Zapewne niejeden raz w Twoim życiu zdarzyło Ci się pożyczać komuś pieniądze „na słowo”. Przeważnie tego rodzaju pożyczki dotyczą rodziny, przyjaciół, niekiedy nieco dalszych znajomych. W zdecydowanej większości przypadków bez problemu udaje się odzyskać pieniądze pożyczone zaufanej osobie. Jeżeli natomiast nawet dochodzi do jakiegoś rodzaju sporów, ostatecznie dwie znające siebie osoby są w stanie dojść do porozumienia.
Ludzie mają jednak to do siebie, że często są w stanie zaskakiwać, dodajmy: zaskakiwać w sposób wyjątkowo nieprzyjemny. Tradycyjne powiedzenie, według którego „z rodziną wychodzi się dobrze jedynie na zdjęciach”, ma w sobie pewne ziarno prawdy.
Warto jednak do rodziny dodać również przyjaciół oraz znajomych. Niekiedy zdarza się bowiem, że pieniądze pożyczone komuś „na dżentelmeńską umowę” okazują się trudne do odzyskania. W skrajnych przypadkach Twój pożyczkobiorca może albo wprost odmówić zapłaty długu, albo wręcz negować sam fakt jego istnienia.
W takiej sytuacji wielu z nas dochodzi do przekonania, że de facto jedyną metodą starania się o odzyskanie swoich pieniędzy są różne formy bezpośredniego kontaktu z dłużnikiem.
Wynika to zapewne z braku zaufania do prawa oraz instytucji państwowych, co w polskich realiach stanowi niestety odruch raczej uzasadniony. Jednocześnie warto jednak zdawać sobie sprawę, że prawo nie zawsze pozostawia Cię w sytuacji bez wyjścia.
Czasami zdarza się po prostu tak, że nie zdajesz sobie sprawy z możliwości prawnych, jakie przysługują Ci na mocy przepisów.
Czy więc możliwe jest odzyskanie pieniędzy pożyczonych bez umowy, w sytuacji kiedy dłużnik odmawia spłaty zobowiązania, nie reaguje na próby kontaktu lub też zaprzecza istnieniu długu? Poniżej możesz zapoznać się z krótkim poradnikiem poświęconym tej tematyce.
Czy i w jaki sposób można odzyskać pieniądze pożyczone bez umowy?
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że udzielanie komukolwiek pożyczki „na słowo” nie tylko wiąże się z określonym ryzykiem, ale również w określonych przypadkach jest po prostu niezgodne z przepisami polskiego prawa.
Te ostatnie stanowią bowiem, że każda pożyczka opiewająca na kwotę co najmniej 1 tys. zł wymaga sporządzenia umowy. Kwestia ta jest regulowana przez artykuł 720 § 2 Kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93].
Jest to jednak oczywiście jedynie teoria, która, jak w wielu innych wypadkach, najczęściej w sposób wyraźny rozmija się z praktyką. Pożyczając pieniądze znajomemu lub rodzinie, najczęściej przecież nawet nie weźmiesz pod uwagę możliwości sporządzenia umowy.
Naturalnie, w sytuacji pojawienia się problemów z odzyskaniem pożyczonych środków fakt ten obróci się na Twoją niekorzyść.
W żadnym wypadku nie oznacza to jednak, że spłata pożyczki udzielonej drugiej osobie „na słowo” jest całkowicie niemożliwa do wyegzekwowania na drodze prawnej. Proces ten będzie jednak skomplikowany, zaś jego ewentualne powodzenie będzie uwarunkowane zaistnieniem kilku przesłanek o fundamentalnym znaczeniu.
Jakie okoliczności mogą umożliwić odzyskanie pieniędzy?
Niezwykle istotne znaczenie dla omawianego problemu ma fakt, iż pożyczka, dla której nie została sporządzona umowa pisemna, zgodnie z prawem jest jak najbardziej obowiązująca.
Trudność w tym aspekcie polega na konieczności dowiedzenia przez wierzyciela, iż faktycznie doszło do pożyczenia środków finansowych innej osobie.
Problem ten jest regulowany przez artykuł 74 § 1 Kodeksu cywilnego, który mówi co następuje: „Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności”.
Oznacza to po prostu tyle, że w tym wypadku ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na osobie, która wnioskuje o wyciągnięcie konsekwencji prawnych, a więc w tym wypadku na pożyczkodawcy.
Kwestia ta jest regulowana przez artykuł 6 Kodeksu cywilnego oraz art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego [Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296].
Była już jednak mowa o tym, że w niektórych przypadkach pożyczkodawca będzie miał możliwość dowiedzenia przed Sądem, iż fakt udzielenia pożyczki rzeczywiście miał miejsce.
