Uwierzyliście nam, uwierzyliście m.in. mnie, górnikowi. Uwierzyliście, że w Polsce może być lepiej i że w Polsce będzie lepiej! - dziękował tow. Edward Gierek podczas jednego (z wielu) spotkania z bracią górniczą. Systemy zmieniają się, a o poparcie górników jak politycy zabiegali, tak zabiegają.
Przed wojną, a i owszem, partie polityczne też zabiegały wśród górników o wyborcze wsparcie, ale nie było to takie łatwe. Bo kopalnie najczęściej były prywatne, aktyw związkowy stacjonował poza zakładami, a górnicy zarabiali jak na biedne przedwojenne społeczeństwo całkiem nieźle. Zmieniło się po wojnie. Kopalnie przestały być prywatne, aktyw związkowy zyskał gabinety w zakładach i tylko, jak na biedne socjalistyczne społeczeństwo, górnicy nadal dobrzez zarabiali.
Przodowy posłem
Władza ludowa nie musiała się gimnastykować i szukać sposobów pozyskania głosów górników, szczególnie tych pracujących w kopalniach węgla kamiennego, bo wiadomo było jeszcze przed wyborami, kto zostanie wybrany i ilu będzie nań głosowało. Jednakże górnicy doskonale wpisywali się w wzór (poniekąd wyidealizowanego) człowieka pracy socjalistycznej: robotnika, który jest władzą w Polsce Ludowej, ale z uwagi na to, że ktoś musi fedrować, to ową władzę w jego (i reszty społeczeństwa) imieniu sprawuje PZPR. Towarzysze zastępujący klasę robotniczą w sprawowaniu władzy stwierdzili, że taki górnik, może kilku, bardzo dobrze wygląda w ławach Sejmu RP. Takie podejście polityczne do górnika widoczne było w początkach PRL, do roku 1956. Wówczas to górnik, rekordzista pracy socjalistycznej, który fedrował i po robocie zdobywał wyższe wykształcenie, był kimś cennym i pożądanym.
Przecież wiadomo było, że ci, do których należy władza, głosują na tych, którzy ją sprawują. 99,7 proc. frekwencji wyborczej bez spotów, setek plakatów, spotkań przedwyborczych itp. itd. jak najbardziej potwierdza prawdziwość tej tezy. Zatem nikogo nie dziwiło, a brać górniczą jako stan nobilitowało, gdy w ławach sejmowych zasiadali (najczęściej do tego sprowadzała się ich aktywność poselska) górnicy pokroju Bernarda Bugdoła, dobrego górnika, 550 proc. normy, skończył AGH, posłował w Sejmie PRL I kadencji. Tak było za Bieruta.
Kiełbasa i ordery
Za rządów Gomułki dyscyplina sportowa tzw. przodownictwo pracy socjalistycznej nie była już tak nagłaśniana, toteż i łatwiej było górnikowi zostać posłem, a raczej być nań wyznaczonym. Za tow. Wiesława górnicy mieli władzę, fedrowali węgiel i mieli z tego powodu błogosławieństwo partii, a nie większe pieniądze, być może dlatego, że Gomułka był oszczędny i skoro dzielił papierosa na połówki, to z jakiej racji miał się przymilać górnikom pieniędzmi?
Zmiany zaszły za Gierka. Po pierwsze I sekretarz był górnikiem (choć były głosy, że dłużej związkowcem-aparatczykiem). Po drugie: Polska się rozwijała za pożyczki z Zachodu. Po trzecie: węgiel kamienny był towarem, który można było łatwo sprzedać za dewizy, nawet w Niemczech, gdzie nikt jeszcze nie marzył o OZE i dekarbonizacji. Dalej poparcie narodu, w tym i górników, dla słusznej linii partii, symbolizowanej listą kandydatów na posłów, sięgało 100 proc. Gierek jako światły komunista, obyty na Zachodzie, wiedział, że z niewolnika nie ma robotnika. Oczywiście nie mógł górnikom płacić tyle, ile w tym czasie płacono na Zachodzie (co i dziś jest aktualne), bo wtedy niewiele PRL zarobiłby dewiz na eksporcie, jak to mawiano, czarnego złota. Obłaskawiał więc ich kiełbasą (zwyczajną, nie wyborczą), orderami, talonami na dobra, których brakowało w uspołecznionym handlu.
Jednak ta socjotechniczna (w politycznym sosie) metoda zaskarbienia sobie popularności wśród górników widać nie sprawdziła się, skoro czterobrygadówka i strajki sierpniowe sprawiły, że we wrześniu 1980 r. znacząca część braci górniczej pokazała partii miejsce, w które może ona ich całować.
