Hiszpanię i Polskę łączy podobna tradycja eksploatacji rud miedzi. Znajdujące się na Półwyspie Iberyjskim złoże Rio Tinto należy do najbardziej znanych w Europie i na świecie. Jego długa historia jest wielce pouczająca. KGHM w porównaniu do niego istnieje zaledwie ułamek czasu. Jednak już w tym krótkim okresie pojawiają się wszystkie te same symptomy upadku...
Jego końcowym efektem jest istnienie globalnego koncernu górniczego, który - poza nazwą - nie ma już nic wspólnego z hiszpańskim złożem rud miedzi. Teraz jego siedziba mieści się w Londynie i w Melbourne. Prowadzi on na całym świecie wydobycie rud miedzi, żelaza, uranu, węgla, złota i diamentów.
Koncern jest notowany, jako czwarty na świecie pod względem górniczej produkcji. Ostatnie jego wyceny wahały się w granicach ok. 150 miliardów dolarów. Prowadzone przez giganta interesy są tak wielostronne, że dwa lata temu w Chinach (dokąd dostarcza on prawie wszystkie swoje surowce z Australii) aresztowano kilku jego przedstawicieli za szpiegostwo. Afera dla winnych skończyła się wysokimi wyrokami więzienia. Jednak powiązania Chin i potężnego koncernu są tak ze sobą splecione, że o ich zerwaniu nie ma nawet mowy. Koncern ten tworzył się ponad sto lat w warunkach dużo mniejszej pod tym względem konkurencji.
Teraz wszystko dzieje się znacznie szybciej. Dlatego KGHM ma szansę aby już w połowie tego czasu osiągnąć podobny status, choć na niższym poziomie kapitału i produkcji. Powtórka w wydaniu KGHM w tej samej skali jest już niemożliwa. Jednakże naśladownictwo jest wielce prawdopodobne. Osiągnięte przez lubiński koncern cele też będą podobne. W końcowym wydaniu będzie to firma globalna i chyba o to właśnie chodzi.
Czerwona rzeka
Z gór Sierra Nevada w południowej Hiszpanii (Andaluzja) bierze swój początek rzeka Rio Tinto. Nie jest ona wielka i ma zaledwie ok. 100 km długości. W niektórych miejscach przypomina ona górski potok. Płynie wzdłuż jednego z największych złóż pirytów (siarczków miedzi) na świecie. Występują tu też siarczki żelaza. Utleniają się one na powierzchni i rozpuszczone w wodzie nadają jej intensywny kolor czerwony - stąd też nazwa, po polsku: Rzeka Czeerwona. Chociaż bywa i niebieska wskutek rozpuszczających się tlenków miedzi.
Rzeka ta wpada do Zatoki Kadyksu na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego. W jej delcie położone jest miasto Huelva. Jest ono ważnym portem. Stąd od starożytności wywożono metale uzyskiwane ze złoża o tej samej nazwie. Region ten położony jest ok. 60 km na południe od Sewilli i ok. 150 - 200 km na północny - zachód od Gibraltaru. Dziś stanowi on jedną z hiszpańskich atrakcji turystycznych.
Miedziowa Rio Tinto
Złoże to o szerokości 60 km i długości 230 km, rozciąga się w kierunku północno-zachodnim i z Hiszpanii przechodzi na teren Portugalii. Tu eksploatowane było pod nazwą San Domingo. Okruszcowanie związane jest z procesami metasomatycznymi, czyli z impregnacjami powulkanicznymi skał krzemianowych.
Proces ten miał miejsce blisko trzysta milionów lat temu na pograniczu dewonu i karbonu. Rudę tworzą masywne siarczki żelaza z chalkopirytem o średniej zawartości miedzi 2,2 procenta. Minerałom miedzi towarzyszy złoto, którego zawartość dochodzi nawet do 20 gram na tonę. Wszystko to występuje od powierzchni ziemi szeroką strefą zapadając w głąb. Złoże od powierzchni przykrywa czapa tlenków żelaza, które tak krwawo zabarwiają wody rzeki Rio Tinto. Zasoby rudy ocenia się na ok. 500 milionów ton. Zasoby miedzi wynoszą ok. 10 milionów ton.
Burzliwa historia
Rozpoczęła się ona pięć tysięcy lat temu. Wytapiania miedzi i odzysk złota ze złoża Rio Tinto prowadzili już Fenicjanie. Po nich wydobycie i odzyskiwanie metali przejęli Rzymianie.
Od tego czasu Półwysep Iberyjski staje się przedmiotem walk ówczesnych mocarstw, które chcą korzystać z jego cennych zasobów metali. Na krótko w walce z Rzymem rejon ten przejmuje Hannibal wódz Kartaginy odcinając Rzym od jego surowcowego zaplecza. Potem prawie aż do czasów nowożytnych trwa tu stale eksploatacja, ale jest ona prowadzona w bardzo ograniczonym stopniu zaledwie wypełniając potrzeby aktualnie panujących władców.
