Moja misja to ciężka praca

Niepewność wśród pracowników nie sprzyja procesom naprawczym, a to właśnie pełna akceptacja strony społecznej jest gwarantem powodzenia całego przedsięwzięcia - zauważa w rozmowie z TG KRZYSZTOF TCHÓRZEWSKI, ministrem energii.

Misja czy heroizm? Z całego serca życzę Panu sukcesu, ale czy wierzy Pan, Panie Ministrze, że zadanie naprawy polskiego górnictwa uda się zrealizować?
Sektor górnictwa węgla kamiennego stoi przed wielkimi wyzwaniami. Obecnej trudnej sytuacji można upatrywać w wielu czynnikach do których, w mojej ocenie, nie należy wyłącznie ogólnoświatowa sytuacja rynkowa i drastyczne załamanie cen. Na trudną sytuację górnictwa miały wpływ również czynniki pozacenowe, mam tutaj na myśli kwestie kosztów czy błędy zarządcze. Są to obszary, które wymagają szczególnej uwagi, analizy i restrukturyzacji. Sytuacja sektora zmusza nas zatem do podjęcia ogromnego wysiłku, w tym przywrócenia racjonalności ekonomicznej.|

Oczywiste jest, że branża musi inwestować, rozwijać się, zwiększać bezpieczeństwo, poprawiać jakość i ukierunkować produkcję na potrzeby rynkowe. Niemniej istotnym i pilnym zagadnieniem jest zainwestowanie m.in w czyste technologie węglowe. Szczególną szansę widzę w technologiach chemicznego przetwarzania węgla.
Doskonale zdaję sobie również sprawę z ogromu pracy, jaki trzeba włożyć w to przedsięwzięcie, jednak gdybym nie wierzył w jego powodzenie nie podjąłbym się odpowiedzialności kierowania Ministerstwem Energii. Mojej misji nie traktuję jako wyzwania heroicznego, ale jako ciężką pracę przy pełnej współpracy ze środowiskiem górniczym. Mam tutaj na myśli zarówno przedstawicieli strony społecznej, jak i przedsiębiorców.

W 2007 r. zostawił Pan branżę w niezłym stanie, z zyskiem wynoszącym ok. 90 mln zł. Co takiego stało się przez minionych osiem lat - oprócz oczywistego spadku cen węgla na światowych rynkach - że sektor jest w najgorszej kondycji od 1989 roku?
Pragnę zwrócić uwagę, że sektor górnictwa węgla kamiennego jest od pewnego czasu znacząco niedoinwestowany. Należy zauważyć, że jeżeli nie tak jeszcze dawno, bo w 2012 i 2013 r. wielkość inwestycji wynosiła ponad 3 mld zł rocznie, to w ostatnim czasie sukcesywnie się zmniejsza. Poniesione nakłady inwestycyjne spółek branży górniczej w pierwszym półroczu 2015 r. oscylowały nieco ponad 800 mln zł. W okresie 9 miesięcy br. nakłady inwestycyjne wyniosły niecałe 1,1 mld zł, w tym na wyrobiska górnicze zaledwie 500 mln zł, a na zakupy maszyn urabiających, urządzeń transportowych oraz obudów zmechanizowanych niecałe 383 mln zł.

Ani złotówki nie zainwestowano natomiast w przedsięwzięcia, których celem byłaby dywersyfikacja wykorzystanego węgla. W okresie koniunktury, gdy ceny węgla były znacząco większe nie dokonano wystarczającej modernizacji kopalń. Zarządzanie sektorem również pozostawiało wiele do życzenia. np. właściciel ograniczał, a wręcz pozbawiał spółki środków, które powinny być skierowane na rozwój. Środki np. z prywatyzacji JSW SA mogły, przynajmniej częściowo, trafić do spółki. Należy również stwierdzić, iż brakowało w minionym czasie konkretnych decyzji odnośnie zmian strukturalnych w sektorze.

Przy wysokich zyskach nie nastąpiła modernizacja przestrzenna kopalń, której celem byłoby skrócenie m.in. dróg dostaw urobku, poprawa efektywności systemów wentylacyjnych, modernizacja i unowocześnienie zakładów przeróbczych, wzrost wydajności pracy czy zwiększenie stopnia elastyczności kosztów. Dzisiaj ponosimy koszty tych zaniedbań, a branża górnictwa węgla kamiennego jest w głębokim kryzysie.

Kontynuacja działań zapoczątkowanych przez poprzedników, czy zmiana kierunku? Jaki ma Pan pomysł na reformowanie branży? Czy struktura górnictwa ulegnie zmianie?
Od ubiegłego roku spółki węglowe na Śląsku borykają się z brakiem środków finansowych. Łączna strata netto trzech głównych podmiotów na krajowym rynku węgla po 9 miesiącach sięgnęła już 1,6 mld zł, a strata ze sprzedaży węgla była jeszcze wyższa i wyniosła ponad 1,8 mld zł. W obecnej sytuacji sektora, sprawą kluczową jest odzyskanie i zapewnienie płynności spółkom węglowym. Tak postawiony cel będzie determinował podejmowane przeze mnie decyzje w odniesieniu do przyszłej struktury i dalszego funkcjonowania branży.

Niepewność wśród pracowników nie sprzyja procesom naprawczym, a to właśnie pełna akceptacja strony społecznej jest gwarantem powodzenia całego przedsięwzięcia. Chciałbym więc wyraźnie zasygnalizować, że wszystkie rozwiązania koncepcyjne lub ewentualne zmiany w strukturze będę konsultował i negocjował ze stroną społeczną. Obecnie strona rządowa intensywnie pracuje nad programem dla branży. Zanim jednak projekt rozwiązań trafi do konsultacji, musi być dopracowany. W związku z tym, jest jeszcze za wcześnie na przedstawienie szczegółowych rozwiązań.

