Hugo ma 11, no powiedzmy prawie 12 lat, nieźle się uczy i uwielbia jeździć na rowerze. W minioną niedzielę, po fascynującej podróży w przeszłość, został przyjęty do górniczego stanu. Jak to możliwe? Spróbować może każdy. Wystarczy zaliczyć wszystkie zadania na Trasie Górniczej w kopalni soli w Wieliczce.
Trasa górnicza powstała dzięki projektowi "Szlaki nowej przygody". Projekt, sfinansowany ze środków unijnych, w aktywny sposób przybliża historię kopalni w pierwszych wiekach jej istnienia. Aby rozpocząć zwiedzanie, nie wystarczy kupić bilet. Najpierw każdy z przyszłych górników - śleprów, bo w taką rolę wcielają się turyści, otrzymuje znaczek kontrolny uprawniający do zjazdu pod ziemię. Potem szatnia, przebranie się w specjalny roboczy uniform i kask, a po pobraniu w lampowni lampy i pochłaniacza jeszcze kilka bardzo ważnych minut na szkolenie dotyczące bezpieczeństwa...
Jeszcze chwila i po zjeździe najstarszym w Wieliczce szybem Regis na poziom pierwszy kopalni, znajdujący się 60 m pod ziemią, można się przenieść w czasy króla Kazimierza Wielkiego. Wieliczka ma ponad siedem wieków i jak mówi przewodnik, jest uznawana za najstarszą kopalnię świata. Podziemne wyrobiska wydrążone tu przez wieki mają łączną długość 300 km.
Przy świetle lampki
"Brygada", w której znalazł się Hugo, kierowana jest przez pana Mariusza Jarskiego, na co dzień przewodnika w kopalni zabytkowej, a teraz przodowego, który szkoli śleprów. Podczas podziału pracy, który na Śląsku nazywa się felezunek, a w Wieliczce ordynans, Hugo zostaje metaniarzem. Górnicza brygada rusza do pracy, wchodząc we wszechogarniającą ciemność. Po kilku minutach oczy przyzwyczajają się do śledzenia światła górniczej lampki i Hugo może dostrzec drewniane podpory na ścianach chodników. To tzw. kaszty, dzięki którym miejscowość Wieliczka nie zapadła się dotąd w podziemia kopalni.
- Sól zawarta w powietrzu powoduje świetną konserwację drewna, które nie tylko nie butwieje, ale też staje się po pewnym czasie niepalne - wyjaśnia przodowy.
Drewno poddaje się też elastycznie naciskowi górotworu, w niektórych miejscach widać, że kaszty są odkształcone na kilkanaście centymetrów. W okolicach szybu Regis widać jeszcze osmalone belki - to pozostałości największego pożaru w kopalni, który wybuchł w 1644 r.
Wstawiennictwo św. Kingi
Innym zagrożeniem, z którym górnicy borykali się w Wieliczce od zawsze, był metan. Przed wiekami metan gromadzący się przy stropie był wypalany przy pomocy długiej tyczki. Dzisiaj metaniarze, aby stwierdzić, jaki jest poziom gazu, posługują się metanomierzami. To pierwsze zadanie, które Hugo ma wykonać. Na szczęście poziom metanu wynosi 0,0 i brygada może podążać dalej. Po drodze w załomie kasztu widać kaplicę sprzed 400 lat, poświęconą patronce kopalni - św. Kunegundzie, na którą zdrobniale mówiono Kinga. Takich miejsc sakralnych jest w kopalni ok. 40. Górnicy, z których co 10. tracił życie podczas pracy, każdego ranka prosili patronkę o szczęśliwy wyjazd na powierzchnię.
Komora Fortynbark, do której dociera brygada, to dawna stajnia. Konie pracowały w Wieliczce od XVII w. do 2002 r., kiedy na emeryturę przeszła ostatnia klacz - Baśka. Oprócz koni w wielickiej kopalni mieszkały też koty, które na swój sposób rozwiązywały problem z myszami i szczurami. Brygada podąża dalej. Kolejne zadanie, z którym musi zmierzyć się Hugo, to zaplatanie powrozu, wykorzystanego do ciągnięcia ważących 800 kg sanic - przyrządu, na którym transportowano solne bryły. Bryła, zwana bałwanem solnym, mogła ważyć nawet 2 t. Była warta tyle, że wystarczyło, żeby kupić całą wioskę wraz z mieszkańcami.
Tylko garść soli
Przed brygadą prace ciesielskie. Cięcie drewnianych belek to ważna umiejętność, bo to drewno, a nie metal jest materiałem, z którego wykonane są zabezpieczenia wyrobisk. Po chwili swoją pracę musi wykonać mierniczy, który sprawdza, czy chodnik nie uległ odkształceniom. Adepci górnictwa po drodze mijają wiele komór powstających po wybraniu soli, które wykorzystywane były jako miejsce odpoczynku.
- Porządny górnik nie je soli ze sklepu, korzysta z soli kamiennej ukruszonej ze ściany - uczy brygadę przodowy.
Przewodnik opowiada, że praca górnicza po kilkunastu latach zabierała górnikom zdrowie. Dlatego król Kazimierz Wielki już w XIV w. wybudował lazarety dla samotnych, chorych górników. Aby wyjść spod ziemi, brygada odnajduje w tajemniczej skrzyni mapę. Żeby dostać się do schowka, trzeba pokonać tor przeszkód pomiędzy belkami i wspiąć się na wyższy poziom po drabinie. Potem mapowy, po przejściu przez komorę Rzepki, ma doprowadzić grupę do szybiku Klemens. Po drodze brygada dociera do kołowrotu służącego do przepompowywana solanki, czyli odwadniania kopalni. Specjalne obracane przez człowieka koło nabiera czerpakami słoną wodę, która przelewa się do ciągu rynien odprowadzających i następnie trafia do warzelni. Gdy Hugo przepompowuje solankę, przodowy wykonuje pomiar zawartości soli. Niewiarygodne! W jednym litrze wody jest jej 300 g!
- Górnik mógł wynieść na własne potrzeby na powierzchnię garść soli dziennie. Jeśli zabrał więcej, ucinano mu rękę - opowiada przodowy.
Najpierw sól trzeba było urąbać, posługując się kilofem. Hugo także próbuje tej sztuki, a efekt swojej pracy może zabrać ze sobą do domu.
Skok przez skórę
Brygada dociera na niższy poziom kopalni, gdzie w XIX w. zaczęto używać materiałów wybuchowych. Górnika strzałowego nazywano w Wieliczce żeleźnikiem. Założenie ładunku wybuchowego jest ostatnim zadaniem Hugona. Gdy wszyscy członkowie brygady chowają się za linią bezpieczeństwa, Hugo odpala ładunek. Pod śleprami aż trzęsie się spąg.
- Nie możemy teraz iść do przodka. Urobek łopatami pozbiera po opadnięciu pyłów druga zmiana - mówi przodowy.
Jeszcze kilkaset metrów i adepci górnictwa docierają do szybu. Przed wyjazdem na powierzchnię czeka ich niespodzianka. Zdali egzamin na górników, więc po tradycyjnym skoku przez skórę zostają przyjęci do górniczego stanu.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
