Była Julią, Białym Kamieniem, Thorezem, znowu Julią, aż wreszcie została Starą Kopalnią. Los jej nie oszczędzał tak samo jak tysięcy górników z Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Ze względu na nieopłacalność wydobycia węgla w 1990 r. została postawiona w stan likwidacji. Sześć lat później zakończyła eksploatację. Na jej terenach powstało Muzeum Techniki i Przemysłu i to stworzyło jej szansę, by mogła teraz wrócić do życia jako Park Wielokulturowy Stara Kopalnia.
Od wielkości do upadku
Kopalnia Julia powstała z połączenia 15 małych kopalń, znajdujących się w obszarze gminy Biały Kamień. Początkowo eksploatację prowadzono sposobem odkrywkowym. Obecność górnictwa węglowego w tym rejonie potwierdzono w protokole sądowym z 1561 r. Do połowy XIX w. obszar zakładu powiększał się przez przyłączanie kolejnych sąsiednich kopalń. W tym okresie Julia przeżywała swój dynamiczny rozwój. W drugiej połowie XIX w. rozpoczęło się bowiem drążenie szybów Julia i Sobótka, które do dzisiaj są wizytówką zakładu. Wybudowano także budynki maszyn wyciągowych, warsztaty, kotłownie, elektrownie, szatnie oraz zespół przeróbki mechanicznej węgla. W zasadzie do I wojny światowej kopalnia Julia uzyskała zachowany do dzisiaj układ funkcjonalno-przestrzenny. Dalsze inwestycje miały miejsce już po 1945 r. Nie zdały się one jednak na wiele, bo z początkiem lat 90. ubiegłego stulecia górnictwo w Wałbrzychu po prostu przestało istnieć. Poszczególne kopalnie postawiono w stan likwidacji. W tym gronie znalazła się także Julia, która ostatni węgiel dała światu 20 września 1996 r.
Na ratunek
Zabudowę kopalni udało się jednak ochronić. W 2004 r. została wpisana do rejestru zabytków. Aby ratować to cenne dziedzictwo, w 2009 r. postanowiono na terenie byłego zakładu górniczego utworzyć Park Wielokulturowy Stara Kopalnia. Działanie to umożliwiło pozyskanie środków unijnych. Projekt otrzymał prawie 36 mln zł wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania "Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym". Umowę w tym zakresie podpisali w kwietniu 2010 r. minister kultury Bogdan Zdrojewski oraz ówczesny prezydent Wałbrzycha Piotr Kruczkowski. To jednak niejedyne wsparcie, które uzyskał projekt realizowany w Wałbrzychu. W listopadzie 2013 r. 5 mln zł dołożyło jeszcze Ministerstwo Finansów.
- Stara Kopalnia to obecnie największa inwestycja prowadzona w Wałbrzychu. To projekt na skalę europejską. Dofinansowanie ze środków UE nie zabezpiecza wykonania wszystkich prac. Ranga i rozmach tej inwestycji wymagają dodatkowych pieniędzy, które konsekwentnie pozyskujemy ze źródeł zewnętrznych - mówił wówczas prezydent Wałbrzycha Roman Szełmej.
Łaźnia dla aktorów
Pierwszy etap rewitalizacji kopalni Julia miał kosztować 52,6 mln zł. Mówi się jednak głośno o tym, że kwota ta wzrośnie do 95 mln zł. Pojawia się zatem pytanie, jak zmieni się zabytkowy zakład górniczy dzięki tym pieniądzom.
- Zanim przystąpiliśmy do tego projektu, dokładnie przyjrzeliśmy się tego typu obiektom funkcjonującym w Polsce i Europie. Dlatego zwiedziliśmy m.in. kopalnię Guido w Zabrzu - zdradza Anna Żabska, asystent prasowy prezydenta Wałbrzycha, która dodaje, że ogólny zarys zagospodarowania Starej Kopalni przedstawiono w grudniu 2012 r.
Park, oprócz ochrony i udostępniania świadectw historii wałbrzyskiego górnictwa, będzie też prezentował wielokulturowy charakter regionu, gdzie mieszały się wpływy niemieckie, polskie, czeskie, a także greckie, żydowskie oraz francuskie. W Starej Kopalni powstaną również ekspozycje multimedialne, sale projekcyjne, ale przede wszystkim - na bazie zachowanych wyrobisk i chodników - zostanie stworzona podziemna trasa turystyczna, prezentująca technologię wydobycia i transportu podziemnego węgla kamiennego. Swoje miejsce w projekcie znajdzie także łaźnia górnicza, w której pozostały ubrania robocze ostatnich górników pracujących w Julii. Zostanie ona zaadaptowana na potrzeby awangardowych przedstawień teatralnych oraz prezentacji artystycznych. Stara Kopalnia będzie również "domem" dla Zespołu Pieśni i Tańca Wałbrzych.
Plan zagospodarowania przewiduje także stworzenie atrakcyjnych miejsc na terenie dawnej hałdy. Zrewitalizowana przestrzeń będzie się składać z terenów zielonych wraz z parkiem rozrywki dla najmłodszych.
To wszystko powstaje na ponad 4 ha, na których znajduje się 16 pokopalnianych budynków. Otwarcie Parku Wielokulturowego, z którym władze Wałbrzycha wiążą wielkie nadzieje, zaplanowano jeszcze w tym roku. Odbędzie się ono w listopadzie lub w Barbórkę.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
