Bez górnictwa wszystko jest niczym

W Polsce górnictwo jest łączone przede wszystkim z Górnym Śląskiem i węglem kamiennym. Nie jestem przekonany, czy wiedza o tym, że mamy jeszcze potężne górnictwo rud miedzi, węgla brunatnego i surowców skalnych, jest powszechna - zauważa w rozmowie z Trybuną Górniczą prof. JÓZEF DUBIŃSKI, prezydent Światowego Kongresu Górniczego i prezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa.

Jakie wrażenia przywiózł pan z zakończonego niedawno Światowego Kongresu Górniczego w Rio de Janeiro?
W Ameryce Południowej górnictwo jest dobrze rozwinięte, ale poza nielicznymi krajami wydobywającymi węgiel kamienny, jak Kolumbia czy Wenezuela, dominuje tam górnictwo niewęglowe: rud metali, złota, różnych surowców skalnych i chemicznych, metali ziem rzadkich itd. Z powodu tej różnorodności "opcja węglowa" nie dominowała podczas obrad 24. Światowego Kongresu, a tak było zazwyczaj, gdy Kongres odbywał się w Europie czy też w Azji.

Utożsamianie górnictwa z węglem jest naturalne z polskiej perspektywy.
W Polsce górnictwo jest łączone przede wszystkim z Górnym Śląskiem i węglem kamiennym. Nie jestem przekonany, czy wiedza o tym, że mamy jeszcze potężne górnictwo rud miedzi, węgla brunatnego i surowców skalnych, jest powszechna. Górnictwo węglowe jest u nas głośne, a czy jest silne, to już inna kwestia. Na pewno z powodu występujących w tym sektorze trudności jest problemem dla zarządzających, dla nauki i dla społeczeństwa. Tymczasem Ameryka Południowa, jako kontynent dynamicznie się rozwijający, czerpie zyski z potencjału górnictwa.

Czym różni się górnictwo w Ameryce Południowej od europejskiego?
Firmy górnicze są głównie prywatne. Zarządzający nimi menedżerowie cieszą się niezwykłym szacunkiem, żartowaliśmy nawet, że odnoszono się do nich jak do monarchów. Dominuje górnictwo odkrywkowe rud żelaza, licznych metali - manganu, miedzi, niklu, cynku, cyny, także uranu, soli kamiennych, kamieni szlachetnych i półszlachetnych, no oczywiście złota. Są także kopalnie podziemne. Brazylia to potęga w wydobyciu ropy naftowej i gazu ziemnego. Są złoża węgla kamiennego, ale jego eksploatacja jest niewielka. Kopalnie odkrywkowe, należące do wielkich koncernów wydobywczych, np. VALE, wykorzystują najnowocześniejszy sprzęt o potężnych gabarytach. Tamtejsze górnictwo rozwija się dynamicznie, jest bardzo silne i ciekawe.

Co przykuło pana uwagę w trakcie Kongresu?
Choć sama organizacja tej imprezy mogła budzić pewne zastrzeżenia, to merytorycznie Kongres, który odbywał się pod hasłem "Górnictwo w świecie innowacji", był interesujący. W czasie czterech dni obrad odbyło się osiem sesji tematycznych podzielonych na bloki, w trakcie których wygłoszono ponad 250 referaty. Wśród nich było ok. 30 wystąpień z Polski. W godzinach przedpołudniowych odbywały się sesje plenarne, poświęcone problemom ważnym dla górnictwa, a w drugiej części dnia sesje techniczne. Jeden dzień poświęcony był bezpieczeństwu pracy w górnictwie. Przedstawiono m.in. wykład prezentujący koncepcję zerowej liczby wypadków. W kolejnym dniu obrad moją uwagę zwróciła prezentacja ze Szwecji, koncentrująca się na innowacjach, bezpieczeństwie oraz rozwiązaniach z zakresu robotyki i automatyki. Ciekawe były referaty z Ameryki Południowej, dotyczące metod zwiększania produktywności oraz wystąpienie Banku Światowego, dotyczące wpływu zmian klimatu na górnictwo. Sporo prezentacji dotyczyło również bezpieczeństwa socjalnego i oddziaływania górnictwa na otoczenie. Ta tematyka jest bardzo popularna w Ameryce Południowej. Miejscową ludność trzeba często przekonać niekonwencjonalnymi sposobami, by godziła się na eksploatację górniczą na zamieszkiwanych przez siebie terenach. Podsumowując 24. Światowy Kongres Górniczy można mieć pewien niedosyt ze względu na liczbę uczestników (ok. 800), która jak sądzę, mogła być większa. Z pewnością ta mniejsza frekwencja wynikała z wysokich kosztów połączeń lotniczych, a nie bez znaczenia była też wysokość opłat za uczestnictwo, które ustalili organizatorzy.

A polskie akcenty?

Polska delegacja liczyła ok. 40 osób. W jej składzie, oprócz grupy z KGHM Polska Miedź, dominowali naukowcy ze wszystkich polskich instytucji zajmujących się górnictwem. Nie było przedstawicieli przemysłu, nadzoru górniczego i rządu. Nasz udział był zauważalny. Przykładowo, zainteresowanie wywołały referaty prof. Stanisława Pruska, prof. Jana Palarskiego oraz inne dotyczące geotechniki górniczej i tematyki metanowej. Polscy reprezentanci przewodniczyli także sesjom tematycznym. Ja jako przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Organizacyjnego miałem mnóstwo pracy, począwszy od ceremonii otwarcia Kongresu i jego zamknięcia, aż do udziału w sesji plenarnej dotyczącej implementowania w świecie rozwiązań i idei wypracowanych podczas Światowych Kongresów Górniczych.

