Lądowanie na dnie szybu

W zespolonej kopalni Borynia-Zofiówka-Jastrzębie ruch Zofiówka dobiega końca budowa szybu 1 Bzie. Realizacja tej strategicznej dla Jastrzębskiej Spółki Węglowej inwestycji jest kolejnym przykładem ogromnego kunsztu i wielkiego zaangażowania inżynierów górniczych, projektantów, a także zwykłych górników, bezpośrednio zaangażowanych przy pracach budowlanych.

Aby móc na własne oczy przyjrzeć się tej niezwykłej budowie, trzeba zjechać w dół w specjalnym naczyniu urobkowo-materiałowo-zjazdowym, zwanym kiblem lub kubłem. Jest w nim miejsce dla ośmiu osób. Można nim również jednorazowo przetransportować 7 t materiału bądź wywieźć na powierzchnię tyleż samo urobku. Naczynie umocowane jest na zawiesiu liny nośnej. Od zrębu szybu aż do pomostu roboczego ruch kubła stabilizują tzw. sanie, prowadzone po dodatkowych linach.

Podróż w głąb ziemi
Zjeżdżając w dół w oczy rzuca się wszechobecna woda, istne przekleństwo dla pracujących w szybie ludzi. Pompy układu odwadniania szybu 1 Bzie wypompowują około 290 tys. litrów wody na dobę. Na pomoście roboczym, umiejscowionym ok. 30 m od dna głębionego szybu, pracuje stale dwóch sygnalistów. Są ubrani w specjalne wodoodporne kombinezony, podobnie jak ich koledzy zatrudnieni przy głębieniu szybu.

Krótka wymiana zdań, tradycyjne "Szczęść Boże" i wraz z inżynierami Damianem Fiołką, Pawłem Wójcikiem i Krzysztofem Regułą zjeżdżamy dalej w głąb szybu, na poziom 1120 m, z tą tylko różnicą, że już bez asysty sań. Kubeł opada na samej linie nośnej. Mimo to lądowanie na dnie jest miękkie, a samo naczynie stabilnie trzyma się podłoża. Można bezpiecznie wysiadać.

- Całe przedsięwzięcie rozpoczęło się od drążenia dwóch upadowych prowadzących od strony pola macierzystego ruchu Zofiówka, mających połączyć istniejącą infrastrukturę wyrobisk z szybem - opisuje inż. Damian Fiołka.

- Prace związane z wykonaniem samej rury szybowej zaczęły się w listopadzie 2010 r. Początkowe 30 m szybu wykonano w technologii żelbetowej ścianki szczelinowej, co pozwoliło na szybkie przejście przez luźne utwory czwartorzędowego nadkładu. Kolejny etap robót zakładał wykonanie rury szybowej o średnicy 8 m do docelowej głębokości, z wykorzystaniem innowacyjnej technologii drążenia w obudowie betonowej. Zastosowano w tym celu panele betonowe jako obudowę wstępną. Do wykonania szybu zużyto już ponad 25 tys. m sześc. betonu. Zgodnie z przyjętą technologią urabianie i ładowanie urobku w skałach o małej zwięzłości prowadzone było za pomocą ładowarki, natomiast w przypadku skał o większej zwięzłości urabianie realizowano materiałami wybuchowymi, wykorzystując do załadunku urobku tę samą ładowarkę - dodaje Fiołka.

Pojedynek z naturą
W trakcie drążenia szybu nie obyło się bez przeszkód. W związku ze zmianą parametrów fizykomechanicznych górotworu, które niekorzystnie wpłynęły na warunki współpracy obudowy szybowej z górotworem, po niespełna roku od rozpoczęcia robót musiano je wstrzymać na okres 10 miesięcy. W tym czasie wykonano szereg prac i zabiegów technicznych, mających na celu zwiększenie konsolidacji górotworu wokół głębionego szybu. Skala zaburzeń geologicznych zagrażających dalszym postępom prac w szybie zmusiła kopalnię i wykonawcę do modyfikacji dokumentacji projektowej i głębienia szybu odcinkami w oparciu o kolejno opracowywane projekty techniczne. Za każdym razem były one opiniowane przez rzeczoznawców Wyższego Urzędu Górniczego.

