W poniedziałek, 2 stycznia, skończył się okres przejściowy dla dostosowania krajowego poziomu opodatkowania węgla i koksu do wymogów prawa unijnego.
Tym samym zaczęła obowiązywać ustawa z 6 grudnia 2008 roku o podatku akcyzowym. Aby jej regulacje współgrały z ustawą o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, ustawa ta została znowelizowana. Niestety, w ślad za nowelizacją nie poszło dostosowanie przepisów wykonawczych. Stawia to podmioty handlujące węglem wobec wielu wyzwań i niewiadomych.
Akcyza na wyroby węglowe
Akcyza jest jednym z podatków funkcjonujących na terenie Unii Europejskiej. W rodzimym systemie finansowym to jedno z czterech - oprócz podatku VAT, PIT i CIT - źródeł wpływów do budżetu. Od 2 stycznia podatkiem tym objęte są czynności związane z handlem węglem. Należą do nich: sprzedaż na terytorium kraju, nabycie wewnątrzwspólnotowe, dostawa wewnątrzwspólnotowa, import, eksport, przekazanie na potrzeby zatrudnionych oraz byłych pracowników. Akcyzą objęte są także powstałe podczas procesu sprzedaży ubytki węgla oraz zużycie tego surowca na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Podatek akcyzowy dotyczy tzw. wyrobów węglowych, do których zalicza się węgiel oraz brykiety i brykietki, a także podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla, węgiel brunatny, koks i półkoks. Kwota akcyzy dla jednej tony węgla kamiennego wynosi 30,46 zł, na tonę węgla brunatnego nałożony jest podatek w wysokości 11 zł, a do tony koksu doliczyć trzeba 35,2 zł akcyzy.
Zwolnienie z opodatkowania
Ustawa zakłada możliwość zwolnienia z podatku akcyzowego w bardzo wielu przypadkach. Dwa główne tytuły to tzw. zwolnienie konstrukcyjne - mogą z niego korzystać sprzedający węgiel, którzy posiadają status "pośredniczącego podmiotu węglowego", oraz zwolnienia ze względu na zużycie. W tym drugim przypadku katalog możliwości jest bardzo szeroki: z akcyzy zwolnione są wyroby węglowe zużywane w procesie produkcji energii elektrycznej, procesie łącznego wytwarzania ciepła i energii, procesie produkcji wyrobów energetycznych (na przykład w koksowni), ale także wyroby węglowe zużywane m.in. przez gospodarstwa domowe. Producent węgla lub koksu, który chce uzyskać status pośredniczącego podmiotu węglowego, powinien powiadomić właściwego naczelnika urzędu celnego o zamiarze rozpoczęcia działalności związanej ze sprzedażą surowca oraz uzyskać od tego naczelnika potwierdzenie przyjęcia powiadomienia. Aby otrzymać zwolnienie ze względu na zużycie, oprócz otrzymania statusu ppw, do sprzedawanych wyrobów węglowych dołączać należy dokument dostawy.
Problemy w praktyce
Już przed końcem ubiegłego roku producenci węgla i koksu oraz firmy pośredniczące w sprzedaży artykułowały problemy, które pojawią się wraz z objęciem handlu węglem akcyzą. Jednym z ważniejszych jest konieczność prowadzenia skomplikowanej dokumentacji. W zależności od ścieżki sprzedaży ostateczny sprzedawca musi wystawić dowody dostaw: w czterech egzemplarzach, gdy chodzi o sprzedaż na terenie kraju, w dwóch, gdy poza jego granicami. Żeby skorzystać ze zwolnienia z podatku akcyzowego, dokument musi wrócić do wystawcy podpisany przez odbiorcę. Większy problem pojawia się, gdy produkt przechodzi przez łańcuszek pośredników. Dokumenty trzeba nie tylko wystawić, ale i wysłać, podpisać, odesłać i potwierdzić na każdym etapie, a fakt odesłania i możliwość skorzystania z akcyzy zaznaczyć i potwierdzić. W ostatecznym rozrachunku koszt akcyzy może być mniejszy niż koszty biurokratyczne związane z obsługą zwolnienia akcyzowego.