A jeśli chodzi o wydarzenia towarzyszące?
Tych wydarzeń praktycznie nie było. Nie było żadnego programu kulturalnego, co złamało pewien obowiązujący standard. Kongresowi towarzyszyła jedynie wystawa dotycząca światowego górnictwa, na której widziałem m.in. pawilon Indii, Kazachstanu, Brazylii i Szwecji. Polskiej prezentacji niestety nie było. Wydaje mi się, że Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa w tym przypadku się nie popisała. Innym wydarzeniem towarzyszącym było odbywające się w dniu poprzedzającym otwarcie Kongresu 97. posiedzenie Międzynarodowego Komitetu Organizacyjnego Światowego Kongresu Górniczego. W związku z pełnieniem już przez trzy czteroletnie kadencje funkcji przewodniczącego złożyłem rezygnację. Na to stanowisko został jednomyślnie wybrany zarekomendowany przeze mnie prof. Marek Cała z AGH. Zdecydowano również, że po 25. Kongresie, który odbędzie się w Kazachstanie w czerwcu 2018 r., następny 26. Światowy Kongres Górniczy zorganizowany zostanie w Brisbane w Australii w 2021 r.

Który z Kongresów w trakcie Pana kadencji uważa Pan za najbardziej udany?
W trakcie mojej 12-letniej kadencji odbyło się 5 Kongresów: w Teheranie, Krakowie, Istambule, Montrealu i Rio de Janeiro. Byłbym niesprawiedliwy, gdybym powiedział, że Kongres krakowski nie był najlepszy. Na tę ocenę złożył się nie tylko program merytoryczny, ale i niezwykle bogaty program kulturalny oraz sposób udostępnienia wygłoszonych referatów. Mogę śmiało powiedzieć, że był to kongres modelowy.

Polska ma szansę na ponowną organizację tej imprezy?
Sądzę, że nie. Krakowski Kongres był rodzajem wyzwania dla naszego pokolenia ludzi związanych z polskim górnictwem. Nie sądzę, aby w najbliższych dziesięcioleciach i przy obecnej sytuacji w polskim górnictwie znaleźli się chętni do podjęcia trudu organizacji tak dużej imprezy. Poza tym organizacją kolejnych kongresów górniczych jest zainteresowanych wiele innych krajów, a te aspiracje popierane są przez ich rządy, miasta i instytucje górnicze. Obawiam się, że rząd polski może nawet nie wie, że istnieje taka organizacja jak Światowy Kongres Górniczy, która swoje korzenie ma w Polsce i której powstanie zainspirował Polak prof. Bolesław Krupiński.

Czego polskie górnictwo może się nauczyć podczas takich światowych konferencji?
W mojej ocenie kongresy są najbardziej efektywną formą pozyskiwania wiedzy. Można nauczyć się na nich bardzo wiele, tym bardziej że w polskim górnictwie dominuje pewna jednostronność, a może nawet stagnacja. Jeżeli na świecie menedżer szczyci się tym, że przepracował na jednym stanowisku kilkanaście czy więcej lat, to jest to olbrzymim błędem, bo nie spotkał się z innymi technologiami i sytuacjami i niczego poza swoim zakładem nie zobaczył. Jednak, żeby pozyskiwać nowoczesną wiedzę, trzeba aktywnie uczestniczyć w kongresowych wykładach, analizować interesujące referaty, nawiązywać kontakty i brać udział w dyskusjach. Pozostaje jeszcze problem znajomości języków, a z tym też w polskich realiach przynajmniej w przeszłości bywało różnie.

Przygoda z organizacją Światowych Kongresów Górniczych była ważna z punktu widzenia pana kariery zawodowej?
To było ważne, ale jednocześnie trudne doświadczenie, wymagające umiejętności rozmowy i zawierania kompromisu z ludźmi wywodzącymi się z różnych kręgów kulturowych. Odpowiedzialność merytoryczna wymagała z kolei proponowania takiej tematyki kongresowych obrad, aby była ona nie tylko ciekawa, ale także współczesna. Zdarzały się również kłopotliwe sytuacje, bo przecież nie wszystkie działania organizatorów można monitorować i kontrolować.

Jakie zagadnienia merytoryczne podjęte podczas pana kadencji uważa pan za najważniejsze?
Najbardziej istotna była kwestia zrównoważonego rozwoju górnictwa. W dzisiejszym świecie, jeśli górnictwo nie działa w myśl tej zasady, nie ma akceptacji społecznej, która ważna jest nie tylko w Europie. W ostatnich latach podczas Kongresów zaczęła także dominować idea innowacyjności, polegającej nie tylko na mechanizacji górnictwa, ale także na automatyzacji i robotyzacji procesów górniczych, tworzeniu nowych technologii i maszyn oraz rozwoju innych rozwiązań ograniczających koszty. W tym pojęciu mieści się też bezpieczeństwo pracy.

Czy kiedyś w rozwoju ludzkości przyjdzie taki czas, że człowiek nie będzie musiał korzystać z bogactw Ziemi?
Jest to raczej niemożliwe. Teoria nowej ekonomii, zakładająca powszechny recykling dóbr, skonstruowana jest nieco na wyrost. Surowców na Ziemi jest jeszcze dość dużo, poza tym pojawiają się nowe metody eksploatacji, pozwalające sięgać po zasoby dotąd niedostępne. Dodatkowo już dzisiaj przedmiotem prac naukowych stają się takie dziedziny, jak górnictwo w przestworzach czy górnictwo podwodne. Jak powiedział Max Planck, górnictwo nie jest wszystkim, ale bez górnictwa wszystko jest niczym.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.