jeszcze czasów Imperium Rzymskiego. W III w. cesarz rzymski Marek Aureliusz Probus nakazał wysadzić winnice na południowych stokach Małych Karpat, które znajdują się w południowej części kraju. Wśród Słowaków szlaki winne i piwniczki znajdujące się przy granicy z Węgrami są tak samo popularne jak wyciągi narciarskie w Tatrach.
Leżący u podnóża Małych Karpat w zachodniej Słowacji małokarpacki region winiarski zajmuje powierzchnię ponad 5 tys. ha i jest największy pod względem powierzchni na Słowacji. Pierwsze pisemne wzmianki o rozwoju tego winiarskiego regionu pochodzą z XIII w. Do jego rozkwitu przyczynili się przede wszystkim niemieccy koloniści licznie zasiedlający tej rejon dzisiejszej Słowacji.
Do głównych ośrodków regionu należy miasto Pezinok. To w nim współcześnie odbywają się liczne imprezy związane z winobraniem, jednak warto wiedzieć, że przez 400 lat miasto słynęło z czegoś zupełnie innego. Pezinok to słowacki Klondike.
W XIV w. złoto pezinskie było swoją jakością porównywalne ze złotem arabskim. Niektóre żyły złota osiągały grubość 90 cm i były widoczne gołym okiem. W 1647 r. ówczesny cesarz i król węgierski Ferdynand III nadał miastu status Wolnego Miasta Królewskiego, co wiązało się z szeregiem przywilejów. W 1827 r. w ciągu 18 miesięcy wydobyto 20,75 kg złotego kruszcu. W 1862 r. zaprzestano jego wydobycia, ponieważ stało się to nieopłacalne.
W tym czasie wydobywano już antymon i piryt. W 1848 r. została uruchomiona tutaj pierwsza w Cesarstwie Austro-Węgier fabryka kwasu siarkowego. Piryt i antymon z krótkimi przerwami wydobywano jeszcze w latach 90. XX wieku. Wydobycia zaprzestano z powodu wyczerpania się złóż oraz zmian polityczno-gospodarczych związanych z upadkiem komunizmu.
Wszędzie natomiast do dnia dzisiejszego napotkać można stare sztolnie i szyby górnicze. Przed kilkoma laty została wybudowana nawet specjalna górnicza ścieżka dydaktyczna, która liczy 6750 m i ma przewyższenie 156 m w pionie. Ścieżka posiada 11 przystanków z opisami.
Wyprawę zaczyna się w pobliżu szpitala w Pezinku, gdzie w średniowieczu znajdowała się osada górnicza Zumberg. Przejście trasy, która oznaczona jest jako zielony szlak, zajmuje około dwie i pół godziny. W trakcie wędrówki możemy zapoznać się z historią górnictwa od średniowiecza do czasów współczesnych. Szlak wiedzie wzdłuż złóż pirytu i antymonu oraz częściowo przez dawne złoża złota.
Od 2002 r. pielęgnowaniem pamięci o historii i tradycji regionu aktywnie zajmuje się Górnicze Stowarzyszenie Małych Karpat (Malokarpatský banícky spolok Pezinok). Co roku w każdą drugą sobotę maja organizowana jest impreza okolicznościowa ze zwiedzaniem z przewodnikiem i poczęstunkiem.
Rokrocznie odbywa się także Dziecięca Akademia Górnicza, której nadrzędnym celem jest przybliżenie najmłodszym dziejów i zwyczajów górników oraz ukazanie ich ciężkiej pracy. W 2018 r. opublikowana została monografia „Pezinské baníctvo v XX. storočí” („Górnictwo Pezinku w XX wieku”) autorstwa Lucii Šurinovej. W swojej książce opisała ona historię wydobycia antymonu w XX w. Ponadto autorka dokonała opisu największych sztolni antymonu znajdujących w regionie Małych Karpat, najwięcej miejsca poświęcając lokalnemu zakładowi wydobycia „Rudne bane”.
Monografia oparta jest nie tylko na dokumentach archiwalnych, ale również na wspomnieniach byłych pracowników kopalni z całego obszaru Małych Karpat. Oprócz Górniczego Stowarzyszenia dość aktywnie działa Stowarzyszenie Badań nad Górnictwem (Spolok pre montánny výskum). Założone w 2010 r. skupia się przede wszystkim na badaniach geologicznych starych sztolni i opracowywaniu dokumentacji tych badań.
Ich wynikiem jest wydana w 2013 r. książka „Podzemie Malých Karpát”, która opisuje dzieje górnictwa kruszców z regionu Małych Karpat. Czytelnik może zapoznać się z dokumentacją fotograficzną i historią górnictwa na obszarze od Bratysławy na południu kraju po Smolenice na północy Słowacji.
Małe Karpaty nie żyją już jednak górnictwem, ale przede wszystkim słyną z uprawy winogron i produkcji znakomitego wina. W całym regionie co roku odbywają się liczne winne biesiady, spotkania czy degustacje. Niestety, w minionym roku z powodu pandemii koronawirusa większość imprez musiało zostać odwołanych.
W Pezinku niedaleko górniczej ścieżki dydaktycznej znajduje się ścieżka winiarska z 14 przystankami o łącznej długość 3,5 km. Dwa razy do roku - wiosną i jesienią - odbywają się regionalne „Dni Otwartych Piwnic”, podczas których można degustować różne wina bezpośrednio od gospodarzy. Najbliższa taka impreza zaplanowana jest na 21-22 maja 2021 r., podczas której każdy turysta będzie mógł odwiedzić około 150 małokarpackich piwnic z winami rozsianych od Devína przez Vajnory, Svätý Jur, Pezinok, Modrą, Šenkvice aż po Dolné Orešany i skosztować wybornego słowackiego wina.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
