Często firmy, które są największymi spółkami handlowymi na świecie, handlują nie tylko węglem, ale też ropą, gazem, mają własne floty statków. To jest połączenie wielu czynników, dlatego taka duża firma może narzucać poziom cen i działać tak, by - kolokwialnie mówiąc - wyjść na swoje - podkreśla dr URSZULA LORENZ, kierownik pracowni w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk.
W ostatnich dniach w mediach pojawiły się niepokojące informacje o prognozowanych warunkach rynkowych, według których ceny węgla w ciągu najbliższych trzech lat mogą spaść do 60 USD za tonę. Czy to jest możliwe?
Nie słyszałam o 60 USD, chociaż czytając takie informacje, nie bierzemy pod uwagę różnych szczegółowych aspektów. Na przykład czy to są ceny stałe, a jeżeli stałe, to z jakiego roku? Jeżeli ktoś np. napisał, że chodzi o ceny stałe roku 2010, to zgadzam się, że po wstecznym odliczeniu inflacji może wyjść 60 USD. Natomiast w wartościach nominalnych nie spotkałam się z wielkością 60 USD za tonę. Najtańszy węgiel, gdy chodzi o koszty i dobrą jakość, o jakim słyszałam w prognozach, to węgiel kolumbijski, który może być efektywnie wydobywany przy cenie sprzedaży 65 USD za tonę FOB porty kolumbijskie.
Ta prognoza może zaważyć na cenach węgla kamiennego w Polsce?
Nie, bo jest to wypadkowa wielu innych rynków. Nie możemy zapominać, że Europa to margines, mimo że jest trzecim importerem światowym. Gdy jednak chodzi o zużycie, nie jesteśmy tak bardzo do przodu. Wszystkie aspekty podażowe i cenowe moim zdaniem rozgrywają się gdzie indziej. Europa jest wypadkową tych sił rynkowych, które gdzieś zadziałały, a my ponosimy tego konsekwencje.
Kto więc decyduje o tym, że ceny węgla są niskie, a co za tym idzie kondycja polskich producentów jest taka słaba?
Obawiam się, że prostej odpowiedzi na to pytanie nie ma. Przecież na świecie węglem handlują międzynarodowe korporacje. One nie są powiązane tylko z producentami, bardziej z użytkownikami i bankami. Często firmy, które są największymi spółkami handlowymi na świecie, handlują nie tylko węglem, ale też ropą, gazem, mają własne floty statków.
To jest połączenie wielu czynników, dlatego taka duża firma może narzucać poziom cen i działać tak, by - kolokwialnie mówiąc - wyjść na swoje. Na pewno to rynki azjatyckie mają duży wpływ na kształtowanie cen, ale przede wszystkim od kilku już lat na ceny wpływa fakt, że węgla jest na rynku za dużo. To nie o to chodzi, że węgla mniej się zużywa, bo zużycie rośnie. To produkcja jest zbyt duża wobec potrzeb rynku. Może się to zrównoważyć w ciągu najbliższych 2-3 lat.
Przez ten czas nie ma szans na wzrost cen?
Musiałby nastąpić jakiś kataklizm, powódź lub tajfun, uniemożliwiający wydobycie i transport węgla. Obawiam się jednak, że nawet w takim przypadku efekt byłby krótkotrwały. Jest jeszcze jeden aspekt, o którym się zapomina: węglem handluje się na rynkach fizycznych, ale coraz częściej z zabezpieczeniem poprzez transakcje finansowe.
Takie zabezpieczenie, że mamy zapewnioną cenę bez względu na sytuację rynkową za kilka miesięcy, usztywnia zmiany cen. Jedni mogą być na takich transakcjach bardzo wygrani, a inni mogą wiele przegrać. Najbardziej tracić mogą producenci, którzy mają ograniczone rynki zbytu.
Zaostrzenie polityki klimatycznej może wpłynąć na cenę węgla?
Przy obecnym stanie nadpodaży tak, ale wydaje mi się, że w Europie raczej nie nastąpią dalsze większe spadki. Australia w lipcu br. wycofała się z podatku węglowego i to dało oddech tamtejszym producentom. Na pewno na poziom cen będzie miało wpływ zapotrzebowanie na rynkach azjatyckich - w Chinach i Indiach. W przypadku Chin każde pół procenta zmiany zużycia to 15 mln t węgla na rynku. Chińczycy chcą ograniczać import m.in. poprzez wprowadzenie podatku importowego.
Chiny importują mniej węgla ze względu na przebudzenie świadomości ekologicznej?
Po części tak. Wprowadzono tam zakaz budowy elektrowni węglowych w dużych aglomeracjach miejskich. To nie znaczy, że węgiel nie będzie zużywany, ale nie wolno rozbudowywać zdolności wytwórczych. Z drugiej strony Chiny rozwijają różnego rodzaju źródła odnawialne. Posiadają potężną energetykę wodną, która w br., ze względu na dobrą sytuację hydrologiczną, "zdjęła" duże ilości węgla ze zużycia. Dywersyfikacja po stronie wytwarzania coraz bardziej waży na bilansie. W komentarzach analityków na temat Chin pojawiają się przeciwstawne opinie: jedni twierdzą, że import węgla będzie rósł, bo Państwo Środka potrzebuje coraz więcej energii, a to najtańszy sposób pozyskania, z drugiej strony mówi się, że Chiny rozwijają własne górnictwo i dążą do samowystarczalności.
