W ciągu ostatnich 16 lat liczba mieszkańców Ziemi bez dostępu do elektryczności zmniejszyła się z 1,7 mld do 1,1 mld osób, a w 2030 r. zmaleje do 674 mln. Postęp ten w absolutnej większości był możliwy dzięki przyłączeniom do sieci z prądem wytwarzanym z paliw kopalnych, w tym aż w 45 proc. z węgla – wynika z najnowszego raportu Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), który opublikowano 19 października w Rzymie.
- W Azji średni udział węgla w masowej elektryfikacji jest dużo większy i np. w przypadku Indii wynosi aż 75 proc. Od 2000 r. dostęp do prądu elektrycznego z elektrowni węglowych uzyskało w Indiach pół miliarda ludzi, w tempie dwukrotnie szybszym, niż jeszcze pod koniec XX w. - zauważa Benjamin Sporton, dyrektor wykonawczy Światowego Towarzystwa Węglowego (WCA).
Podstawowy warunek rozwoju
Dostęp do energii elektrycznej jest dziś podstawowym czynnikiem rozwoju gospodarczego ludzkości – piszą autorzy raportu IEA. Za przełomem w przyspieszeniu elektryfikacji na świecie można uznać 2015 r., kiedy to 193 państwa w ramach ONZ wyznaczyły sobie za cel zapewnienie dostępu do prądu dla wszystkich bez wyjątku mieszkańców Ziemi do 2030 r. Wiadomo już, że nie będzie to do końca możliwe.
Specjaliści IEA zbadali w swoim raporcie najnowszą historię i perspektywy elektryfikacji biorąc pod lupę państwo po państwie 140 krajów świata i rozdzielając dostęp do energii na kryterium tzw. „pierwszej żarówki” (oświetlenie) oraz kryterium „czystej kuchni” (bardziej zaawansowanej, niż płomień ogniska do gotowania wody i podgrzewania żywności).
Co najważniejsze, sprawdzono, dzięki jakim technologiom udało się w XXI w. zapewnić setkom milionów mieszkańców pierwszy prąd elektryczny.
Elektryfikacja w podwojonym tempie
Tempo elektryfikacji znacząco przyspieszyło: od 2012 r. dostęp do prądu otrzymało ponad 100 mln ludzi, gdy między 2000 a 2012 r. prawie dwukrotnie mniej, bo 62 mln. Największy postęp zanotowały kraje rozwijające się Azji z Indiami na czele – w 2016 r. mogą one poszczycić się wskaźnikiem elektryfikacji na poziomie 89 proc. (na początku wieku 67 proc.). Prognozuje się, że wskaźnik dla Azji w 2030 r. wyniesie ok. 99 proc. „uprądowienia” gospodarstw domowych.
W 2015 r. energia elektryczna dotarła do ostatniego, pozbawionego jej jeszcze dotąd, mieszkańca Chin. Od 2000 r. prąd dotarł też do 100 mln Indonezyjczyków i 90 mln mieszkańców Bangladeszu.
W Afryce subsaharyjskiej w 2014 r. tempo elektryfikacji zrównało się po raz pierwszy ze skalą przyrostu naturalnego i odtąd liczba ludności pozbawionej prądu maleje, niestety wskaźnik afrykański ciągle wynosi tylko 43 proc. Tylko niektóre kraje, jak Etiopia, Gabon, Ghana i Kenia mają szansę na pełny lub prawie pełny dostęp do energii elektrycznej.
W Ameryce Łacińskiej wskaźnik elektryfikacji wynosić ma w 2030 r. 99 proc. a na Środkowym Wschodzie 95 proc.
Za sukcesem początku wieku stoi węgiel
Za sukcesem elektryfikacji od początku XXI w. stoi przede wszystkim węgiel. Dzięki elektrowniom węglowym zapewniono od 2000 r. 45 proc. wszystkich nowych przyłączeń do sieci, gdy elektrownie gazowe dały 19 proc., a opalane ropą naftową – 7 proc. przyłączeń.
Dopiero od 2012 r. upowszechniają się w Trzecim Świecie nowe technologie na bazie OZE. Globalnie mają odpowiadać za 60 proc. nowych podłączeń prądu w 2030 r., ale na razie zapewniają najwyżej 34 proc., a małe, lokalne mini-sieci w tzw. rozproszonej energetyce mają 6-procentowy udział w nowych przyłączeniach prądu. Eksperci przypuszczają, że OZE i rozproszone instalacje mogą mieć większe znaczenie na terenach wiejskich, pozbawionych podstawowej infrastruktury. W pozostałych miejscach zdecydowanie dominować będzie klasyczne podłączanie do sieci elektroenergetycznych.
Pierwsza żarówka to zdecydowanie mało
Światowe Towarzystwo Węglowe podkreśla, że kryterium tzw. pierwszej żarówki to absolutny początek potrzeb energetycznych na omawianych terytoriach. Jeśli ludność Trzeciego Świata ma rozwijać swoje gospodarki, będzie potrzebowała znacznie ambitniejszych planów dostępu do energii elektrycznej.
- Wymaga to więcej, niż podłączenia żarówki, wymaga bowiem sieci zdolnej zasilać przemysł i biznes oraz usługi społeczne, czyli obszary zasadniczo pominięte w omawianym raporcie – wytykają przedstawiciele WCA.
Niskoemisyjne technologie węglowe są niezbędne
Towarzystwo Węglowe zwraca uwagę na ocenę 24 krajów (włącznie z tak dużymi, jak Indie, Nigeria i państwa południowo-wschodniej Azji), które uznały, że krytyczne znaczenie mają dla ich przyszłości niskoemisyjne technologie zużycia węgla, które z jednej strony potrafią dostarczyć odpowiednich ilości energii, z drugiej pozwolą na wypełnienie celów redukcyjnych emisji dwutlenku węgla zgodnie z Porozumieniem Paryskim.
- Oznacza to konieczność ciągłego inwestowania w technologie węglowe. Pokutuje przesąd, że globalna elektryfikacja z jednoczesnym spełnieniem warunków klimatycznych możliwa jest bez węgla, przy dekarbonizacji gospodarek. Raport IEA obala tego rodzaju poglądy – podkreśla w komunikacie WCA, apelując o międzyanrodowe wsparcie banków kredytujących rozwój i innych instytucji dla niskoemisyjnych technologii węglowych, które powinny być rozwijane wszędzie tam, gdzie są po prostu niezbędne.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