Gieweksy od Jaruzelskiego
I moim skromnym zdaniem to był moment, w którym górnik przestał być w 100 proc. przemiotem legitymującym słuszność postępowania władzy. Zyskał odrobinę podmiotowości. Już trzeba było o niego i jego poparcie zabiegać. Nawet nie tyle zabiegać o poparcie, co o to, by nie kontestował ludowej rzeczywistości. O ile za Gomułki czy Gierka PRL miało jeszcze coś do eksportowania poza węglem kamiennym, to za Jaruzelskiego został praktycznie jeno węgiel. Zamordyzm zamordyzmem, militaryzacja kopalń militaryzacją, ale żeby koń mógł ciągnąć wóz, trzeba było mu nie tylko bata, ale i owsa. Do tradycyjnych medali dorzucono zwiększone zarobki (szczególnie za robotę w soboty i niedziele - 300 proc. dniówki) i możliwość wydawania nadliczbowo zarobionych złotówek w sklepach Przedsiębiorstwa Zaopatrzenia Górnictwa, zwanych w społeczeństwie (od częściowego podobieństwa do słynnych Peweksów) gieweksami. Dopełnieniem było usadawianie górnika w Biurze Politycznym PZPR, co już jednak było mało skuteczne, gdyż nie wszyscy górnicy mogli być takim zaszczytem wyróżnieni, przez co większość miała takie uhonorowanie górniczego stanu w głębokim poważaniu.
Więce niż profesorów
I tak doszliśmy do czasów, gdy okazało się, że władza powinna być wybierana, a nie władza powinna wybierać tych, którzy mają ją wybrać. Polska przestała być ludową demokracją, postanowiono, że będzie demokratyczna bez przydomków. W takim stanie rzeczy górnik stał się ważnym podmiotem demokratycznej walki o władzę i jej (ewentualne) utrzymanie.
Znacie to powiedzenie, że głos sprzątaczki jest równy głosowi profesora z uniwersytetu. To slogan. Profesorów w latach 90. było raptem pułk, sprzątaczek wielokroć więcej, ale były rozproszone. Natomiast górników od węgla kamiennego była armia (ze 400 tys. na początku lat 90., nie licząc oddziałów okołogórniczych pomocniczych). No, to była siła, z którą trzeba było się liczyć, jeśli chciało się myśleć o wyborczym sukcesie.
I górnik dla każdej partii, łącznie z tymi, które restrukturyzowały górnictwo, był wielki pan, przyjaciel, sojusznik itp. Do pewnego czasu w znacznym stopniu dzięki górniczym głosom zdobywano władzę. Potem nadszedł czas, gdy nie dało się wciskać farmazonów o przyszłości górnictwa, gdy górnicy widzieli, że i kopalń ubywa, i górników również. Tego doświadczyła Akcja Wyborcza Solidarność, która co prawda - jak twierdził rząd Jerzego Buzka - uratowała górnictwo węgla kamiennego przed plajtą, ale straciła władzę na rzecz SLD. Dalszą kolejność dziejów Państwo znacie. Przejdźmy więc teraz do współczesnej rzeczywistości.
W wyborach parlamentarnych 2015 praktycznie wszystkie liczące się ugrupowania obwieszczają, że będą bronić stanu posiadania polskiego górnictwa jak niepodległości (polecam, jeśli ktoś jeszcze nie czytał, relację z przedwyborczej dyskusji TG). Ba, nawet partia KORWIN, czyli Janusz Korwin Mikke nic od maja nie mówi, że kopalnie trzeba sprywatyzować, niedochodowe zamknąć itp. Nawet i on liczy na głosy górników, i chyba dlatego pomstuje na pakiet klimatyczny i dekarbonizację, choć - trzeba przyznać - nie obiecuje górnikom gruszek na wierzbie. Jedną, która zdają się nie przywiązywać większego znaczenia do głosów górników, jest partia Nowoczesna.pl. Nie powinno to jednak bardzo dziwić, skoro jej lider jest uczniem prof. Leszka Balcerowicza, a jakie opinie onże ma wśród górników, przypominać nie trzeba.
Jest o kogo i o co zabiegać
W górnictwie spada zatrudnienie i teraz pracują w nim 95772 osoby (z czego 72807 pod ziemią, 8858 to pracownicy zakładów przeróbki mechanicznej węgla, pozostali to administracja i pracownicy powierzchni). Niechby przemnożyć tę liczbę przez dwa, to wychodzi, że jest o kogo i o co zabiegać. Nawet wówczas, gdy nie ma się przekonania do tego, co obiecuje się tej grupie wyborców.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Lasza bez wąsa :D