USA nadal będą zalewać Europę tanim węglem?
Upraszczając, powiem, że mającym duże zasoby gazu Stanom węgiel jest potrzebny do tego, żeby go eksportować. Produkcja co prawda spada, lecz część producentów raczej szuka dodatkowych rynków zbytu, żeby utrzymać koszty jednostkowe i nie zmniejszać produkcji.
Ciekawym aspektem jest także to, że USA nie zamierzają rozwijać produkcji węgla w swoim najbardziej perspektywicznym i największym zagłębiu, ponieważ eksport pochodzącego stamtąd surowca byłby efektywny do Azji, a Stany nie mają żadnego dużego węglowego portu na zachodnim wybrzeżu. Wracając do zużycia węgla w USA: wprawdzie nie obowiązują tam ustalenia protokołu z Kioto, ale w 2016 r. wchodzą w życie przepisy limitujące emisję rtęci i innych związków toksycznych. Ograniczy to użytkowanie węgla. Amerykanie nie produkują tanio, dlatego nie przypuszczam, żeby nastąpił spektakularny zalew Europy węglem amerykańskim. Nadal 1/3 węgla importowanego przez UE pochodzi z Rosji.
A węgiel ten jest zagrożeniem dla polskich producentów. Czy ustawy, ustanawiające certyfikaty i koncesje na handel tym surowcem, ograniczą jego napływ do Polski ze Wschodu?
Obawiam się, że mogą nie dać takiego rezultatu. Wprawdzie propozycje ograniczeń jakościowych i obowiązku certyfikacji stawiają wszystkich dostawców na jednym poziomie, jednak największym problemem jest tzw. niesort, a import niesortu nie jest zakazany. Poza tym sortownie mogą rozwinąć się przecież przed polską granicą. Tym samym padną firmy, które się tym teraz zajmują, a to nie jest tylko rosyjski kapitał.
Z czego wynika, że cena węgla rosyjskiego jest tak atrakcyjna?
To też kwestia rynku. Obserwując informacje statystyczne o rynkach, docierające z prawie rocznym opóźnieniem, dostrzegam, że ten eksport ponownie wzrósł. Praktycznie od kryzysu z 2008 r. Rosjanie zdominowali 1/3 dostaw do Europy, a w związku z restrykcyjnym podejściem do spalania węgla w Europie Zachodniej przenieśli część dostaw do Polski. Surowiec dostarczany jest bliżej, więc cena może być jeszcze niższa.
To pośredni efekt polityki klimatycznej?
Oczywiście że tak, ale nie możemy też przewidzieć, jak zachowałaby się Europa Zachodnia, gdyby tej polityki nie było. Dania była kiedyś sporym użytkownikiem węgla, aż podjęto decyzję o postawieniu na źródła ekologiczne. Po kilku latach od tej decyzji zużywa się tam symboliczne ilości węgla. Nie potrafię stwierdzić, czy wszystko to dzieje się ze względu na politykę klimatyczną, ale na pewno z jej powodu zmienia się dużo.
Sytuacja na Ukrainie może zachwiać rynkiem węgla w Europie?
Tak może się wydawać z punktu widzenia bilansowego. Ukraina ma jednak dosyć specyficzne zapotrzebowanie na węgiel w energetyce pod względem jakościowym. Mając dużo antracytu, Ukraińcy dostosowali do takich zasobów swoje elektrownie. Nie mogą więc kupić miałów z Kompanii Węglowej. Słyszałam, że zawarto kontrakt na dostawę 1 mln t z RPA, kolejne 4 mln t kupili z Rosji, która wydobywa przecież z tego samego zagłębia. Główna ukraińska spółka energetyczna jest w prywatnych rękach i mniej chyba zwraca uwagę na kwestie polityczne, a bardziej na biznesowe.
Polski hurraoptymizm, że pozbędziemy się nadwyżek węgla, sprzedając je Ukrainie, jest więc nieuzasadniony?
Jeśli gdzieś ten węgiel można było sprzedać, to w zachodniej części kraju, która nie jest zniszczona i posiada swoje zasoby.
Czy polscy producenci, aby przetrwać, muszą uporać się z nadprodukcją węgla?
Produkcja musi być dostosowana do zapotrzebowania rynku. Nie można liczyć, że pozbędziemy się importu całkowicie, bo to po prostu jest nierynkowe. Nie wiem, jak właściciel poradzi sobie z tymi ogromnymi zwałami węgla. Wszystko może rozbić się o aurę podczas najbliższej zimy. Zużycie węgla na całym świecie jest silnie uzależnione od pogody.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