Jedynie przeprowadzenie takiego dowodu umożliwi faktyczne rozpoczęcie sprawy, np. poprzez powołanie świadków. Aby jednak w ogóle to było możliwe, muszą zostać spełnione określone przesłanki.
Należy tutaj wyróżnić cztery okoliczności:
1 Obie strony wyrażają zgodę na rozwiązanie np. poprzez powołanie świadków.
2. Zaległość zaistniała pomiędzy osobą fizyczną (konsumentem) a osobą prawną (przedsiębiorcą).
3. Pożyczkodawca jest w stanie przedstawić tzw. ślad dowodowy, czyli określoną dokumentację, która, chociażby w pośredni sposób, potwierdza lub też w znaczącym stopniu uprawdopodabnia fakt zaistnienia pożyczki.
4. Sąd na podstawie określonych przesłanek w ramach wyjątku dopuści do powołania świadków.
Co oczywiste, punkty 1, 2 oraz 4 w praktyce najczęściej nie okazują się w żadnej mierze użyteczne dla pożyczkodawcy.
Dłużnik odmawiający spłaty zobowiązania nie będzie przecież raczej zainteresowany dobrowolnym wyrażeniem zgody na powołanie świadków. Pewne nadzieje wierzycielowi może dawać punkt 4, jednak sądy raczej rzadko i niechętnie decydują się na czynienie wyjątku.
Zdecydowanie największe możliwości odzyskania długu wiążą się natomiast z punktem trzecim. Pozornie jego brzmienie może wydawać się okolicznością niezbyt sprzyjającą wierzycielowi. Przez „dokumentację” najczęściej w sposób automatyczny rozumiemy bowiem np. umowę o udzieleniu pożyczki. Kluczowe znaczenie ma jednak tutaj pojęcie tzw. początku dowodu na piśmie.
Czym jest początek dowodu pożyczki na piśmie?
Początek dowodu na piśmie to wszelka pisemna dokumentacja, która potwierdza lub uwiarygodnia fakt otrzymania pożyczki przez dłużnika.
W tym zakresie pożyczkodawca może posiłkować się między innymi korespondencją elektroniczną, wiadomościami SMS, zapisami konwersacji na portalach społecznościowych i tym podobnymi.
Kluczowe znaczenie ma jednak fakt, iż początek dokumentu na piśmie, jak sama nazwa wskazuje, z definicji musi mieć formę pisemną.
Nie możemy powołać świadka, który potwierdzi fakt udzielenia przez nas pożyczki dłużnikowi. Aby bowiem powołanie świadka było możliwe, najpierw musi dojść do prawnego zapoczątkowania sprawy. To zaś wymaga od wierzyciela wykazania, iż pożyczka miała miejsce.
Co można zrobić w przypadku braku jakiejkolwiek formy dokumentacji?
W zdecydowanie najgorszej sytuacji znajdują się wierzyciele, którzy nie są w stanie przedstawić żadnych dokumentów dowodzących istnienia pożyczki lub też wskazujących na fakt jej zaistnienia. W tym wypadku droga sądowa niestety okaże się de facto zamknięta.
Istnieje jednak pewien sposób, z którego w ostateczności można skorzystać. Pożyczka zgodnie z polskim prawem podlega bowiem obowiązkowi odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Do zapłaty podatku zobowiązany jest pożyczkobiorca.
W jaki jednak sposób ten fakt może pomóc wierzycielowi?
Możliwe będzie sprawdzenie, czy dłużnik odprowadził podatek.
Inna opcja to zgłoszenie sprawy do Urzędu Skarbowego, co najpewniej poskutkuje rozpoczęciem postępowania podatkowego.
Co bardzo ważne, w przebiegu owego postępowania może dojść do konfrontacji dłużnika oraz wierzyciela w celu ustalenia przez US, czy pożyczka miała miejsce. Jeżeli rozstrzygnięcie będzie pozytywne dla wierzyciela (Urząd Skarbowy uzna fakt zaistnienia pożyczki), pozostawi to ślad w postaci sporządzonej przez Urząd Skarbowy dokumentacji.
Ta może zaś umożliwić skierowanie sprawy przeciwko dłużnikowi do Sądu, służąc za dowód wskazujący na fakt istnienia niespłaconego zobowiązania.
Artykuły źródłowe:
1. Pożyczka od rodziny bez podatku: https://maszkesz.pl/pozyczka-od-rodziny-rodzicow-podatek/
2. Wierzyciel i wierzytelność - poznaj definicję: https://zgasryzyko.pl/baza-wiedzy/wierzyciel-wierzytelnosc-kto-co-to-definicja/
Zdjęcia: zgasryzyko.pl
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