Chcę podkreślić, że reforma górnictwa powinna doprowadzić do stworzenia nowoczesnego sektora węglowego, o zdecydowanie mniejszej wrażliwości na wahania rynkowe i większym stopniu reagowania na zmiany choćby poprzez aktywne oddziaływanie na kształt rynku węglowego w Polsce.

Na jakim etapie znajduje się proces tworzenia Ministerstwa Energii?
Prace nad powołaniem resortu energetyki trwają, opracowano podstawowe przepisy prawne, umożliwiające realizację tego zadania. Część zadań, które zostaną przydzielone do nowopowstałego resortu, będzie ustalona w porozumieniu z ministrami rozwoju, skarbu państwa i środowiska. Konkretne czynności o charakterze strukturalnym zostaną podjęte bez zbędnej zwłoki, tym bardziej, że dotychczas, nadzór właścicielski nad spółkami węglowymi był w kompetencjach ministra Skarbu Państwa, a wraz z powstaniem Ministerstwa Energii, nadzór ów staje się jego zadaniem. Po upływie kilku miesięcy w podobny sposób zostaną przekazane ministrowi energii spółki energetyczne.

Uchwalona 19 listopada 2015 r. ustawa o działach administracji rządowej nie przewiduje, że Ministerstwo Energii przejmie nadzór nad spółkami energetycznymi. Czy nie zakłóci to zapowiedzianego procesu integrowania tej branży z górnictwem?
Ustawa ta znowelizowała m.in. ustawę o działach administracji rządowej. Dodano trzy nowe działy w tym energię i gospodarkę złożami kopalin. Jest to jasny sygnał rządu podkreślający istotną rolę zagadnień związanych z energią i zasobami naturalnymi. W mojej ocenie problematykę energii należy traktować kompleksowo. Stąd pomysł skupienia w jednym urzędzie spraw związanych z całym łańcuchem produkcji energii, począwszy od eksploatacji kopalin, poprzez wytwarzanie energii, a skończywszy na przesyle i dystrybucji. Mowa również o energii odnawialnej, ropie i gazie oraz energii jądrowej. Całościowe podejście do branży i kompleksowe regulowanie rynku energii będzie w mojej ocenie korzystnym rozwiązaniem. Nie chodzi więc o integrację spółek energetycznych z górnictwem, ale o wspólne, jednorodne podejście do kwestii energii.

Z końcem roku przestaje obowiązywać "Strategia dla górnictwa", uzgodniona przy Pana udziale. Jest bardzo mało prawdopodobne, aby w ciągu miesiąca udało się wypracować nowy dokument...
Na dzień dzisiejszy pragnąłbym uniknąć deklaracji dotyczących ostatecznych rozstrzygnięć, które będą dotyczyć spółek górniczych. Przede wszystkim, w krótkim okresie czasu należy podjąć działania zmierzające do zachowania ich płynności finansowej oraz zagwarantowania wypłaty wynagrodzeń. Te dwie kwestie stanowią obecnie absolutny priorytet.

W następnej kolejności, w oparciu o wyniki szerokiego oraz kompleksowego audytu kopalń, przyjdzie czas na opracowanie wieloletniego programu strategii dla górnictwa, który, co pragnę podkreślić, zostanie uzgodniony ze stroną społeczną. Wyrażam nadzieję, że takie podejście do wypracowania tego typu dokumentu strategicznego jest właściwe i nakreśli ramy działania dla podejmowania decyzji o charakterze zarówno politycznym, jak i nadzorczym w stosunku do sektora.

Czy ustawa o restrukturyzacji górnictwa wymaga nowelizacji, a jeśli tak, to w jakich punktach?
Jak już wcześniej wspomniałem, trwają intensywne prace nad rozwiązaniem problemów górnictwa oraz zaproponowaniem konkretnych działań. Ustawa o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego jest również szczegółowo analizowana pod kątem jej nowelizacji, w taki sposób aby zagwarantować górnictwu najkorzystniejsze warunki dla prowadzenia restrukturyzacji. Na obecnym etapie prac widzimy konieczność zmian przepisów tej ustawy, w tym w zakresie terminu obowiązywania niektórych przepisów jak i wprowadzenia nowych rozwiązań.

Jeszcze kilka lat temu lekiem na wszelkie problemy branży miała być jej prywatyzacja. Jednak obecność na GPW nie ustrzegła Jastrzębskiej Spółki Węglowej przed poważnymi problemami finansowymi...
Chciałbym zaznaczyć, iż prywatyzacja spółek, nie tylko z sektora górniczego, nie powinna być postrzegana jako panaceum na wszelkie problemy o charakterze finansowym bądź zarządczym. Spółki równie dobrze mogą prosperować w przypadku, gdy są własnością Skarbu Państwa. Przykład Jastrzębskiej Spółki Węglowej jest znamienny. Po upublicznieniu akcji spółki, środki uzyskane z jej prywatyzacji nie zostały pozostawione do dyspozycji spółki ale stały się dochodem budżetu, co okazało się błędne. W przypadku pozostawienia choćby części środków w spółce, JSW obecny kryzys cenowy przetrwałaby bez znaczących załamań wewnętrznych.

Czy planuje Pan dokonanie zmian w zarządach spółek węglowych i dyrekcjach kopalń?
Otrzymuję wiele pytań dotyczących tego zagadnienia i pragnę wyjaśnić, że tego typu decyzje muszą wynikać z oceny działalności i jej efektów. Cenię wiedzę, doświadczenie i kompetencje, dlatego takie pytania są przedwczesne.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.