Przełomową datą jest rok 1873 w którym Anglicy odkupują od Hiszpanii prawo do eksploatacji rud miedzi za złoża Rio Tinto. Prace ruszają na dużą skalę. W ciągu dwóch lat budują oni linię kolejową o długości ok. 40 km łączącą centrum wydobycia rudy z portem Huelva. Tysiące ludzi zatrudnionych jest przy wydobyciu rudy i jej przetwórstwie. Anglicy znani na całym świecie z perfekcyjnego wykorzystywania siły roboczej, tak samo czynią i tutaj. Stosują oni nieludzkie formy wyzysku. Dochodzi do licznych na ogół krwawo tłumionych strajków. Stąd wywodzi się siłą hiszpańskich związków zawodowych.
Ubocznym efektem zagospodarowania przez Anglików złoża staje się popularna ich rozrywka, czyli... piłka nożna. W grze tej Hiszpanie okazali się dużo bardziej utalentowani niż w robieniu interesów gospodarczych. Dziś jest to przejęty od Anglików hiszpański sport narodowy.
W tym czasie w Europie jest to jedyna na dużą skalę prowadzona produkcja miedzi i towarzyszącego jej złota. Angielski koncern zarabia na tym miliony stukrotnie wartościowszych niż dzisiaj dolarów. Pieniądze te inwestuje on wykupując firmy górnicze na całym świecie. Mając znacznie większe dochody z innych złóż w 1954 roku oddaje on Rio Tinto rządowi Hiszpanii. Do lat dziewięćdziesiątych minionego wieku firma utrzymuje swoją dawną pozycję.
Na początku 2000 roku kiedy ceny metali na giełdzie osiągają najniższe wartości, opłacalność wydobycia staje się coraz trudniejsza. Rząd chcąc ratować jej istnienie sprzedaje ją pracownikom za symboliczny grosz od jednej akcji. Nie poprawia to jednak w żaden sposób jej rentowności. W 2002 roku hiszpańska kopalnia i firma zostają zlikwidowane. Wywodzący się stąd globalny koncern metali o nazwie Rio Tinto w tym czasie doskonale sobie radzi z kryzysem. Tyle tylko, że poza nazwą Hiszpanie nie mają już z nim nic wspólnego.
Globalny KGHM
Podobnie, jak w angielskim koncernie, tak i tu zdano sobie sprawę, że na dłuższą metę eksploatacja miejscowych złóż miedzi stanie się całkowicie nieopłacalna. Narastające lawinowo trudności techniczne i kosztowe są jednoznacznym sygnałem schyłku dawnej świetności tej firmy. Zdano sobie sprawę, że trzeba stąd uciekać zabierając wypracowany kapitał. Tak też uczyniono.
Pierwszą nieudaną próbą było przejęcia zagranicznych aktywów całkowicie do tego nieprzygotowanego złoża w Kongo. Obecna ekspansja poprzez wykupienie kanadyjskiej spółki Quadra FNX wydaje się być dużo lepiej przygotowana. Jest to w jakiejś mierze naśladownictwo angielskiego koncernu Rio Tinto, który z powodów zmniejszającej się rentowności porzucił hiszpańskie złoże.
Tu korzystając z nałożonego na wydobycie miedzi i srebra podatku zapowiedziano likwidację nieopłacalnych kopalń. Są one jednak połączone, a aktualna eksploatacja prowadzona jest na najniższym poziomie 1200. Z tego powodu likwidacja wyżej położonych kopalń jest niemożliwa, gdyż powoduje zagrożenie polegające na gwałtownym zatopieniu niżej pracującej załogi.
Jest wielce prawdopodobne, że w tej sytuacji nie mogąc zlikwidować części sprzężonych ze sobą kopalń podejmie się decyzję o ich całościowym zatopieniu. W ten sposób "nowy" globalny KGHM z siedzibą w Kanadzie pozbędzie się kłopotliwych, ryzykownych i mało dochodowych swoich złóż w Polsce. Prawdopodobnie z tych powodów Skarb Państwa nie chce sprzedać większościowego udziału w tej firmie chcąc czerpać dalsze dochody z jej międzynarodowych transakcji. Być może, że pod tym względem gospodarka polska znacznie lepiej wyjdzie na tym przedsięwzięciu niż jej hiszpański odpowiednik.
Upadek prowincji
Katastrofa gospodarcza, ekonomiczna i cywilizacyjna dla Lubina, Legnicy i Głogowa w wyniku likwidacji miejscowego górnictwa rud miedzi jawi się niewyobrażalnie...
Będzie ona w skutkach dużo poważniejsza niż likwidacja kopalń węgla kamiennego w Wałbrzychu. Tam miasto to położone w centrum Sudetów ma dobre drogowe i kolejowe połączenia z całym krajem. Tu odwrotnie. Przez pół wieku nie wybudowano porządnego połączenia drogowego, ani kolejowego z pobliskim Wrocławiem. Cała infrastruktura komunikacyjna oparta jest na zmodernizowanych tylko niemieckich jeszcze założeniach. Jedynym szybkim transportem, bo lotniczym, dysponuje KGHM. Jego lotnisko i lądujące na nim awionetki spełniają akurat wymogi dla ucieczki kilkuosobowego zarządu na wypadek zagrożenia strajkiem i ich uwięzienia w swojej siedzibie. Smutne te rozważania wydaje się, że mają moc samospełnienia się, gdyż o takich rozwiązaniach poufnie rozmawia się w KGHM już przynajmniej od kilkunastu lat...
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