Na odcinkach charakteryzujących się niskimi parametrami wytrzymałościowymi skał zamiast standardowo stosowanych paneli żelbetowych stosowano znacznie bardziej wytrzymałe panele stalowe, a do wykonania obudowy ostatecznej zastosowano betony wysokowartościowe o znacznie wyższej odporności na obciążenia. Jednocześnie zaczęto wykonywać cykliczne wiercenia otworów badawczo-drenażowych z dna szybu w celu weryfikowania warunków hydrogeologicznych. Wykorzystywano je potem w trakcie głębienia do sukcesywnego odwadniania i odgazowywania górotworu. Uniknięto tym samym kosztownego i czasochłonnego mrożenia. Niemała w tym zasługa specjalistów z Kopeksu, którzy błysnęli autorskim pomysłem.

Na poziomie ok. 745 m osiągnięto strop karbonu. Od tego poziomu szyb drążony jest w utworach karbońskich warstw orzeskich i rudzkich, wykształconych jako piaskowce, mułowce oraz iłowce z łupkami węgla. Stąd górnicy często napotykali odciski flory karbońskiej. Dalej szyb głębiony był w obudowie jednowarstwowej betonowej.

Ciekawostką jest zapewne fakt, że w trakcie wykonywania wyrobisk w celu zbicia z szybem 1 Bzie przejeżdżano przez uskok tektoniczny Bzie-Czechowice. Biegnie on od rejonu Kęt, przez Czechowice-Dziedzice i Jastrzębie-Zdrój, w kierunku granicy z Czechami, zrzucając warstwy skalne w kierunku południowym na ok. 800 m.

- W polskim górnictwie nikt nigdy jeszcze nie zmierzył się z takim wyzwaniem tylko my i udało się. Jednak największą obawę budziła w nas myśl, iż strefa oddziaływania uskoku może niekorzystnie wpłynąć na warunki geologiczo-górnicze w drążonym szybie. Jednak gdy osiągnęliśmy poziom 1120 m, odetchnęliśmy z ulgą. Tym razem natura okazała się łaskawa - przyznaje inż. Fiołka.

Obejście beczki
Aktualnie w szybie trwają prace nad wykonaniem wlotu na poziomie 1110 m i obejścia szybu, czyli tzw. beczki. Jest to szczególnie trudne zadanie.

- Z pozoru wydaje się proste, jednak szkopuł w tym, że budowa każdego wlotu jest wyjątkowa. Wszystko musi być tak zgrane, aby końcowa betonacja przebiegła bez przeszkód - zaznacza Paweł Wójcik z firmy Kopex-PBsz, nadsztygar górniczy i kierownik budowy szybu.

Wlot wykonany został w obudowie technologicznej kotwowej z opinką z siatki stalowej oraz warstwą torkretu. Zbrojenie jego obudowy stanowią m.in. odrzwia stalowe we wlotach i świetle szybu.

- Mamy już połączenie z wyrobiskami prowadzącymi w kierunku pola macierzystego ruchu Zofiówka. Gdybyśmy wyruszyli tym szlakiem przed siebie, w półtorej godziny dotarlibyśmy do dworca kolejki podwieszanej spalinowej, a następnie w rejon podszybia. Na razie jednak taka wyprawa nie wchodzi w grę, ponieważ nie ma jeszcze połączenia wentylacyjnego z tamtymi wyrobiskami - tłumaczy inż. Krzysztof Reguła.

Niebawem się to zmieni. Za rok w tym rejonie ma już tętnić zwyczajne kopalniane życie - zapewniają budowniczowie.

Szyb 1 Bzie jest inwestycją wyjątkową w polskim górnictwie. Pozwoli udostępnić pionowo jedno z największych złóż węgla koksowego w Europie - czyli rejon Bzie-Dębina. Łączna wielkość występujących tam zasobów bilansowych szacowana jest na ponad 900 mln t. Będzie fedrowania na dalszych 35 lat.

W galerii: na dnie szybu (zdjęcia: Krystian Krawczyk - nettg.pl).

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.