Z drobiazgów poważne problemy

W Wyższym Urzędzie Górniczym nie pracują fantaści, jak to się niektórym wydaje, lecz realiści. I jeśli głoszą hasło "zero wypadków w pracy", to nie znaczy, że górnicy cudownie przestaną ulegać wypadkom. Chodzi o to, by w pracy nie ginęli lub nie stawali się inwalidami z własnej winy. Bo na zrządzenia natury nikt nie ma wpływu...

Statystyki mają to do siebie, że są interpretowane. Analizując dane dotyczące wypadków ciężkich w kopalniach węgla kamiennego, można stwierdzić: skoro w 2011 r. na 1000 zatrudnionych było 0,13 takich zdarzeń, a w 2015 r. już tylko 0,06, to tendencja jest dobra, bo spadkowa. Można jednak też orzec, że nadal nie jest dobrze, bo winno być (uwzględniając sprawczość siły wyższej) - dajmy na to — 0,01. Do innych, mniej optymistycznych wniosków mogą skłonić dane z kopalń rud miedzi: 0,23 w 2011 r. i 0,15 w 2015 r. To znaczy, że statystyki wypadkowe są tyle warte, ile warta jest ich interpretacja?

- Skądże znowu! - oponuje Janusz Malinga, specjalista od bezpieczeństwa pracy w WUG. I wyjaśnia: - Statystyki nie są bytem samym dla siebie, ale jednym z narzędzi, które mogą być pomocne w kreowaniu odpowiednich zachowań podczas pracy w zakładach górniczych, nie tylko podziemnych, ale także odkrywkowych i otworowych, bo i tam wypadki chodzą po ludziach, najczęściej z ich winy.

Lekcje na przyszłość
Sprawa jest prosta w zdarzeniach takich, w których doszło do oderwania się skał w wyniku ruchów tektonicznych. Wina natury. Siła wyższa. Inaczej rzecz się ma, gdy wskutek niedbałych i pośpiesznie wykonanych robót górniczych doszło do opadu skał ze stropu i ociosów. A jeszcze inaczej, gdy skały spadły komuś na głowę.

- Nas cieszy to, że upowszechnia się zwyczaj analizowania zdarzeń, które nie skutkowały negatywnie na pracujących. Praktycznie wszystkie spółki analizują takie sytuacje, by wyciągnąć z nich lekcje na przyszłość. Nie tak dawno nie było takiego zwyczaju, bo skoro nikomu nic się nie stało, to po co rozbierać zdarzenie na czynniki pierwsze - przypomina dyrektor Malinga.

Za ponad 70 proc. zaistniałych wypadków winę ponoszą ludzie. Niekoniecznie ci, którzy im ulegli. Dość często wina leży po stronie ich przełożonych, którym wydaje/wydawało się, że każdy górnik ma na stałe przypisane do siebie szczęście, nikomu nic się nie stanie, a przepisy bhp wymyślono po to, by utrudniać pracę, kierowanie i realizację planów. Takie podejście do istoty sprawy nadal jest obecne w górnictwie, szczególnie węgla kamiennego, ale - co trzeba podkreślić - traci na popularności.

Czerwone rogi
- Dobre wzorce zachowań można w tej mierze czerpać z górnictwa odkrywkowego. Ważne, by z zasadami i ustaleniami tych rozwiązań zapoznać wszystkich zatrudnionych w zakładach górniczych, przekonać ich do przestrzegania ustaleń i stosować je do wszystkich - od kierownictwa do górnika. Dotyczy to zarówno załogi kopalń, jak i firm oraz podmiotów wykonujących roboty w ruchu zakładu górniczego. Dawniej nazywano je "firmami obcymi", a przecież te firmy wykonują niezbędne prace na rzecz kopalń i muszą być traktowane jak własne oddziały - objaśnia Janusz Malinga. - Dobrą praktykę wobec pracowników takich firm stosuje Lafarge, której zarząd udostępnił WUG swój pomysł do promowania go wśród innych pracodawców górniczych. (Lafarge - francuska firma produkująca materiały budowlane, w tym cement, beton oraz kruszywa, zatrudnia ponad 65 tys. pracowników w 64 krajach — przyp. red.).