- Duzi producenci, którzy uzyskali status pośredniczącego podmiotu węglowego, zapewne jakoś sobie poradzą. W gorszej sytuacji mogą być mniejsze, pośredniczące podmioty węglowe, które sprzedają węgiel do ostatecznego, zwolnionego odbiorcy (na przykład do gospodarstw domowych, przedszkoli, zakładów karnych itp.). To oni nagle będą również musieli stać się prawnikami - do tej pory po prostu sprzedawali wyroby węglowe. Teraz będą musieli się zastanowić, czy złożone przez kupującego oświadczenie i pełnomocnictwo jest właściwe i wystarczające i czy na tej podstawie będą mogli sprzedać zwolniony wyrób - dzieli się opinią Dariusz Bernacki, główny księgowy Jastrzębskiej Spółki Węglowej.
Oprócz tego każdy z przedsiębiorców musi dla celów kontrolnych zabezpieczyć dla urzędu celnego różnego rodzaju rejestry. Jeżeli kopalnia zużywa we własnej kotłowni węgiel do ogrzewania, musi prowadzić ewidencję jego zużycia. Gdy zużycie mieści się w określonych przez przepisy normach, jest zwolnione z akcyzy. Jeśli jest wyższe, kopalnia - nawet po uzyskaniu statusu pośredniczącego podmiotu węglowego - musi się samoakcyzować, bo jest też końcowym odbiorcą. Podobny problem związany jest z tzw. ubytkami powstającymi w transporcie.
- Ponad rok temu przedsiębiorcy węglowi zawiązali zespół, który miał na celu przygotowanie się do wprowadzenia akcyzy. Rozpoczęły się wówczas spotkania z przedstawicielami Ministerstwa Finansów. Wydawało się, że wszystko będzie na tyle wcześnie ustalone przez ustawodawcę, że wszyscy zdążymy się spokojnie przygotować do zmian. Niestety, wyszło jak zawsze - uważa Dariusz Bernacki.
Spóźnione rozporządzenia
Ustawa o podatku akcyzowym przyjęta została 6 grudnia 2008 roku. Okres przejściowy dla produktów węglowych trwał więc ponad trzy lata. Tymczasem pierwsze z rozporządzeń odnoszących się do akcyzy na węgiel i koks opublikowano na stronach internetowych Ministerstwa Finansów dopiero 22 grudnia.
- Rozporządzenie jest na tyle ogólnikowe, iż może wywoływać problemy interpretacyjne, szczególnie przy bardziej skomplikowanych transakcjach. Wprowadzenie pracochłonnej i kosztownej "papierologii" w obrocie dokumentami dostawy, w sytuacji gdy wprowadza się elektroniczne systemy obrotu dokumentami nawet dla wyrobów akcyzowych (np. system EMCS), wydaje się nieracjonalnym rozwiązaniem. Liczymy, że obrót papierowy zostanie uproszczony w najbliższej przyszłości - wyraża nadzieję główny księgowy Jastrzębskiej Spółki Węglowej.
Nie istnieje też dotąd interpretacja przepisów związanych z akcyzą na węgiel. O interpretację można wystąpić wobec istniejącego stanu prawnego, a więc po opublikowaniu przepisów wykonawczych. Te ostatnie po pierwsze nie istnieją, po drugie Ministerstwo Finansów ma aż trzy miesiące na odpowiedź. Organem uprawnionym do interpretacji indywidualnej jest Izba Celna. Jak zdradzają jednak producenci węgla, wizytujący spółki węglowe celnicy dowiadując się, na czym polega handel węglem, ile podmiotów uczestniczy w tym procesie, jak wygląda produkcja, magazynowanie i przetwarzanie surowca, wyjeżdżali pełni wątpliwości.
- Obawiam się, że w pierwszych dniach i tygodniach funkcjonowanie akcyzy "na wyrobach węglowych" to będzie gehenna. Każdy będzie się bał sprzedawać "w zwolnieniu", gdyż nie ma pewności, czy na pewno dobrze zinterpretował przepisy, czy właściwie zastosował dokument dostawy i uzyskał właściwe oświadczenia. Najgorsze jest to, że kontrola może być przeprowadzona de facto przez kolejnych 6 lat od przeprowadzenia transakcji. Dzisiaj nie mamy pojęcia, jak do tych tematów podejść i jak je rozwiązać, wczytujemy się w instrukcje i rozporządzenia, zastanawiając się, czy naprawdę dobrze rozumiemy przepisy - mówi Dariusz Bernacki.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
