Górnośląska Kolej Wąskotorowa jest najstarszą na świecie, nieprzerwanie czynną koleją wąskotorową. Powstała w roku 1853 r. i przez ponad 140 lat służyła śląskiemu przemysłowi przewożąc węgiel, rudy metali czy kamień. Gęsta sieć wąskich torów łączyła większość górnośląskich hut i kopalń.
GKW była i jest wyjątkowa także z powodu rozstawu szyn – 30 cali pruskich, czyli 785 mm. Pierwsze odcinki o takim rozstawie oddano do użytku już w 1851 r. w rejonie Maciejkowic. Tę szerokość toru stosowano wcześniej w wielu zakładach przemysłowych Górnego Śląska. Po 1922 r. GKW zostały rozdzielone na polską i niemiecką część. Polskiej stronie przyznano dwie trzecie ogólnej ich długości i podobną część taboru. Po stronie niemieckiej został centralny punkt kolei, a więc Bytom i zakłady w Rozbarku. W swojej złotej erze sieć wąskich torów liczyła ponad 230 km, obsługując niemal 200 bocznic. Masa przewożonych towarów wynosiła ponad 6 mln t rocznie.
Warto pojechać
Niemal natychmiast po wstrzymaniu ruchu towarowego w 2001 r., Polskie Koleje Państwowe przez krótki okres same organizowały kursy turystyczne. Dopiero po ostatecznej rezygnacji z dalszego utrzymywania infrastruktury i taboru, w 2002 r., wąskotorówkę przejęły gminy, przez które przebiega szlak kolejowy – Bytom, Tarnowskie Góry i Miasteczko Śląskie. Powstało też Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Nie ma co ukrywać, że GKW funkcjonuje dziś właśnie dzięki pasjonatom kolei. Działalność stowarzyszenia obejmuje wszystkie aspekty związane z prowadzeniem firmy kolejowej – od sprzątania terenu stacji i terenów leżących na całej linii, poprzez remonty obiektów, naprawy taboru, remonty torów, po prowadzenie wymaganej dokumentacji zarówno technicznej, jak i finansowej.
Wąskotorówka startuje z V peronu dworca głównego w Bytomiu. To stacja Bytom Wąskotorowy, największa wąskotorowa stacja w Polsce. Znajduje się tu parowozownia i zaplecze techniczne GKW. Cały zaś szlak wąskotorówki liczy 21 km i wiedzie z Bytomia do Miasteczka Śląskiego. Pociągi po drodze zatrzymują się m.in. na zabytkowej stacji Bytom Karb Wąskotorowy, w Suchej Górze w pobliżu Rezerwatu Segiet, tuż przy słynnej Zabytkowej Kopalni Srebra, wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a także przy Zalewie Nakło-Chechło. Mija po drodze zabytkową Elektrociepłownię w Bytomiu-Szombierkach, a także lokomotywownię w Bytomiu-Karbiu, gdzie można obejrzeć zabytkowe parowozy, wagony wąskotorowe oraz tzw. salonkę z 1912 r.
Dziewięć wagonów i lokomotywa
– W tym roku wąskotorówka kursuje częściej. W trasę wyrusza w sumie dziewięć wagonów. Każdy wykonuje po trzy kursy. Zaplanowano bezpłatne przejazdy dla dzieci do lat 7 oraz uczniów szkół podstawowych, średnich i zawodowych do 16. roku życia. Są możliwe dzięki dofinansowaniu w wysokości 400 tys. zł, jakie przekazała gmina Bytom – wyjaśnia Karol Majcherczyk ze Stowarzyszenia Górnośląskich Kolei Wąskotorowych.
GKW wozi turystów dziewięcioma wagonami pasażerskimi. W ostatnim czasie wzbogaciła się o lokomotywę parową T49 Ryś z 1950 r. Gmina Bytom zakupiła udziały w prawie własności maszyny. Parowóz przeszedł lifting w warsztatach na terenie Parowozowni Bytom Karb. W kolekcji taboru znajdującej się na stacji Bytom Karb Wąskotorowy znajduje się wiele pojazdów szynowych pracujących niegdyś na kolejach przemysłowych, w tym dwa parowozy, dwie lokomotywy spalinowe, kilka wagonów, z czego większość pracowała w zakładach związanych z wydobyciem lub przetwarzaniem rud cynku, ołowiu i węgla.
Działaczy Stowarzyszenia Górnośląskich Kolei Wąskotorowych cieszy liczba przewiezionych pasażerów. Jest ona dowodem na to, że popularność wąskotorówki rośnie.
– O ile w roku 2018 r. przewieźliśmy 15 100 podróżnych, to w ub.r. było to już 21 300 osób! To o 40 proc. więcej! Takim wynikiem nie może pochwalić się żadna inna kolej wąskotorowa w Polsce! Bardzo nas to cieszy oraz dowodzi tego, że nasz wysiłek ma sens i jest doceniany – zwraca uwagę Karol Majcherczyk.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