Sposobem na zdyscyplinowanie usługodawców jest tzw. karta identyfikacyjna podwykonawcy. Jej elementami są zdjęcia i dane personalne pracowników firmy usługowej. Posiadacz takiej karty nie czuje się anonimowo. Karta ma trzy czerwone rogi. Za każde uchybienie zasadom bhp traci się jeden z nich. Utrata trzech oznacza usunięcie z zakładu górniczego. Firma nie straci kontraktu, ale będzie musiała poszukać sobie innego pracownika do świadczenia usługi. Na odwrocie karty wypisano najbardziej elementarne zasady obowiązujące na terenie zakładów Lafarge, które pracownicy firmy zobowiązani są przestrzegać. Przykłady takich rozwiązań i dobrych praktyk można znaleźć na stronie internetowej WUG.

Solidaryzm nie na pokaz
Ale jak było podane na początku, w WUG pracują realiści, którzy doskonale wiedzą, że co łatwo było wprowadzić w "innym górnictwie", znacznie trudniejsze będzie do zaadaptowania w "węglu kamiennym". Warunkiem powodzenia takiej behapowskiej innowacji jest bowiem rozmowa z załogą, przekonanie jej o skuteczności stosowania rozwiązań gwarantujących poprawę bezpieczeństwa pracy i o ogromnej roli solidaryzmu w zespole. Trzeba reagować na niebezpieczne metody pracy i błędy popełniane przez kolegów. A to oznacza, że nie przymyka się oka na pewne ryzykowne zachowania i łamanie przepisów, bo albo sztygar nie reaguje, albo nie chce się szkodzić koledze.

A jak nie ma solidaryzmu pojętego w ten sposób, że gdy dochodzi do sytuacji niebezpiecznej, to się ją zgłasza po to, by uniknąć w przyszłości wypadku, to jest solidaryzm w przymykaniu oka. Wynikający z różnych przyczyn, najczęściej to zła rutyna, chęć przyspieszenia pracy lub zaimponowania współpracownikom.

Dyrektor Malinga podkreśla, że nie jest jednak z tym prawdziwym solidaryzmem w "węglu kamiennym" tak źle, jakby się mogło wydawać. Kiedyś rzadkie, dziś już coraz częstsze są sytuacje, w których górnicy stają okoniem wobec przełożonych nakazujących im wykonanie jakiegoś zadania z mniejszym lub większym naruszeniem przepisów bhp.

- Stąd też z roku na rok mamy mniej anonimowych powiadomień na nasz telefon zaufania. Jest mniej, bo ludzie dzwonią w sprawach ważkich, w takich, w których nie uda im się przekonać odpowiednich osób z dozoru o niesłuszności postępowania.

Ciemna strona rzeczywistości
A propos przekonywania, tyle, że z innej beczki. Zastanawiające jest, jakich argumentów używa się, by przekonać kogoś, kto rozbił sobie głowę, by (po pierwsze) nie zgłaszał wypadku w pracy i (po drugie) poszedł na L4, ale z tytułu anginy albo innej grypy. W WUG nie mają wątpliwości co do tego, że wiele drobnych wypadków nie jest uwzględnianych w stosownych sprawozdaniach. Jak wykazały kontrole, bywało, że górnik z uszkodzoną wskutek wypadku śledzioną, kurował się w domu z zapalenia dróg oddechowych. Nierzadką praktyką jest, że ofiara wypadku zamiast być na L4, woli być na... urlopie. Jak dać tamę takim praktykom?

Telefon zaufania nią nie będzie. Z tego, co na dziś wiadomo, tylko w JSW obowiązuje (od niedawna) zasada, że gdy górnik zachorował na anginę, to dostaje 80 proc. zasiłku chorobowego. Spółka nie dopłaca mu już do 100 proc. Jeśli w całym górnictwie przyjmie się takie rozwiązanie, to... Nie trzeba tłumaczyć, co się będzie lepiej opłacało: prawda czy fałsz... Założyć należy, zważając na sytuację finansową branży, szczególnie w górnictwie węglowym, że termin wprowadzenia takiego rozwiązania jest bliższy niż dalszy.

- Nie zapominajmy, że ludzie lubią być nie tylko wynagrodzeni, ale docenieni i szanowani - zauważa ekspert. - Czynnik finansowy jest ważny, ale nie jedyny. Zresztą, w niektórych sytuacjach może mieć odwrotny skutek od zamierzonego...

Kto zna pracę w kopalni, szczególnie głębinowej, ten wie, że różnie bywa. Ale do czasu. Z bagatelizowania drobiazgów rodzą się często poważne problemy.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.